Dijòus lo 21 de setembre, Laurenç Labadia èra dins la Ciutat Mondina. Que menèt l’actor e realizaire en País Tolosan? La presentacion e benlèu l’unica projeccion d’un filme que li comandèron la chorma del Fifigrot (lo festenal del film grolandés a Tolosa). Un film de gaireben una ora que se ditz Eròs e Tanatòs e que, non content de nos faire caminar un bricon dins los solièrs del Laurenç, nos balha l’escasença de perpensar mai largament a de tematicas d’ara... E lo tot en occitan, sioplèt. Pichon rebat d’aquel moment.

Qual es Laurenç Labadie?

A aquela question, benlèu lo monde vos van respondre “Laurenç que? A, me parlas del baug que va faire dançar los vièlhs per carrièras vestit en Reina del Felibre?”. O encara “a voei, es lo piòt que se carga los vestits de Gòra l’Occitanista per escriure d’istòrias pebradas”. Òm vos poiriá tanben parlar d’un sapientific falord que se passeja en banhadoira, de l’Ives, mescla estranha entre un goró de sècta e un enfant salvatge dins La Seria. Quitament d’un animator ràdio que fa passar la lenga sus France Bleu Peiregòrd, mas non pas del biais Metòde a Mimile, mas d’un biais umoristic. O encara de l’òme que s’encarga de dirigir un molon de doblatges en occitan per Conta’m, especialament lo plan famós de Terminator IId.

Ben, ieu vos dirai que Laurenç es tot aquò e encara mai, un actor de tria, un professional dels grandàsses e un uman ginhèc. E lo Laurenç, se li demandatz “Qui sès, Laurenç Labadia?”, vos respondriá “O sai pas”. E es un bocin per respondre a aquela question que lo Laurenç amainadèt aquel Eròs e Tanatòs... O psicanalisi d’un artista occitan. Ben, tè, per començar, tornem sus la genèsi d’aquel projècte.

Al començament èra la vèrbia....

Es pas lo primier còp que l’òbra del mèstre Labadia passa pel Groland... D’unas de sas farcejadas cinematograficas èran ja estadas difusadas dins l’encastre del Fifigrot. E cal pas desmembrar tanpauc que son famós L’Occitània en banhadoira foguèt difusat sus Canal +, la cadena qu’alberga la còla de Groland, fa qualques ans. Es doncas sens nada suspresa que Gerard Trouilhet, director artistic del Fifigrot, contactèt lo Laurenç ongan per li faire una demanda. Coma i aviá un momenton per la lenga dins l’encastre del festenal (los primièrs dos episòdis de La Seria son estats difusats), voliá quicòm mai dins la lenga que poguèsse pegar a l’esperit grolandés. Demandèt doncas al Laurenç d’i faire una sanflorada de sas comediòtas sus France Bleu Peiregòrd e sul malhum. Malastrosament (o aürosament), tot recampat fasiá pas l’ora desirada pel Fifigrot. Doncas, lo Laurenç tornèt sortir una idèa vièlha que li virava dempuèi bèl brieu pel cap... En qualques meses, escriguèt, rodèt e montèt tot solet son projècte: Eròs e Tanatòs... O psicanalisi d’un artista occitan” èra a mand de nàisser.

L’introspeccion precedís “accion!”

Coma o avèm dich en introduccion d’aqueste article, lo Laurenç es mai que mai conegut per sas farcejadas. Que siguèsse en banhadoira, en solèx o encara vestit en Gòra l’Occitanista, l’òme o gausèt tot e mai d’un vos diràn qu’un molon de còps “passèt l’òsca”. Pensada esmoguda per una edicion de l’Estivada e un Felibritge completament indignat en tot descobrir suls ecrans bèls Gòra que nos presentava lo “Bonob’òc”, un òme monin que li agradava los cacauèts... Mas tanben la ponheta sul “TDF d’Uncle Fred” (que pega pas jamai, es plan conegut). Òm se remembra tanben de las siás desencusas l’endeman als felibres, rodadas en vidèo e plan solide amb una galejada dedins. Òc-ben, lo Laurenç se trufa, fa pròva de derision, e mai d’autoderision, causa pas costumièra dins lo mitan occitanista, mas sens botar pas jamai de marridesa. Sèm puslèu dins una critica que fa chifrar mas qu’es benvolenta. Ça que la, per faire un bilanç sancèr, lo Laurenç decidiguèt d’anar a l’encontre de las personas que lor aviá facha la boba, coma se ditz en lemosin.

