Fasiá de temps que veniái pas a l’EOE. Èri vengut mai d’un còp al licèu l’Ostal, per la setmana de l’EOE, del temps qu’èri jove. Puèi me prenguèri de longas vacanças. Bon, de vacanças... Me maridèri, me reprodusiguèri, e puèi las responsabilitats, e puèi los afars... Mas l’EOE l’ai agachada totjorn d’un uèlh. Vos disi qu’aquelas gents qu’aimam la lenga e qu’un còp sèm vengudas, quand son las datas, i pensam a cada còp. Es mon cas. Es lo cas de las gents qu’an fach coma ieu. Finalament, las personas sèm çò que sèm, e me vaquí un còp de mai.
 

Un còp de mai, me soi sentit a l’ostal a l’Ostal, malgrat lo tristum qu’arribava a qualque còp. L’EOE va far lèu son mièg sègle de vida e aquò entraïna qu’a cada còp nos caldrà trapar de manca qualqu’un, s’es pas lo cas qu’òm s’assabenta sus plaça de la mòrt de qualqu’un. Ongan las fotografias de Pèire Boissièra (1944-2022) e Crestian Rapin (1931-2022) senhorejavan sus la sala polivalenta.
 
Sentiguèri de tristor lo primièr còp que passèri dins la librariá. Abans, m’aviá conselhat los libres la Domenja Blanchard, mas la brava Domenja, ma librària, qu’èra afogada de la poesia de Franc Bardòu, que trapava que revirar en occitan Harry Potter, “aquela mèrda”, èra pas necite, moriguèt en 2019; tanben es mòrt lo Marcèu Esquiu, que a cada còp te disiá “ieu soi un occitan vertadièr”, çò que voliá dire “e tu pas”. E encara, a la rintrada de l’estanquet de l’EOE, avián agut la pensada de daissar una boita de fotografias vièlhas, e en tot las remenar trapèri qualques fòtos d’Enric Garriga-Trullols (1976-2011).
 
Mas bon. I èran pas los mòrts, i èran pas tanpauc las gents que i venon pas pus, o qu’ongan venián pas, mas n’ai retrapadas tanben de fòrça abitualas: lo Patrici Gentié, lo Bernat Bergé, l’Esteve Ros, la Sabina... e tanben ai agut l’escasença de conèisser de personas nòvas: una professora bretona en breton de l’escòla associativa Diwan, que, de segur, tanben parla un occitan de tria; un jove anglés; una neerlandooccitana que pòrta pèira a l’edicion en occitan; una catalana que me parla en lengadocian, mas que tanplan me poiriá parlar en vivaroalpenc e que pòrta pèira a la Chambra d’Òc; un catalan que tanben parla leonés... Demest los 130 inscriches de l’EOE i a fòrça joves, e qualques dròlles...
 
Se se voliá far un nívol de mots de l’EOE lo mot mai gròs, lo que los participants aurián botat mai en valor, seriá “estanquet”, lo segond seriá “occitan”, probablament; los seguents serián bensai: ensenhament, lemosin, pastagà, auvernhat, gascon...
 
L’estanquet de l’EOE, tanben pedagogicament, a una granda importància. Segur que Freinet vos diriá que lo bonaür, pedagogicament, a una granda importància.
 
A la fin de l’EOE òm es convidat a respondre a un questionari. Los participaires an plan avalorat los corses, l’organizacion, los repaisses... lo nivèl de satisfaccion es estat subrenaut. S’òm me demanda un ponch flac solament diriái la preeminéncia del Sud sus lo Nòrd, i a fòrça mai d’ofèrta en lengadocian e en gascon qu’en lemosin. En lemosin una sola professora deviá aculhir a l’encòp los escolans debutants, los mejans e los confirmats, los que fasián l’intensiu e los que fasián lo normal, en prenent compte que d’unes arribàvem al lemosin dempuèi un autre dialècte occitan, e d’autres dirèctament del francés. Per las petitas còlas de professors gascons e lengadocians far l’ensenhaire èra mai aisit. I aviá pas l’ofèrta d’auvernhat, vivaroalpenc e provençal, tanpauc. Mas diriái que demest los inscriches a l’EOE i aviá pas qu’un sol auvernhat e i comptèri pas cap de provençal ni de vivaroalpenc.
 
Lo programa de l’EOE anonciava de talhièrs e d’espectacles. Pels talhièrs, coma pels corses, caliá causir, forçadament causir l’un entraïnava de renonciar als autres. A ieu me calguèt renonciar al cors de literatura occitana de Joan-Pèire Tardiu, e los qu’i anèron me dison que me perdèri quicòm de bon.
 
Foguèt plan avalorada la projeccion de Viurelalenga, documentari de collectatge rodat dins sa màger part pendent la 47 edicion de l’escòla. Lo filme passa plan, dura a pauc près una ora, l’espectator s’i regala e es pas temptat d’agachar la mòstra. Aquel documentari de Patric La Vau pòrta sus la 47 edicion de l’EOE sus la genèsi de l’escòla. L’anecdòta: en 1974 lo famosissim filosòf, psicosociològ, etnològ, pedagòg... Lapassade (1924-2008) aviá plan emmerdat la còla fondatritz de l’escòla en rodelant tot nud sus la pelena de la primièra EOE. Diguèrem a La Vau que benlèu caldriá ajustar lo rèirenom d’aquel untal entre croquets: [Georges] Lapassade, per çò que los ignorants coma ieu que nos èrem pas assabentats de l’existéncia del famós filosòf, psicosociològ, etc., etc., foguèrem un pauc espantats en nos imaginant lo grand poèta Rogèr Lapassada (1912-1999) tot nud, a l’atge de 62 ans, udolant tot nud, tapat de pelena e de tèrra, en exigissent que lo daissèsson dintrar dins la piscina. Non, nòstre Lapassada auriá pas jamai fach aquel show.
 
L’EOE es acabada e soi tornat a l’ostal. N’ai la languina. I caldrà tornar l’an que ven.
 
 
 
 
Manèl Zabala