Cal legir lo prefaci-omenatge qu’adreiça al reviraire Miriam Bras-Grivart, sa pichona neboda. Polit omenatge que nos permet sonque d’aver qualques elements biografics de “Joan lo Boscassièr”, sens ne conéisser son patronime. Solide que benlèu auriá calgut respectar la volontat d’aquesta misteriosa personalitat de las letras occitanas. Pasmens, trapavi de mal far adreiçar mon admiracion a un anonime. Alavetz, menèri l’enquista e atal sapièri qu’èra Joan Delheure que s’amagava darrèr la masqueta de “Joan lo Boscassièr”.
 
Qual èra aqueste famós coneisseire de la lenga nòstra? Per me resumir, o puslèu per resumir çò que se pòt apréner a la lectura dels dos prefacis (lo del quiti reviraire e lo de la siá pichona neboda), sabem que Joan Delheure nasquèt a Severac del Castèl en Roèrgue. Es estat prèire e bravament de temps missionari en Africa. Causa interessanta, pendent son sejorn sul continent african menèt a bon pro de trabalhs d’etnolingüistica sus la lenga berbèra. Es probablament aquela curiositat per las lengas que lo portèt a trabalhar sa lenga mairala. Atal, sul tard, se faguèt traductor. A notar, ça que la, que foguèt tota sa vida abonat a la revista Lo Gai Saber. Es estat occitanista tre las annadas 1920.
 
Lo traductor Joan Delheure es un que popèt a la lenga nòstra pendent la primièra guèrra mondiala, valent a dire al moment ont lo pòble occitan èra pas encara completament francisat. Puèi, lo dròlle butèt los estudis e venguèt lo missionari e lo lingüista que sabem. Son trabalh de traduccion es lo resultat d’aquesta dobla coneissença; la d’una lenga populara occitana passada al crivèl de la sciéncia lingüistica. Tant val dire que totas las condicions son aquí recampadas per balhar çò qu’a de pus jucós l’occitan.
 
De notar que Joan Delheure, alias “Joan lo Boscassièr”, es estat l’òme d’una sola òbra occitana, e es plan damatge quand pensi als tresaurs qu’auriá pogut nos daissar. Mas atal foguèt son destin e lo nòstre: nos porgiguèt pas qu’una frucha, mas la nos ofriguèt que quand foguèt madura e melicosa a plec. Nos volguèt probablament regalar de çò qu’aviá de melhor dins son verdièr. Devem aquí mercejar sa pichona neboda e Eric Chaplain d’aver, a lor torn, ofèrt al public nòstre aquel joièl de la literatura mondiala. Reconeissença e capèl bas! La sola dificultat que lo reviraire deguèt rescontrar, aquò’s la traduccion de las cançons enclausas dins lo volum. E vertat es que lor lectura, pòt, qualques còps, ne revelar fastigosa. Es la sola remarca negativa que se pòt far a son trabalh.
 
Per çò qu’es de Rudyard Kipling, pensi pas que siague la pena de lo presentar longament. Dins sos “Libres de la sèlva”, que “Mowgli la Granhòta” n’es tirat, l’autor denoncia l’absurtidat d’unes comportaments umans tals coma la crudeltat, la cupitidat, la futilitat d’unas practicas, lo destruci ecologic quasi permanent, l’acomolacion dels bens de consuma fins al desgalhatge, e plan maitas causas encara.
 
Rudyard Kipling deus de sa postura de salvatge se fa un plaser d’inversar los ròtles. Al final la confusion s’installa lèu e lo legeire a de mal a destriar que pòdon èsser los pus salvatges de los que vivon del jorn a la jornada, dins lo desprovesiment complet, o los qu’an ierarquizat lor societat en asservissent una part de la populacion al servici d’una minoritat terrorista. Mina d’i tocar pas, l’autor a pensat son òbra a l’entorn d’una reflexion prigonda subre los travèrses de l’umanitat. Aquel libre “Mowgli la Granhòta” es sul registre naturalista. Es un conte claufit de parabòlas que correspond plan a n’aqueste moviment de pensada en vòga dins lo periòde dins lo qual l’òbra de Rudyard Kipling espeliguèt. Èra la debuta de l’industrializacion e la reacion dels primièrs ecologistas foguèt la creacion intellectuala del “bon salvatge”. Dins un passatge de l’òbra l’autor i va pas per quatre camins. Escrich: “Aquò rai! son pas que d’òmes. Se tuèron entre eles, e foguèron contents, diguèt Bagheerà... Son pasmens de dròlles, e un dròlle se negariá per agafar un rai de luna dins l’aiga, diguèt Mowgli”.
 
Lo libre es una seguida de faulas coma se’n escriviá tantas a la virada dels sègles XIX e XX (foguèron publicadas en Anglatèrra en 1894/1895). Son la resulta d’una observacion longa e aguda de la natura animala e umana. La coabitacion mai o mens urosa entre las doas espècias fan la mèl d’aquesta òbra. L’anar-tornar entre los dos mondes permés a l’òbra ludica de se transformar en òbra educativa. L’imaginacion de l’autor ne fa lo demai del seu fachin: “Èra al temps que las bèstias parlavan...”.
 
Ai pas sabut véser enluòc lo nom de l’illustrator del libre. Çò qu’es plan damatge per çò que lo trabalh es dels mai requistes. Aquelas illustracions son fachas de dessenhs negres als traches espesses, mas que daisson véser una luminositat agradablament susprenenta. Devon probablament datar de l’edicion originala o d’unas de las immediatament seguentas. D’efièch, l’estil reverta çò que se fasiá dins aqueste domèni a començament del sègle XX.
 
Per acabar direm amb Juli Cubainas (1894-1975), un autre prèire: “Una lenga pervesida de sas traduccions classicas es una lenga arribada a sa majoritat e que deu èsser presa al seriós”. Nos demòra encara fòrça trabalh a realizar. Mas entre totes, o farem tot!
 
 
 
 
Sèrgi Viaule
 
 
 
 
 
_____
KIPLING, Rudyard. Mowgli la granhòta, tradusit en occitan per Joan Delheure. Edicions “Princi Negue”, 2010. 260 paginas.