Mas aquò èra pas pro: per que l’introspeccion siá sancèra, s’es plaçat coma “fial d’Ariana” de son filme una entrevista de... sos parents.

Dins la familha Labadia, me caldriá lo paire... e la maire

Atal, lo Laurenç arribèt un còp a l’ostal de familha, armat d’una camèra e diguèt a sos parents: “Anem, zo, vos fau una entrevista que va èsser “la substantifica mesolha” del filme. Nos podèm dire qu’entrevistar sos parents es pas causa aisida. A aquò lo Laurenç vos respondriá que foguèt pas tan complicat: “Soi arribat vertadièrament a un cap de mon trabalh ont soi mai a d’aise amb eles, evidentament es pas tant aisit, mas o ai plan viscut”, çò me diguèt a l’acabada de la projeccion. Atal doncas, lo filme se dubrís sul sieu percors a l’entorn de l’occitan, a mai amb una guinhada del Laurenç a l’Amic Bedel. Una causa fòrça importanta pel Laurenç que nos fisa: “Amic  es una personalitat fòrça importanta per ieu[…]. Aimi fòrça sa doçor, sa consideracion pels autres, m’inspira bèlcòp aquel òme”. Lo film se contunha puèi gràcias a d’imatges d’archius, que nos mòstran lo Laurenç dins sas òbras: vestit en Reina del Felibre d’anar dançar amb lo monde en vestits folclorics, desguisat en jedi o en Chaplin per las carrièras de Peireguers, sul camin de l’estúdio de France Bleu. Òm lo va veire tanben entrevistar de monde que son estadas las tòcas de sas galejadas, que testimònian, mièg emmaliciats, mièg serioses. Lo tot es entremesclat d’intervencions dels parents de Laurenç, que contan de remembranças de son enfança... Tot sembla partit per un momenton leugièr, plan fach, plan rodat, plan escrich, un divertiment que butarà pas benleu a tròp soscar, mas agradiu... Sèm plan calats dins los cadierals del cinèma, a dos dets de tirar los solièrs... E bim! D’un còp, al cors d’una intervencion, la maire del Laurenç li far remarcar quicòm qu’o va tot cambiar.

Fòrça pendilhons... mas pauc de popons

Atal, la mamè d’En Laurenç, li fa remarcar (amb mai de classa que non pas mon sostítol) que dins las entrevistas que faguèt, i a fòrça òmes, mas que manca de femnas. E aicí, lo film passa al mòde “dos membres, dos ambients” (es lo cas d’o dire). E mai la primièra partida nos mene a tornar pensar lo nòstre agach cap a l’occitanisme, sas fòrças mas tanben sas flaquesas en terme especialament de “sortir de l’Edat Mejana” e de poder aver un agach critic e quitament autoderisòri, aquela segonda part nos mena a una reflexion mai globala. La de las inegalitats entre los umans, de l’incapacitat del monde uèi lo jorn d’escambiar, de dialogar, de contestar, Mas tanben, de non pas d’acceptar l’autre amb la siá diferéncia, mas de l’aculhir amb sa riquesa interiora, de la partetjar e de se noirir tanben del viscut e del saber de l’autre. En brèu, anar cap a çò qu’en latin se diriá, çò me sembla, “cum-vivere” (tè, i auriá benlèu mestièr de fargar un mot e un concèpte en occitan amb aquò).

E al centre d’aquela reflexion, lo genre, la plaça de la femna e cossí es tractada dins la societat. Tant la femna amb l’agach de la trobairitz, coma de la femna modèrna a travèrs dels agaches especialament de Magalí de la Librariá Occitana o de Monica Burg.

Vam caminar de cap tà la pensada...

