Los escolans del cors B2 d’occitan a Barcelona, que l’organiza lo CAÒC, an legit ongan dos libres: Bartleby eth copista, d’Herman Melville, traduch e publicat pel Conselh General d’Aran, e Istòria de Joan-l’an-pres, un roman occitan de l’escrivan lengadocian Joan Baptista Fabre publicat al sègle XVIII. Demest los comentaris de libres, los escolans Marc Comas e Ramon Balagué an fach un trabalh de tria, que publicam cada dissabte sus las paginas de Jornalet. Remarcaretz qu’en legissent los libres Marc Comas e Ramon Balagué i an trapat de causas diferentas.

Las doas lecturas qu’avèm fach pendent aqueste cors son estadas fòrça desparièras entre elas mas egalament interessantas e mai que mai d’una granda qualitat literària.
 
La primièra que legiguèri foguèt la revirada en aranés de Bartleby the Scrivener de l’escrivan nòrd-american Herman Melville.
 
Aviái legit aqueste conte long o roman brèu fa fòrça d’annadas sens jamai saber qu’un jorn lo tornariái legir en occitan, mai que mai perque d’aquel temps coneissiái pas gaire la lenga occitana.
 
Çò qu’estona primièr, e que quitament balha de mistèri al tèxt, es lo fach que segon la primièra pagina de l’edicion del Conselh General d’Aran, s’agís d’una revirada que se’n desconeis l’autor e que foguèt trobada dins de manuscrits qu’èran en qualque traveta d’una bòrda.
 
Per çò que sembla lo tèxt, redigit a la debuta del sègle XX, èra demest d’autras traduccions d’òbras originalas en anglés e foguèron fachas per qualque forestièr que, per quina rason que foguèsse, decidiguèt que valiá lo còp d’ofrir als araneses la possibilitat de legir d’escrivans estrangièrs en sa quita lenga.
 
Per çò que tanh a la revirada, en primièr luòc cal dire que lo tèxt es escrich en perfècte aranés normatiu e que se i aguèsse pas l’informacion que se nos balha al començament de l’edicion sus las circonstàncias ont foguèt redigit, se diriá que se tracta d’una revirada mai o mens contemporanèa.
 
A mon vejaire, per ben comprene qual trabalh lingüistic es estat fach per passar del manuscrit a l’edicion modèrna, nos caldriá poder aver accès al tèxt original; aquò se pòt far, per exemple, amb una òbra aranesa d’aperaquí la meteissa epòca que la nòstra revirada: s’agís de l’òbra mai importanta de la literatura aranesa, Era isla des diamants de Jusèp Condò Sambeat.
 
En aquela edicion, publicada tanben pel Conselh General d’Aran, trapam la version originala, segon la grafia de l”Escolo deras Pirineos” e segon la normalizada. Malastrosament, aquò es pas possible dins l’edicion de Bartleby the Srivener, qu’en aranés li dison Bartleby eth copista.
 
En daissant a despart la question de la revirada, cal dire qu’ai pas agut gaire de problèmas per comprene lo tèxt, que siá per ma coneissença de l’aranés o perque ai legit mai d’un còp l’òbra de Melville e quitament, i a qualques annadas, lo faguèri legir a mos escolans. Benlèu ai trapat qualque mot que m’a calgut cercar dins lo diccionari mas aquò a pas cap de relacion amb lo fach que siá una anciana traduccion d’una òbra anglesa, pr’amor que, coma veni d’o dire, lo tèxt es perfièchament normalizat.
 
Se començam d’analisar lo tèxt d’un ponch de vista estrictament literari, cal dire, d’en primièr, qu’es sens cap de dobte una òbra de tria. Mas pas sonque aquò: foguèt una òbra qu’a son moment istoric, la primièra mitat del sègle XIX, estonèt fòrça la societat nòrd-americana, e encara mai qu’aquò: la poguèt pas ben comprene, èra pas lèsta per o far.
 
D’efièch, lo comportament absoludament extraordinari de Bartleby, son actitud nihilista, sa resisténcia pacifica e, fin finala, sa mòrt per inanicion, son d’eveniments qu’aparentament an pas cap de sens e que son pas de bon interpretar. Mai que mai s’o metèm en relacion amb los corrents literaris màgers de l’epòca ont foguèt escrich, romanticisme e realisme, ni mai amb la màger part de la produccion narrativa del quite Herman Melville.
 
Mai d’un especialista de l’òbra de l’escrivan estatsunidenc an dich qu’amb aquel long conte Melville foguèt en qualque manièra lo precursor de l’existencialisme e de la literatura de l’absurde que representèron mai que mai Jean Paul Sartre, Albert Camus e Simone de Beauvoir.
 
A mai, d’autres expèrts an volgut veire qualques traches qu’anticipan los que trapam dins l’òbra de Franz Kafka, coma la destruccion volontària de l’individú que tròba pas sa plaça dins la societat e qu’en mai d’aquò es percebut per totòm coma un èsser estranh que pòt pas ni mai vòl viure de la meteissa faiçon que totes.
 
Ça que la, las interpretacions literàrias e mai filosoficas son pas las soletas que son estadas fachas a prepaus de Bartleby; d’efièch, n’i a maitas e fòrça desparièras entre eles: se ditz tanben, per exemple, que benlèu Bartleby poiriá patir qualque tipe de malautiá mentala coma l’esquizofrenia o la depression, mas un autre vejaire sosten lo contrari, que la malauta es la societat americana e que lo copista es, en realitat, lo mètge que la pòt garir.
 
En darrièr luòc, i a tanben una vision mai politica qu’afirma que l’actitud del copista simboliza pas res mai que la lucha de las classas dins la societat capitalista e del trabalhador alienat, çò que correspond fòrça ben al moment istoric ont foguèt escricha l’òbra. Oblidem pas que cinc ans abans sa publicacion pareguèt l’òbra mitica de Karl Marx, lo Manifèst del partit comunista.
 
 
 
 
Ramon Balagué

 

---

MELVILLE, Herman. Bartleby eth copista. Edicions Conselh Generau d'Aran. 2015. 46 paginas.

 

fffff		fffff
	Jornalet a l'escòla Jornalet a una seccion especifica sus l’escòla occitana. Nos agradariá fòrça que las escòlas, que sián de Calandretas o d’escòlas bilingüas, poguèsson emplenar elas meteissas aquesta seccion amb de nòvas, e que los quites escolans las poguèsson redigir en explicar los faches que fan l’actualitat dins cada escòla: una excursion culturala, la vesita d’una personalitat, una fèsta populara amb los parents, una competicion esportiva, etcetèra. Evidentament, las fotografias, los enregistraments o los imatges de vidèo seràn tras que benvenguts, se n’i a.  Se cada escòla nos manda quatre o cinc nòvas per an serem plan contents e satisfaches. Pensam que pòt èsser un bon ponch d’amassada per la comunautat educativa occitana, una iniciativa interessanta pels escolans e un esplech de socializacion lingüistica per las familhas dels escolans. Esperam de poder comptar amb lo vòstre sosten, e esperam que Jornalet serà una aisina utila per las escòlas occitanas. Mandatz-nos las vòstras nòvas a info@jor…