Un clinhet tau Gèli …       
 
 
Totis los “vielhs” de mei de cinquanta ans, com jo, que’s bromban de plan de las annadas setanta e, en mei deu Cogom Mascat, de la Rubrique à Brac, de las bragas “pautas d’elefant”, en mei de la guèrra au Vietnam o de l’escandale de Watergate, de l’inoblidabla actora en·holiaira Ornella Muti dens I nuovi Monstri. Entre debut de la liberacion sexuau e apareishuda deu SIDA, lo periòde daurat de l’edonisme, aperat tanben “parentèsi encantada”, quitament se vesore lo purmèr tust petrolèr e la fin de las “Trenta Gloriosas” a deishat un sovénguer d’inchalença e de leugeretat mei ponhastre que non pas la brembança deus eveniments grèus qui’s debanèn.
 
Èra l’epòca quan “lo rugbi n’èra pas lavetz qu’un jòc” e los camisòts avèvan un còth. Lo nòste art, enqüèra amator, èra ritmat peus tresaus miei-temps e Anglatèrra n’avéva pas nat campionat. Los endarrèrs èran magres com shishanglas, coneishèvan mei que non pas la linha dreta e practicavan lo fintabadaut peu plasèr mei gran deus espactators.
 
Au hinestron, los imatges qui pareishèvan lavetz èran néguer-e-blanc, mès l’arroi deus camisòts deus jogadors Galés de rugbi que’s vesèva totun, tan avèva ua claror particulara aus dròlles qui èram.
 
Ua decennia magica, qui comencè, (Seré un azard?) l’annada quan los Beatles se desseparan: 1969, l’annada erotica. Los irremplaçables noms deus John Lennon, Paul Mc Cartney, George Harrison e Ringo Starr estoren remplaçats peus deus Barry John, Gareth Edwards, JPR Williams e Gerald Davies. Medisha joentut, medisha libertat, medish peu long, medish biaish de sembrar hèr çò qui volon, medisha magia, quitament se l’art ei diferent.
 
Ua victòria dens lo Tornei e tot comença. Dens los onze ans qui seguiscon, los Dracs Arrois ganhèren ueit còps la competicion dab un beròi anar.
 
1970: La victòria que torna, mès de partatjar dab França. De notar que los Galés las avèvan cantadas haut aus quites Sprinboks dab un 6-6 legendari a l’Arms park. Lo purmèr Gran Chelèm ei emportat en 1971 dab quasi la medisha equipa de joens peluts. La mòda èra deu peu long, solide, mès tanben de las patas sus las gautas qui balhavan un aspècte enqüèra mei britanic de l’epòca victoriana deu sègle XIX^au. Lo JPR n’estoc l’exemple mei vededer.
 
1972: Lo Tornei ei anulat pr’amor de letras de miaça suspausadas de sòcis d’IRA enviadas a l’equipa de Galas e d’Escòcia. La tuadera deu Bloody Sunday deu 30 de genièr avèva hèit vàder impossible tot escambi entre Irlandés e Britanics.
 
1973: A l’epòca, cada equipa recebèva dus còps e’s desplaçavan dus còps. Aquera annada, resulta unica dens l’istòria deu rugbi: totas las equipas ganhèn a casa. Doncas, egalitat perfèita, e pr’amor que lo goal average n’èra pas utilizat, tot lo monde estoc nomejat vencedor, Tonton Mayonnaise.
 
1974: Lo Tornei ei sarrat e la victòria escapa a Galas au darrèr moment. Irlanda e Escòcia vencen a paritat. De notar que, pendent aquera decenia, Anglatèrra èra l’equipa mei flaca deu Tornei e acabava gaireben tostemps darrèra.
 
1975: Victòria dens lo Tornei, mès a Edimborg, gràcias a dus petits punts, Escòcia empacha Galas de hèr lo Gran Chelèm.
 
1976: Victòria e Gran Chelèm dends ua mena de finala contra França, invençuda tanben.
 
1977: Un còp de mei la duas medishas equipa que’s disputan la victòria, mès aquesta annada serà França qui ganharà.
 
1978: La victòria contra lo rivau de l’epòca, França, permet a Galas de ganhar lo Tornei. De notar que 13 jogadors an realizat lo doblat 1976-1978. Tres jogaires, Gareth Evans, JPR Williams et Gerald Davies, hascón quitament lo triplat dab 1971.
 
1979: A maugrat d’ua des·hèita contra França a París, Galas empòrta lo Tornei un còp de mei.
 
Fin de la decennia, dab la resulta meilèu bona de 68% d’escadudas, susquetot sus Anglatèrra (10 encontres de 11), tanben contra Australia, mès pas jamei contra los All Blacks.
 
Se d’aquera èra magica demòra lo sovénguer d’uns personatges legendaris coma, solide, lo Gareth Edwards, cresi que lo Barry John possedís ua plaça d’eleit dens aqueth panteon ovau. Perqué? Solide pr’amor qu’aqueste Mozart de la veshiga, enchafrat The King, de la cara entre Jim Morrison, Elvis Presley e los Rolling Stones prengoc la retirada pro de d’ora (27 ans) e’n deishèc pas sonque l’imatge d’un miei de dubertura plen de tiença e de tranquillitat, e los sons ahuecats dab la loa hami. Lo tipe èra autan adaisa en trucar la veishiga deu pè dret o deu pè esquèr (Ua bèra cuenta entà las defensas) que non pas en parlar l’anglés o la galés. Ça digoc un dia: “Concebi lo rugbi com ua fòrma d’art, de batèsta espirituau.”
 
Aus evangelizators qui demandavan au monde çò qui harén se Diu tornava sus Tèrra, per l’estiu 1971, los passants neozelandés responèvan: “Ei dejà tornat e jòga miei d’obertura en çò deus Lions britanics.” Estoc un an après lo retorn d’aquesta virada mentre la quau muishèc tot son engèni, quan ua hemna per la carrèra prengoc lo son chafre au pèherrat e’u hascoc ua reverénciau reiau, que decidiscoc qu’aquera atencion mediatica èra exagerada e anoncièc sa retirada. Un darrèr còp, marquèc un ensai decisiu contra França dens lo temps suplementari, deishèc la veishiga au Gareth Edwards entà la transformacion qu’auré hèit normaument, s’aluenhèc, se potonegèc las cauçuras e se’n tornèc tà casa.
 
Aquera decennia be sembra plan luenh adara, mès s’èm nostalgics, podèm tostemps tornar léger “l’Èrba blava” en tot fumar un còne, escotar Waterloo deus Abba e pensar aus gaujós peluts galés qui esclarèn Ovalia dab ua lutz daurada.