Opinion
Entre bonobos e chimpanzés
Sembla que las doas espècias mai semblablas de l’èsser uman son los chimpanzés comuns, d’un costat, e los bonobos, de l’autre. Malgrat èsser las doas espècias mai semblablas, pasmens, los especialistas dison que i a cèrtas diferéncias plan importantas entre l’una e l’autra, que nos ajudan a comprene melhor los umans.
Per exemple, los experiments mòstran que los bonobos son estats capables d’aprene centenats de mots dels homo sapiens sapiens. Lo primièr còp que legiguèri aquò me diguèri que segurament i deu aver de bonobos mai intelligents que cèrtes umans, incapables d’aprene quitament ni un sol mot de cèrtas lengas e incapables d’aver un vocabulari de mai de 200 paraulas en lenga mairala. Mas tornem als bonobos. N’i a qu’an quitament aprés d’utilizar qualques mots d’umans per se comunicar amb nosautres. E tanben coneissèm de bonobos que sabon fabricar cèrtas aisinas primitivas, aital coma o fasián los primièrs ominines fa milièrs d’ans. La sciéncia anciana defendiá que doas de las diferéncias claras entre l’homo sapiens sapiens e los animals èra, d’un costat, la capacitat lingüistica e, de l’autre, la capacitat d’innovacion, de creacion d’aisinas. La frontièra, donc, entre los umans e los simis sembla que cada còp se vei mens clara.
Per contra, çò que separa la màger part dels umans dels bonobos e, per contra, nos amassa amb los chimpanzés comuns –ieu ne diriái “vulgars”– es, justament, lo caractèr mai que pacific e pacifista dels bonobos. Los expèrts explican que aital coma los chimpanzés e los umans nos tuam entre nosautres, los bonobos non fan jamai la guèrra. Las rasons del pacifisme bonobista se pòt trobar se gaitam tres aspèctes plan interessants.
D’un costat, lo caractèr matriarcal de las collectivitats bonobos. Las femelas son las que senhorejan las causas, malgrat èsser plan mai pichòtas fisicament que los mascles. D’un autre costat, l’esprit comercial o mercadièr dels bonobos. Los bonobos abans de pelejar s’estiman mai d’intercambiar lo manjar los unes amb los autres, ajudar l’autre per n’obténer un profièit, etc. Çò qu’es curiós es que los escambis non provòcan una actitud mai insolidària, al contrari fan desvolopar encara mai la cooperacion e lo trabalh volontari. E, fin finala, l’element que me sembla mai extraordinari: lo sèxe. Los bonobos passan la jornada a far de sèxe e cal dire que son plan creatius. Las relacions sexualas jògan un ròtle central dins la societat dels bonobos, car son utilizadas per resòldre los conflictes. Mas tanben coma salutacion, moneda d’escambi per aténher de manjar o de servicis –e ben, quin nom recep aquò en cò nòstre..?– o coma simple jòc per passar lo temps. Los bonobos son los sols primats non umans que son estats observats en practicant tota mena d’activitats sexualas: de potons amb la lenga, de relacions vaginalas cara a cara, de sèxe oral, de fregadises de genitals entre femèlas e entre mascles, de masturbacions, etc.
Los chimpanzés comuns son l’autra cara de la moneda: son jerarquics, non partejan ni escàmbian res e non an desvolopat una activitat sexuala del nivèl dels bonobos. Son rigides, tristes e quand copulan non s’espian a la cara ni se potonejan amorosament. E, solide, copulan fòrça mens.
E los umans ont sèm..? Semblariá que sèm un pauc al mièg entre bonobos e chimpanzés. Segurament i aurà d’umans mai prèps dels bonobos e d’autres mai prèps dels chimpanzés. Per exemple, soi gaireben segur que la màger part dels politicians son puslèu de chimpanzés vulgars e comuns que non pas de bonobos arderoses e lascius. Sonque la manca de sèxe e lo masclisme pòt explicar aqueste biais talament vulgar de governar. Per contra, soi convençut que i a d’umans que son mai del costat dels bonobos que dels chimpanzés. Vos convidi a partir d’ara a jogar lo jòc de saber se l’individu qu’àvetz davant es puslèu bonobo o puslèu chimpanzé. Quand o descobriretz o li caldrà dire: sètz un bonobo, volètz venir sopar amb ieu? O ben: sètz un vulgar chimpanzé, aluenhatz-vos immediatament! I jogatz..?
En tot cas, benlèu que de tot aquò se ne pòt extraire una conclusion. La recèpta per aver un Mond mai pacific, urós e solidari es la seguenta: mai de poder a las femnas, mai de comèrci e obligatòri bicar, cachar, punchar, cardar e fotre de claus pertot e tostemps. Anem, pecaire! “Guèrra òc, mas dins lo lieit!”, cridavan cèrtes catalans bonobos l’an 2003 a las manifestacions contra la guèrra a l’Iraq. E avián plan rason.
E tu alavètz, ès bonobo o chimpanzé?
Per exemple, los experiments mòstran que los bonobos son estats capables d’aprene centenats de mots dels homo sapiens sapiens. Lo primièr còp que legiguèri aquò me diguèri que segurament i deu aver de bonobos mai intelligents que cèrtes umans, incapables d’aprene quitament ni un sol mot de cèrtas lengas e incapables d’aver un vocabulari de mai de 200 paraulas en lenga mairala. Mas tornem als bonobos. N’i a qu’an quitament aprés d’utilizar qualques mots d’umans per se comunicar amb nosautres. E tanben coneissèm de bonobos que sabon fabricar cèrtas aisinas primitivas, aital coma o fasián los primièrs ominines fa milièrs d’ans. La sciéncia anciana defendiá que doas de las diferéncias claras entre l’homo sapiens sapiens e los animals èra, d’un costat, la capacitat lingüistica e, de l’autre, la capacitat d’innovacion, de creacion d’aisinas. La frontièra, donc, entre los umans e los simis sembla que cada còp se vei mens clara.