Çò ginhèc dins aquel Eros e Tanatòs, es que dins aquela segonda part, cabussam prigondament dins la filosofia que mena a l’interactivitat. Atal, avèm pas aicí “un cors magistral del Professor Labadia que vos explica coma cal pensar en tot se prenent per “un des ceux qui sachent”. A l’encontrari, aicí lo realizaire se devestís l’anma, se denusa la pensada. Se dubrís cap a nosautres amb sas soscadissas, sas constatacions, sos espèrs, sa paur de veire l’Eròs nos butar cap a un Tanatòs fatal. E aicí interven l’interactivitat. Nos convida a menar lo nòstre ponch de vista, nos mena de draias noiriguièras per faire avançar la pensada e nos convida d’un cèrt biais a partejar la reflexion nòstra per lo noirir el. Aicí, sèm vertadierament dins un biais filosofic, coma se fasiá del temps de l’Agòra, ont una question menava pas a una responsa, mas a una autra question. L’idèa (enfin, ieu es atal que l’ai sentida) es pas de fondar una bibliotèca per i sarrar de taulas de las leis. Non, pas brica. Seriá puslèu d’ortolejar totes amassa sus aquela Tèrra qu’avèm daissada eissucha. Plan solide al nivèl biologic, mas qu’avèm voidada de son umanitat tanben. E s’ortolejam plan, benleu capitarem d’ensemenar lo Tartar per ne faire los Aliscamps.

E crice crac... Fa pas que començar...

E d’un còp, una ora es passada. L’ecran ven negre e lo lum se torna far... E la sala s’emplena d’una tronada d’aplaudiments a ne faire tremolar lo sòl, a desvirar Gaia de son ais. Tolosa aviá pas tant tremolat dempuèi un autre 21 de setembre, lo ont AZF espetèt. E aicí era pas lo meteis tèrratrem. Aquel èra entremesclat de jòia, d’esmoguda, de soscadissa e d’estrambòrd. Aviam lo sorrire als pòts e, al meteis temps, lo còr que fasiá tifa-tafa e lo cervèl que bolhissiá. S’enseguiguèt un escambi plan ric e plan divèrs entre lo realizaire e lo public, comol d’interrogacions, mas tanben clafit de benvolença. A la sortida, aguèri l’astre d’escambiar amb lo Laurenç. S’èrem ja vistes lo jorn d’abans e subretot abans la projeccion... E a aquel moment, aviá las cambas que li fasián figas. A la sortida, me fisèt d’èsser “solaçat de las reaccions, qu’esperava. E content dels pès d’aqueste filme”. El, qu’aviá anonciat qu’aquela difusion seriá un one shot, èra a se dobrir a l’idèa d’escambiar amb tota la còla qu’aviá participat a aquel filme per veire se, per cas, se fariá d’autras difusions. E o desiri per tot·a·s lo·a·s qu’an pas vist lo filme qu’es de veire. Ieu, per ma part, vau sarrar preciosament aquela bilheta per poder dire: “Faguèri pas lo lenhièr de Montsegur, èri pas dins la batalha de Murèth, ni tanpauc a Besièrs en 1907 o en Larzac dins los ans 1960... Per contra, èri a la primièra d’Eròs e Tanatòs e espèri ben que serà pas la darrièra.”

E per la seguida de las aventuras de Laurenç Labadia?

N’i a benlèu que se van espaurugar: “Se nos sèm perduts lo Laurenç galejaire e trufandier? Se lançar dins los filmes d’art e d’ensag”...

E ben, per la seguida, nos fisèt: “Serà totjorn la meteissa causa, mas d’un autre biais amb benlèu de causas mai importantas”. E ieu m’en regaudissi, e me pensi que soi pas lo sol. Laurenç menèt fòrça a l’art de l’autocritica e de l’autoderision en occitan, e o sabèm, un pòble que sap pas rire de se es un pòble mòrt... Aicí, amb Eròs e Tanatòs, nos demòstra qu’en plaça de se fretar l’embonilh entre dos tèxtes de trobadors e una borrèia vergueja mòl en emplegant l’occitan sonque per parlar de la lenga que crèba... Òm pòt, o non puslèu, òm deu subretot poder parlar de tot en occitan. Que puslèu que d’anar meditar coma un Siddhartha version wish, se cal noirir de la pensada e de l’escambi per faire caminar sa draia, faire avançar los autres e anar cap a un monde melhor...

Brèu, a la risca d’acabar amb un jòc de mots poirit... Semblariá que la messa es pas acabada d’èsser dicha al dintre de Labadia... E tan melhor!

Cedric Rossèu
La Belugueta