Lo dijaus 13 e la dissabte 14 de noveme passat, qu’am avut lo parat de har quaucom qui ne s’èra pas enqüèra produsit hens lo passat: la visita de Baiona en gascon e en euscar. Ua permèra qui serà seguida de hòrt d’autas, qu’ac espèri.
 
Mercés a la Jaumeta Beauzetie, de Peiregòrd e de Biàrritz, qui s’i es entenuda tà har nodar las relacions entre las duas partidas.
 
Qu’es atau que s’es presentat lo Miquèu a las regentas de l’Ikastola d’Anglet, la Maialèn e la Cristina, e qu’amassa an podut preparar la visita de la Calandreta d’Auloron, menhada per la Francesa Navarro e la soa amiga Elisabeta.
 
Qu’an desbarcat deu trin de Pau, dab los calandrons d’Auloron suu còp d’onze òras. Lo Miquèu qu’èra aquí tà’us arcuélher dab la beròja istòria de l’Abat Gassiat, lo darrèr curat gascon de Sent Esperit, quan hasè enqüèra partida de las Lanas, a la fin deu sègle XIXu. En seguint lo gran esclacassat d’arríder qui acabè lo conde, que podó balhar quauques explics sus los noms de las arruas deu barri, au caire de l’Arrua deus Graulhats (los mascles de las graulhas) e de l’Arrua Hugues (l’inventor deu famós “cuchòt” qui serviva d’auts còps a amassar la gema).
 
E puish, que nse n’anom, preu Pont Sent Esperit, dinc au Crampòt, au horcarriu de Niva e d’Ador, tà véder la sola causa qui damòra deu Crampòt, l’agachiu. Shens desbrombar de citar los pescadors bascos qui’s damoravan aquí e qui’s pescavan las crabòtas. E per l’Arrua Pòrt Nau, qui èra remontada d’auts còps preu briu de Niva, qu’anèm dinc a l’Arrua Òrba en descobrir la tinha, la pèira venhada de negre qui serví de bastir la màger part de las arcadas de Baiona. Enfin, de cara au Castèth Vielh, qu’am podut esmiraglà’s davant las rèstas de la paret romana de la vielha ciutat de Lapurdum.
 
A l’òra deu minjadret, o pantauleta, cadun que’s sortí de la saca lo “picasho”, a l’ombra, près de la pustèrla de capvath.
 
Après minjar, qu’anèm dinc a l’Ostau de Cohua e au Pont Panacau per apréner que, d’auts còps, los canonges de Nòsta Dauna avèn aquí los casaus on los estatjants e s’anavan “panar” los caus tà’s har la garbura e non pas crebar de hami. A perpaus de Pont Panacau, que podom descobrir lo vielh poèma gascon de l’Isidòr Salas, dedicat a Sénher Molís, lo dentista baionés qui’s damorava au cap deu pont e qui parlava de “mau de caishaus”: “Lo Mossur qu’èra de Baiona e la gojata deu Bocau”…
 
Enfin, de vrèspe, que remontèm l’Arrua Peishonaria en virar a dreta hens l’Arrua “Merdosa”, lo nom que’s passa de comentaris tant estón nombrós a i marchar dehens, dinc a la Plachòta on evoquèm, enqüèra, lo passat roman de Baiona dab la Tor deu Sarralhèr, e l’Edat Mejana dab l’Arrua des Pitarrèrs e l’arrua de l’Agrèu. En tornar cap a l’Arrua Peishoneria, que’ns sovienom deu Leon, lo purmèr avesque de Baiona, gahat preus normands a la Maison de l’Arribèira, abans d’aver lo còth trencat au Barri de Sent Leon. E que podom pausar per la fòto sovier sus la Plaça Bernat de Lacarra, avesque de Baiona après la tresau crotzada, quan estó lo comandant de la flòta anglesa deu Ricard Còr de Leon. Enfin, qu’acabèm la visita au cuu de la Catedrau on evoquèm lo pilòri e la Meninha-Sauva-la-Vila, l’eròia baionesa qui esparenhèt a la vila de deviéner espanhòla au sègle XVIIu.
 
L’endoman, lo 14 de noveme, qu’anèm au salon agricòla de Biàrritz, “Lurrama”, on nse podom iniciar a la fabricacion deu hromatge… e descobrir la beròja vaca bearnesa deu pairgran d’un calandron.
 
Brèu, un encontre de renovelar… pr’amor Baiona qu’es luenh d’aver liurat tots los son secrets…
 
Tà poder organizar ua visita, que podetz tostemps demandar au Miquèu Baris de’vs har part de la soa experiéncia. Contacte: mbaris-oc@or...
 
 
 
 
MB



_____
Clicatz ací entà véder las fòtos