Per contra, çò que separa la màger part dels umans dels bonobos e, per contra, nos amassa amb los chimpanzés comuns –ieu ne diriái “vulgars”– es, justament, lo caractèr mai que pacific e pacifista dels bonobos. Los expèrts explican que aital coma los chimpanzés e los umans nos tuam entre nosautres, los bonobos non fan jamai la guèrra. Las rasons del pacifisme bonobista se pòt trobar se gaitam tres aspèctes plan interessants.
D’un costat, lo caractèr matriarcal de las collectivitats bonobos. Las femelas son las que senhorejan las causas, malgrat èsser plan mai pichòtas fisicament que los mascles. D’un autre costat, l’esprit comercial o mercadièr dels bonobos. Los bonobos abans de pelejar s’estiman mai d’intercambiar lo manjar los unes amb los autres, ajudar l’autre per n’obténer un profièit, etc. Çò qu’es curiós es que los escambis non provòcan una actitud mai insolidària, al contrari fan desvolopar encara mai la cooperacion e lo trabalh volontari. E, fin finala, l’element que me sembla mai extraordinari: lo sèxe. Los bonobos passan la jornada a far de sèxe e cal dire que son plan creatius. Las relacions sexualas jògan un ròtle central dins la societat dels bonobos, car son utilizadas per resòldre los conflictes. Mas tanben coma salutacion, moneda d’escambi per aténher de manjar o de servicis –e ben, quin nom recep aquò en cò nòstre..?– o coma simple jòc per passar lo temps. Los bonobos son los sols primats non umans que son estats observats en practicant tota mena d’activitats sexualas: de potons amb la lenga, de relacions vaginalas cara a cara, de sèxe oral, de fregadises de genitals entre femèlas e entre mascles, de masturbacions, etc.
Los chimpanzés comuns son l’autra cara de la moneda: son jerarquics, non partejan ni escàmbian res e non an desvolopat una activitat sexuala del nivèl dels bonobos. Son rigides, tristes e quand copulan non s’espian a la cara ni se potonejan amorosament. E, solide, copulan fòrça mens.
E los umans ont sèm..? Semblariá que sèm un pauc al mièg entre bonobos e chimpanzés. Segurament i aurà d’umans mai prèps dels bonobos e d’autres mai prèps dels chimpanzés. Per exemple, soi gaireben segur que la màger part dels politicians son puslèu de chimpanzés vulgars e comuns que non pas de bonobos arderoses e lascius. Sonque la manca de sèxe e lo masclisme pòt explicar aqueste biais talament vulgar de governar. Per contra, soi convençut que i a d’umans que son mai del costat dels bonobos que dels chimpanzés. Vos convidi a partir d’ara a jogar lo jòc de saber se l’individu qu’àvetz davant es puslèu bonobo o puslèu chimpanzé. Quand o descobriretz o li caldrà dire: sètz un bonobo, volètz venir sopar amb ieu? O ben: sètz un vulgar chimpanzé, aluenhatz-vos immediatament! I jogatz..?
En tot cas, benlèu que de tot aquò se ne pòt extraire una conclusion. La recèpta per aver un Mond mai pacific, urós e solidari es la seguenta: mai de poder a las femnas, mai de comèrci e obligatòri bicar, cachar, punchar, cardar e fotre de claus pertot e tostemps. Anem, pecaire! “Guèrra òc, mas dins lo lieit!”, cridavan cèrtes catalans bonobos l’an 2003 a las manifestacions contra la guèrra a l’Iraq. E avián plan rason.
E tu alavètz, ès bonobo o chimpanzé?
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
força interessant aqueu paralela entre bonobos e chimpanzes;aqui n'ai força après ,lei femèkas son pas tant guerrieras que lei mascles, aquo o sabem e lo matriarcat es de segur superior au patriarcat quant à l'esperit comerciau mercadier, dins l'istoria de l'umanitat a agut contribuït au desvelopament e à la patz, lo comerça necessita la patz,es l'antitèsi dei conquistas guerrieras.quenti son lei dos pais pacifics lei pus comerciaus dei 70 annadas qu'an seguit la segonda guerra mondiala, aquelei qu'an agut la pus forta creissença economica ? l'Alemanha e lo Japon, privats d'armadas e espoutits après sei foliàs imperialistas. e tot lo temps que perdèm a cercar la partenari ideala e a praticar lo joy d'amor, ei tant de perdut pèr la violencia e la volontat de puissança-die Macht zum Willen
Mercé per aquel subjecte de societat (de primates que sem) ! Aquèla varietat de comportaments son de ressorças prigondas per nosautras umans, de bon conneisser... Per aprigondir, "los expèrts" se pòdon nommar, per ex Frans de Waal qu'escriguèt aqueles libres que tròbi plan bons:
De la réconciliation chez les primates. Paris: Flammarion, 2002
Le singe en nous. Paris: Fayard, 2006
Primates et Philosophes. Paris: Editions le Pommier, 2008
Ieu me vesi puslèu coma un lemur: fòrça mai primitiu...
Per çò dels òmes politics, vai te'n saupre... Amb lo sèxe òm pòt jamai dire a priori çò que fan lo monde al lièit....
Los chimpanzés son "jerarquics". Lol.
Bon, autament qu'ei un article interessant e de bon léger. Mercés, aqueste còp, a Marçal Girbau.
Jo que soi un peish arroi iperfrèn. E còps que i a, qu'ei dur.
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari