Nadau qu’es hestejat un chic pertot capvath lo Monde. Quitament, ce disen, dens país que ne son pas de tradicion crestiana. Auré ganhat, la societat de comsume? Espiada simplòta sus quauques mots e costumas nadalencas.

Nueit de Nadau
 
La hèsta de Nadau qu’estó fixada de cap a l’an 350 per lo papa Libèri, ce disen, entà remplaçar la hèsta pagana deu solstici d’ivèrn que’s pèrd dens lo hons deus atges. De cap au 21 de deceme lo só —que contunha de baishar dempuish Sent Joan d’estiu (24 de junh)— s’estanca enfin au ras de l’orizont (sol + stare, aquò qu’es l’origina deu mot sabent solstici). Après quauques jorns d’arrèst lo só que torna pujar e, chic a chic, las jornadas semblan de paréisher un chic mei longas davant la renavida vertadèira de la prima (l’equinòcci deu 21 de març). E donc qu’an hicat Nadau en aqueth moment. Aquera hèsta de lutz e d’espèr estó plaçada en aqueth debut de l’ivèrn, on la negra nueit sembla de tot avalar, on la natura dròm e on los òmis e volerén que jamei lo só non despareishossi pas. Es aquí probablament l’origina de las halhas de Nadau, l’equivalent de Sent Joan d’estiu on los huecs batalhèirs dab los quaus los òmis semblan tanben d’arremerciar l’astre solar d’estar lavetz tan generós.
 
 
Magues e estela
 
L’Evangèli de Matèu parla deus magues d’Orient arribats a Jerusalèm. Lo rei Eròdes que’us prèga d’anar véder lo Ninòt vadut a Betleèm. Que segueishen la famosa estela tà trobar lo camin. Normau: qu’an per mestièr de léger dens lo cèu! Hòrt polits e arrespectuós, n’oblidan pas de portar presents au drollòt: aur, mirra e encens. Qu’es tot çò qu’an trobat en magazin. Apareishuts probablament au sègle IVu, los evangèlis apocrifs (comprenetz: los qui son en principi tienguts secrets) que parlan deu bueu e de l’ase. E, plan mei tard, los Reis Magues, dens la “Legenda Daurada”, que son aperats Gaspar, Marchion e Bautesar.
 
 
Santons
 
Vaduda, ce disen, en Provença, la tradicion deus petits personatges d’argela pintrada —los celèbres santons— que s’estableish a la fin deu sègle XVIII dab lo fabricant marselhés J.L. Lagnel (1764-1822). Qui son las figuras mei representadas? Que’s tròban evidentament, a costat deus aulhèirs e deus Reis Magues, tota la procession deus vailets: l’aubergista tot vergonhós d’aver arrefusat ua crampa a la Senta Familha e lo praube pèc —lo Ravit— qui, esmiraglat, lèva los braç au cèu. Qu’i a tanben tots los mestièrs: lo molièir, lo panissèir, lo païsan, la hemna qui va har la bugada, lo caçaire e un o dus pescadors. Shens oblidar los autes ganhapetits: lo peishonèir, lo perraquet, l’estamaire, lo portaire d’aiga, los boèmis. Enfin, a costat deu maire e d’un o dus notables, que’s tròban los musicians qui acompanhan la grana navèra d’un diu vadut: lo tamborinaire, los jogadors de viela e d’acordeon…
 
 
Presep e aulhèirs
 
Deu latin praesepe, praesepium, qu’es lo parc tau bestiar, on l’embarran entà’u har péisher. Aquò’s la jaça on lo ligòt e lo son pastor —com lo Joantiròt, aulhèir deu Haut Lana, eròi deu bèth filme deu landés Jacques Baris— s’estancan per la nueit. Que l’apèran tanben la grépia perque, segon l’Evangèli deu Sent Luc —lo sol qui balhi quauques detalhs—, lo Ninòt divin seré vadut au miei deu hen o de la palha, dens ua minjadera, a Betleèm. Qu’es au Sent Francés d’Assisi (debut deu sègle XIIIu), ce disen, que devem l’idèa “pedagogica” de hicar en scèna la neishença dens la praubetat deu Jèsus au miei de personatges vivents e de figurinas. La mòda qu’es donc originària d’Itàlia. Dab lo temps de la Contrareforma (sègles XVII e XVIII), aqueras representacions que’s multiplican dab creacions de detzenas e detzenas de cantas de Nadau, com per exemple las deu provençau Micolau Sabòli (1614-1675). Dens la region de Tolosa o en Bearn se desvolopa la mòda de las pastoralas.
 
 
Avet e esclòp
 
Vienuda d’Alemanha e d’Alsàcia, la mòda de decorar l’ostau dab lo capit d’un avet o d’un pinhòt n’es pas tan vielha qu’aquò. Dab garlandas e candelas (atencion au huec, totun!) qu’es beroiet. Hicar las cauçaduras o los sabatons au pè de l’arbolet o davant la chaminèa qu’èra, au començament, de mòda en çò deus “rics”, hens las familhas borgesas. En çò deus praubes, los mainats que hicavan los sons esclòps per recéber ua poma d’irange o un bocinòt de chocolat. Dab la societat de consume qu’a virat un chic a la holia e lo sens de Nadau qu’es oblidat per dauguns. Lo Satanàs que’s hica tostemps dens los detalhs e que seduseish dab tot çò que brilha.
 
 
Presents deu Pair Nadau
 
Deu temps de la hèsta deu solstici e de las Saturnalas que l’acompanhavan, qu’am guardat lo gost de plan minjar, de pintar un chic mei que d’ordinari e de’s har presents, davant que lo brave Sent Micolau estossi recuperat per la bona societat britanica e sustot lo comèrci anglosaxon que’u transformèt en Pair Nadau. Aqueth vielh barbut, vestit de roi e plan cauçat per resistir au hred, qu’es probablament esquipat adara d’un telefonet mobil o d’ua tauleta. Qu’a benlèu cambiat lo son atelatge de rangièrs (Rangifer tarandus) per un tropèth de motonèus o ua armada de 4x4. Dab aqueras exigéncias deu “juste a temps”, que cau har viste! Sustot qu’adara las comandas arriban per Internet…
 
 
 
 
Joan Jacme Fénié