Tre la partença dal projeit Jornalet.com sio estach estrambordat per la dubertura geografica, umana, intelleituala e, lo projeit de cooperativa de l’informacion (generalista e espacialista) en lenga occitana.

Coma escrivan me sio imediatament pausat las questions siguentas:
-       Sus que tèma vau parlar
-       Sus que regularitat

Aguèro de questions mai occitanistas que son pròprias a la situacion de lenga dominaa:
-       En que dialeite vau escriure
-       En que nòrma

E mai, me diguèro: vau quichar sus lo costat jornalista ò lo costat lingüista?

Ce que porriam sonar la “malautia de la linguistòsi” coma nos i sensibilisèt ja dins una opinion precedenta Matieu Casanòva me faguèt anar vers lo costat jornalista. Qu’en cò dals occitans, especialistas ò non, la question de la nòrma, de la lenga, la question militanta lingüistica es una tissa granda despí sempre. Ja a l’epòca de Mistral, d’unos articles de collaborators èran “corregits” (amb’al poler de passar vers lo provençal rodanenc) e los debats sus las nòrmas son vielhs (lo gavòt Honnorat, lo lemosin Roux, lo provençal Mistral, lo lengadocian Perbosc...). E pi lo mendre locutor natural d’occitan, aurà ja ausit que “cada canton a son parlar” favorisat per l’image dal “bastian contrari, reborsier, cap-borrut, testard, arreirat”. Qu’es clar que dins la situacion sociala de l’occitan, s’i interessar es ja far pròva d’una analisi basica: per un jove ò un adulte, emparar la lenga dal país sensa la veire utilisaa classicament per los mèdias, per la societat, aiçò fa soscar. Simbèl tantben que la lenga es mai qu’aquò, es ce que nos fa ligar dins l’occitanitat.

Totun, me faguèt dire: parlarai segondariament de la question lingüistica, ges de besonh d’en ajustar. Los occitanistas, son fòrts per far de debats sus la lenga. Se me cal interessar los occitanistas, los occitanofònes, resto sempre dins l’objeitiu ambiciós d’interessar tantben Madama e Monsur Martin, los vesins dal quatren plan, de familhas occitanofònas ò non. D’efiech, son aicí en Occitània (Occitània coma espaci de la cultura occitana en asperant una estructuracion mai clara per l’avenir) e que lo porria interessar dins ce que fa lo Jornalet? Aquel mitan nostral, tant pichin qu’es un micro-còsme que cerca de sortir tant coma pòl dal siu guet (ghetto), mas tant grand en potencials, coma se fa que sigue a costat de las realitats de l’imensa màger part dals nòstres conciutadans?

Alora me diguèro: parlo de la vita en lenga, per mostrar qu’es una lenga de vita, una lenga de tot. L’opinion de Joan-Marc Leclercq sus la crisi e lo biais islandés de l’aver geria per exemple es un bòn cas per interessar largament. Pensero quitament als sites “people”, perqué non en occitan parier? Parlar de literatura es una causa, mas parlar de filosofia en occitan perqué non parier?

Mas coma sempre, per deformacion de formacion, la question de la lingüistica tafura sempre, coma un vielh demòni e aüra n’en fau una opinion. A costat de questions tecnicas coma: perqué las abreviacions 3 qms./o. serian ren acceptaas en occitan (per 3 kms./h.), l’acceptacion de grafias equivalentas per los parlars en “eira” ò “passaia” en plaça de “aüra”, “passaa” ò ont son la realitat orala e l’interés d’escriure lo sufixe –izar, etc. (etc. ò belèu eça.), a un autre nivèl i son de questions tocant a las estructuras coma: la necessitat d’organas de regulacion/ normativisacion per l’avenir de la lenga, lo fonccionament de tals organismes. Malastrosament siguèt per ben de monde de la miu region un fenomène luench. Dal ponch de vista geografic, malgrat las mencions e las representacions d’unas regions occitanas, lo Congrès permanent resta d’iniciativa oèst occitana (entre Gasconha e Lengadòc) e mai, l’Acadèmia occitana (en s’inscriure dins la tradicion dal Consistòri dal Gai Saber) es basaa a Tolosa. Dins l’inconscient mediatic francés, occitan = sud-oèst, confirmacion de la realitat institucionala d’aquelos dos gropaments lingüistics occitans. Alora de segur es melhor que ren. Mas l’article de Marçau Girbau e las reaccions a l’article me tornèt incitar a i pensar. La region Provença-Alps-Còsta d’Azur es ben la region la mai poplaa d’Occitània. Marselha e Niça (e lors aglomeracions) son respeitivament la primiera e la tèrça d’Occitània. Perqué aquel decalatge mai entre realitat umana e realitat occitana? L’est occitan seria perdut per la causa? De que donar rason al costat escur de la fòrça, l’aligança anti occitana (totes, autres que lengadocians: gasconistas, beanistas, auvernistas, provençalistas, niçardistas) que son los primiers a relevar los actes de centralismes. Es clar que las 4 manifestacions panoccitanas siguèron sempre en Lengadòc fins aüra, meme se polem jugar sus l’argument jesuïstic de Tolosa lengadociano-gascona. Mas coma se ditz, en cada remarca i es una part de veritat. Mai jove, m’èro pensat qu’al final, l’IEO èra segurament l’associacion menaira de la cultura occitana en Lengadòc, de l’autre, lo Felibrige èra l’associacion menaira de la cultura occitana en Provença. Provença e Lengadòc estent las doas regions las mai poplaas d’Occitània e dos fars de renaishença occitana (Mistral e Alibert). Vos pregam de creire qu’èstre occitanista en region Provença-Alps-Còsta d’Azur relèva ocasionalament de l’estatut d’indian. Nombre de personas a dire “A? L’occitan ven fins aicí?”, “Non, aicí avant se parlava una mescla de francés e d’italian/ italian/ vielh francés”. Ò alora aver dos estereotipes extrèmas: sigue aquèl dal membre dal grop que se mete lo costume tradicional cada 36 dal mes, sigue aquèl dal pantaisaire, de l’original marginal, de l’agitator, de l’excitat. Las ideas totas fachas son a desmontar. Imagino ancara mai aiçò vist per un estatjant lambda de Niça (a 40 quilomètres de la frontièra italiana). Ce que se passa a Tolosa sembla luen, pasmens fasem part d’aquel ensèms occitan, es es degunament question d’i abandonar la siu plaça. Per aquò, cal que lo mitan occitan mande mai de signals positius dins aquel sens.

Vesem que siguèt possible de desvelopar lo Congrès Permanent d’après lo sosten politic. Alora, se la lingüistica depende de la politica regionala, i son de que se pausar aquelas questions. Totas las regions occitanas son presidias per de membres dal Parti Socialiste Français. Donca ont son las oposicions a una representacion administrativa integrala de totas las regionas occitanas, Provença-Alps-Còsta d’Azur bèla primiera? E mai, al nivèl nacional, lo President, lo Govèrn, l’Assemblaa, lo Senat son al Parti Socialiste Francés. Deuria anar coma sus de rolètas. Alora me demando perqué es ancara ren lo cas. Sabem ben que dins lo mitan cultural, exíston d’unos pònts e quitament d’unas alegenças vers de partits politics. Lo personal en carga de l’occitan passa sempre per lo cruvèl e filtratge dal politic, es evident al nivèl comunal, mas ren unicament. Los que son fòra dralha an lo camin dificil, “taise ti”, “laisha me estar”. Aicí tornam a l’image dal “bastian contrari, reborsier...”. Subretot an ren de mestier ligat a l’occitan (fòra l’ensenhament, aquò s’entende), an ren las informacions e gaire los meians financiers per lors projeits associatius. Dificil d’estre marginal dins un grop qu’es ja marginal. Al nivèl occitan me fa pensar a la marginalitat dals partits politics occitans: dal PNO, de Libertat e quitament dal POc (pasmens aligat d’un grand partit francés e amb’una visibilitat umana un pauc larga en rapòrt dals dos primiers).

Mas en tot aquò, reveno a la basa, a Madama e Monsur Martin, coma trobar l’atractivitat per una lenga (per elos ja es un “patoàs”) dins un mitan ben complicat (ambé de cèrcles, capèlas, blocatges)? Coma provar de positivar tot aquò? La liberacion de la paraula a al mens lo bòn de pausar lo problèma e cercar de melhorar la situacion. Occitània es un país grand (geograficament, umanament, etc.), a besonh de pluralitat. Lo jorn que totas las compausantas occitanas auran drech a la paraula, en cortesia de segur, aurem fach un progrès aurem.