De Joan-Claudi Puech, se’n sap gaire, e ne sabi gaire, si que non qu’es provençal. La quatrena de cobèrta de l’obratge pòrta pas res de sa biografia. “Rai!” ai enveja de dire —que l’autor me perdone—, qu’es pas la color de la cabra que nos interèssa, mas son lach. En matèria de lach, es un libre per adolescents que nos porgís Joan-Claudi Puech. Es una iniciativa de saludarem pas jamai pro. D’efièch, es estat dich, e se ditz totjorn, que mancam d’obratges literaris destinats a la joventut. Un moment donat èra tanben lo cas pels libres infantils (3-10 ans). D’aqueste costat, d’enòrmes progrèsses son estats faches. Fa ara dos decennis que la producion occitana es sostenguda dins aqueste domeni de l’edicion mainatgenca (demercés, entre maitas, a las edicions Vistedit que publican Papagai e Plumalhon).
 
Çò que contunha de far fraita, aquò’s la creacion literària e l’edicion destinada a la sisa dels 10-15 ans. Çò que, fin finala, se poiriá definir coma èsser la literatura per adolescents. Se pòt pas, nimai, dire que res es pas estat fach dins lo domeni. De cap, pòdi citar de las edicions La Poesia (colleccion Bib’òc) L’uèlh del lop de Daniel Pennac (tradusit del francés), Alazaís en país catar de Maria-Clàudia Beròt, Josèp l’esclau de Gui Vialar, Las costièras del Velon d’Aur de Rotland Pecot, etc. I aguèt tanben, en 2010, aquela idèa geniala de l’Institut d’Estudis Occitans de lançar un concors de literatura per la joventut. E mai aquela primièra edicion foguèt capitada se ne jutgi pels dos volums que son estats publicats (primièr e segond prèmis: Cronicas pacolinas de Magalí Bizòt-D’Argent e Lo pacte de Joan-Maquèu Dordeins). Deplòri qu’aquesta experiéncia siague pas estada perseguida. Es pas amb lo quinzenat de libres per la joventut qu’avèm qu’anam poder apasturar lo potencial lectorat dels collegians. D’ont mai que d’unes devon èsser agotats desempuèi bèl brieu.
 
Per dire d’interessar los joves a la lectura occitana, lor caldriá prepausar almens un desenat de noveutats cada an. Caldriá una creacion dinamica per una lesca de populacion dinamica. Sièm malurosament luènh del compte! Perqué l’IEO tornèt pas renovelar l’experiéncia del concors literari per la joventut? Mistèri e pachaca! Se per malastre èran los escrivans que farián fraita, nos podèm replegar sus las traduccions (a condicion de causir d’òbras tombadas dins lo domeni public per aver pas a pagar de dreches d’autor). Totes los intervenents e collaboradors del Jornalet son de traductors potencials per menar a bon pro lo trabalh de revirada. Al trabalh!
 
Mas, seriá benlèu ora de ne tornar al libre de Joan-Claudi Puech qu’es el un escrivan novelari e ja confirmat. De tira, çò que me pertoquèt son las gausidas de las frasas mesas en exèrg: una de Gandhi e una autra de Pèire Autièr (las vos daissi descobrir). Aquela referéncia als bons òmes a pas res d’estonant se tenèm compte de çò qu’enclau l’obratge. De fach, se tracta d’una repujada accidentala dins lo temps. La jove eroïna es transportada dins un monde qu’anteriorament coneissiá pas que per l’aver pauc e pro estudiat suls pupitres d’escòlas. A la debuta, per ela, un monde tras qu’estranh. Urosament, la dròlla se retròba dins una edat, un espaci-temps, ont los que i vivon s’estonan pas de res. Ont s’adaptan a totas las situacions per tant esquerrièras que foguèssen. Una epòca de tolerància ont los personatges, e mai los mai desplaçats, pòdon trobar lor plaça. D’aquí entre aquí l’adolescenta va viure un cèrt nombre d’aventuras quasi epicas. Entre espets fisics e reflexions filosoficas, la dròlla trevarà un monde que li es mièg familiar. Passarà per de periòdes d’estrambòrd e d’autres d’interrogacions subre l’anar de las destinadas individualas. Una experiéncia iniciatica personala que, pauc a cha pauc, la farà amadurar.
 
Joan-Claudi Puech es a l’aise dins sa lenga. Fa un provençal que se sarra de l’occitan referencial. Es un plaser de legir que nos met la mèl en boca. Es tanben a l’aise dins sa narracion. Atanben lo jove legeire dintrarà aisidament dins lo monde encantaire de l’escrich occitan. Se tracta d’una pròsa simpla, sens ça que la èsser estada simplificada a l’excès. Es estada concebuda per introdusir las joves generacions dins la literatura. Amb aqueste obratge Joan-Claudi Puech perseguís lo prètzfach entamenat per sos davancièrs dins aqueste domeni plan particular qu’es lo de la literatura pels jovents.
 
Devi pasmens plànher que los dessenhs d’illustracions son paures e mancan de color. Malgrat que, tenètz-vos plan, s’i siaguen meses a cinc per editar lo librilhon (IEO, DRAC Provença, conselh general de las Bocas de Ròse, conselh regional de Provença e la comuna d’Ais); aquesta publicacion es d’un miserabilisme gaireben inegalat dins l’istòria de l’edicion occitana per la joventut. Los marges interiors son tròp tèunhes. La pega de religadura baveja de pertot. La mesa en pagina es marrida. Los caractèrs causits semblan de pesadas de mosquilhs. En un mot, la brocadura es estada concebuda a l’estalvi per dire pas a tustas e a bustas. Es d’evidéncia que cada subvencionari an pas degut pagar gaire per aver son estampilha sus la quatrena de cobèrta. Aver tant quistat al prèp de tant de monde per una tala resulta; es a creire que la cultura e la lenga occitanas representan pas res pels politicards de Provença.
 
Sabi pas s’arribaretz de me creire se vos disi que sus la quatrena de cobèrta, sonque las estampilhas de las institucions esponsoras son en qüadricromia. Apareis evident que per aquel monde l’interès primièr èra pas la literatura juvenila occitana, mas unicament de se far lusir. Coma disiá l’autre: “Tant val véser aquò coma d’èsser òrb!”
 
Joan-Claudi Puech e los adolescents d’Occitània s’ameritavan mai de respècte. Pasmens, se lo contenent es paure, lo contengut es ric. En literatura, es aquò que compta.
 
 
 
 
Sèrgi Viaule
 
 
 
 
_____
PUECH, Joan-Claudi. Una pèira e un tamborin. Edicions de la seccion provençala de l’Institut d’Estudis Occitans, 2013. 68 paginas.