editorial
Lo vespièr crimean
Abans tot cal far una consideracion fondamentala per comprene çò que se passa en Crimèa. En 1954 la peninsula foguèt ofèrta a Ucraïna per l’Union Sovietica. Fins aquel moment, e dempuèi 1774, aquel país fasiá partida de Russia. De fach, sa populacion majoritària es russa. Gaireben 60% de la populacion crimeana se considèra russa e un percentatge mai naut a lo rus coma lenga pròpria. En consequéncia, nos trobam davant un fach innegable: la majoritat dels crimeans se sentisson pas ucraïneses e n’èran pas fins que lo país foguèt balhat a Ucraïna.
Alavetz, segon lo vejaire de Jornalet, la populacion de Crimèa deuriá aver drech d’exercir lo drech a l’autodeterminacion dels pòbles. Son una realitat nacionala compacta, conscienta d’o èsser, politicament articulada, istoricament argumentada e territorialament coerenta. Ça que la, i a dos factors qu’empedisson l’exercici normal d’aquel drech, e son pas dels mendres.
D’un costat, Crimèa se tròba, a l’ora d’ara, ocupada per una armada. Amb de tropas mascaradas per carrièras, es impossible de menar a tèrme cap de procès democratic, que siá un referendum d’autodeterminacion o que sián d’eleccions parlamentàrias. Sens garentidas del drech de sufragi, i a pas de democracia.
De l’autre costat, lo govèrn crimean es pas, a l’ora d’ara, un govèrn democratic nimai legitim. Es dominat per de grops pròrusses que son pas estats validats per cap d’eleccion, del temps que lo govèrn legitim e legal foguèt fòrabandit del poder. I a agut, doncas, un còp d’estat al nivèl crimean, e aquel fach complica tanben la legitimitat del procès democratic. Alavetz, solament se las tropas estrangièras se’n van e se i a d’eleccions per elegir un govèrn legal crimean, se poirà menar a tèrme un referendum legal sul futur de la peninsula.
Al delà de tot aquò, un procès democratic coma cal deu prene en compte, d’un biais preferencial, lo vejaire dels tatars de Crimèa, lo pòble autoctòn de la peninsula, qu’en mai d’aver patit d’emigracions, de deportacions e de persecucions terriblas, resistisson ailà e son 12% de la populacion.
Alavetz, segon lo vejaire de Jornalet, la populacion de Crimèa deuriá aver drech d’exercir lo drech a l’autodeterminacion dels pòbles. Son una realitat nacionala compacta, conscienta d’o èsser, politicament articulada, istoricament argumentada e territorialament coerenta. Ça que la, i a dos factors qu’empedisson l’exercici normal d’aquel drech, e son pas dels mendres.
D’un costat, Crimèa se tròba, a l’ora d’ara, ocupada per una armada. Amb de tropas mascaradas per carrièras, es impossible de menar a tèrme cap de procès democratic, que siá un referendum d’autodeterminacion o que sián d’eleccions parlamentàrias. Sens garentidas del drech de sufragi, i a pas de democracia.
De l’autre costat, lo govèrn crimean es pas, a l’ora d’ara, un govèrn democratic nimai legitim. Es dominat per de grops pròrusses que son pas estats validats per cap d’eleccion, del temps que lo govèrn legitim e legal foguèt fòrabandit del poder. I a agut, doncas, un còp d’estat al nivèl crimean, e aquel fach complica tanben la legitimitat del procès democratic. Alavetz, solament se las tropas estrangièras se’n van e se i a d’eleccions per elegir un govèrn legal crimean, se poirà menar a tèrme un referendum legal sul futur de la peninsula.
Al delà de tot aquò, un procès democratic coma cal deu prene en compte, d’un biais preferencial, lo vejaire dels tatars de Crimèa, lo pòble autoctòn de la peninsula, qu’en mai d’aver patit d’emigracions, de deportacions e de persecucions terriblas, resistisson ailà e son 12% de la populacion.
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
Adieu a totes,
Sabi pas de qué pensar... me geina de veire qualques darrièrs articles a prepaus d'Ucraïna- qu'an una tendéncia a questionar la legitimitat del govèrn actual (petaçat a la lèsta per respondre a la situacion) - que vos vòli remembrar, es a patir aprèp una mena de dictatura "legala", un raubament de la moneda a un nivèl que còsta de creire, e l'annexion d'una porcion del país pel dictador vesin qu'a ja atacat mantun país vesin, sens comptar las manifestacions pro-russas probablament empusadas per de "toristas" russes. Mancava pas qu'aqueste article que laissa pensar que lo referèndum a una mena de legitimitat... o de necessitat....
E dins tot aquò, çò que me geina mai es la simplificacion dels faches. Pensi pas que nòstres rasonament pòscan foncionar d'un biais equivalent a nòstra situacion d'aqueste band d'Euròpa. L'afar es tras que complicat a totes los nivèls en Ucraïna. Se pòdon pas comparar 200 ans passats amb los darrièrs 60, pensi... me sembla tròp simplista, sens agachar d'autres factors, qu'an tanben son pes... Vòli prendre coma exemple, lo sentiment independentista en Catalonha qu'es vengut majoritari en mens de tres ans...
Aviái ja contat ma peripecia lingüistica per trobar de gents que parlèssen l'ucraïnian que vesiái e legissiái dins los libres. E ben, aquesta situacion es extrapolabla a l'identitat e a l'istòria. Capitèri pas de saber l'istòria del vilatge de ma femna e parlem pas d'identitats qu'aquí l'afar ven encara mai complicat. Podriam comparar la situacion dins una cèrta mesura als Estats Units mas sens la cristallizacion d'una identitat tant clara coma l'americana, almens en defòra del país (dedins es plan complicat tanben...).
Mai concretament ma femna es d'origina cosaca d'un costat e jusieva (amagada) de l'autre, amb de gents que venián/fugiguèron de Polonha e una grand pensi que veniá de Russia; sa definicion identitària vària segon los jorns, es majoritàriament ucraïniana (cal pas doblidar qu'es una "identitat pro recenta"; d'unes d'aquí pr'aquò dirián que l'identitat collectiva aquò existís pas...), mas de còps que i a se diferéncia coma "odesitka" (abitants d'Odessa) e segur se sentís plan pròcha dels russes (agacha de longa sa television e escota sas cançons...), bielorusses e mai lituanians o encara chechèns qu'an un passat comun de fa pas gaire, e mai la joventut relativa de mon esposa... Aviá de vesins que son armènis e sabi pas se i a de chechèns dins lo vilatge mas ne coneissiá ela a Odessa, e coneguèt tanben de georgians e probable de tatars...
Pensatz que las gents se barrejan pas en Ucraïna, que las estatisticas son corrèctas (??? per çò que ne sabi las leis e las causas en general son pas gaire claras dins lo país...) e cossí se pòt definir qualqu'un de "mestís" dins aquelas classificacions (que probable son de 2001, fa mai de dètz ans doncas e es probable que mai de tatars sián tornats d'aquel temps)??? Puèi, la concentracion es pas la meteissa dins tot lo territòri, los "russes" se concentran mai que mai dins las vilas grandas, puèi pel demai qual sap??? manca los quites abitants del país (e encara...)...
La volontat d'annexion a Russia èra a l'entorn del 40%, pensi, dins lo darrièr sondatge mas caldriá veire cossí foguèt fach lo sondatge e amb quina intencion...
D'autres elements ara... dempuèi l'annexion an passat 60 ans, val a dire que sonque las gents de mai de 70 ans se pòdon sentir dirèctament "nostalgics" de l'annexion, per balhar una idèa de bon comprendre equival a considerar un pauc la relacion franceses/alemands e son evolucion dins la societat francesa e/o occitana. Dempuèi aquel temps se botèron en plaça de relacions: torisme (los toristas ucraïnians representan aparentament 70% dels toristas coma o comentava un article fa pas gaire, çò que fa patir ara meteis mantun comerciant de la peninsula...), transpòrts, aiga, alimentacion, capitalitat etc..., que seràn de mal desfar (pensatz se cal bastir d'infrastructuras per portar d'aiga de Russia... serà pas evident...)
Senon negui pas lo drech de far un referèndum mas caldriá que tenguèsse compte de la situacion dels tatars bèl primièr, que son 1) los abitants originals del país e 2) las victimas d'un exili forçat que ne tuèt una brava part e que se faguèsse a debon dins de condicions legalas e legitimas (lo govèrn actual d'Aksionov que son partit faguèt pas que 4% e elegit dins de condicions plan dobtosas es luènh d'o èsser), sens ocupacion de quina mena que siá, e verificat/supervisat per d'observadors estrangièrs.
M'estonariá fòrça que dins un contèxt coma l'ai descrich, una majoritat de crimeans se volguèssen restacar a Russia; me sembla que los tatars serián clarament pro-ucraïnians qu'aparentament existís una mena de discriminacion importanta dins l'airal sens comptar las practicas mafiosas (probablament mai importantas que dins lo demai d'Ucraïna segon çò que legiguèri; Aksionov a un passat fosc e plan trebolat e a per escais lo "Goblin"...), manca a Sevastopòl e benlèu a Sinferopòl.
Per çò qu'es d'un creis dins l'autonomia o l'independéncia, ai pas pro d'elements per o dire... soi pas dins lo país, sabi pas çò que se passa localament... e la soleta causa que pòdi dire es mèfi a las informacions e subretot a la desinformacion...
Do pobachennja!
#1 Colonizacion de poblament, mai lo "Sürgünlik", la deportacion daus tatars de Crimea per Stalin. Quasiment 200 000 deportats.
#2 Legissi sus aqueste edito: "del temps que lo govèrn legitim e legal foguèt fòrabandit del poder".
qu'oblidatz qu'en ucraïna i a avut un còp d'estat...
escrivètz "Al delà de tot aquò, un procès democratic coma cal deu prene en compte, d’un biais preferencial, lo vejaire dels tatars de Crimèa, lo pòble autoctòn de la peninsula, qu’en mai d’aver patit d’emigracions, de deportacions e de persecucions terriblas, resistisson ailà e son 12% de la populacion."
Mas es per aquò qu'auria calgut començar .... los Tatars son de lenga Turca ... se dempuèi 1774 la populacion es russa doncas russofòna es en seguida d'una colonizacion de poblament programada per lo regime tsarista puèi pel regime sovietic ...
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari