Al mes de mai passat, l’Assemblada de la Martinica —departament francés— adoptèt una deliberacion que “fa del creòl sa lenga oficiala” a egalitat amb lo francés. M. le préfet, aquel vòte li agradèt pas e ven de demandar que lo tèxte siá retirat.

Podèm supausar qu’avant de dessarrar los pòts, monsieur le préfet prenguèt las consignas a París quitament se son argumentacion se limita a citar l’articel 2 de la Constitucion que ditz: Le français est la langue de la République!

La republica trasteja ja pro en metropòli dins qualques “territòris”; calriá pas enmeteistemps far levar “tempèstas e subernas” dins aqueles territòris d’otramar d’un còp èra qu’an perdut lors illusions sus l’avantatge a venir departaments.

Los que nos governan, quals que sián, dison que “la republica es bona filha” mas doblidon sovent d’apondre “… tant que lidemandan pas res!

Basta de los passar totes per evaluar los resultats de la departamentalizacion… per se rendre compte que lo “pòble” francés de Martinica viu pas dins un Eden, levat benlèu una minoritat amonedada — un fum son de “Parisencs”, es a dire de metropolitans.

Son pas los primièrs, los Martiniqueses a voler tornar trobar un pauc de dignitat; demandan pas la luna e l’independéncia ven quitament pas al primièr reng — sens èsser absenta tanpauc — dins lors “revindicacions” mas s’apercebon que, dins nòstre mond trebolat, los elèits autoproclamats ne fan a lor sicap mentre que lo pòble es pressat coma un citre cada jorn un pauc mai.

La Republica a un comportament egalitari cap a totas las “colonias” que sián de metropòli o de l’Empèri d’un còp èra: la lenga francesa senhoreja per servir la grandor de França, la lenga dicha “locala” o “regionala” es fòrabandida e deu desaparéisser al nom de sa pretenduda inferioritat e de sa pretenduda impossibilitat a servir aquesta grandor.

E vaquí qu’un país vesin, vengut una democracia —imperfacha de segur — après un periòde de dictadura sanglenta— ven a racacòr de promòver las lengas autras que lo castelhan en acordant als locutors d’aquestas lengas, autorizadas “localament” —mesprezadas pels elèits de Madrid en particular— la possibilitat de las parlar al Parlament màger, lo de Madrid.

“Necessitat fa lei!” ditz l’adagi e qui sap se aquela decision del poder —ne coneissètz las rasons— portarà pas un remèdi salutari a la societat espanhòla en fasent perpensar los tenents d’una lenga unenca dins lo reialme.

Òm pòt somiar!

Sul continent african, la màger part dels païses an mai d’una lenga oficiala e los ciutadans an pas besonh d’anar a las escòlas per èsser poliglòts mas son sovent mesprezats se coneisson una de las lengas nòblas coma l’anglés o lo francés!

En cò nòstre, lo pòble a pas jamai decidit d’adoptar lo francés per far que França foguèsse mai granda, mai poderosa, lo “far de la civilizacion”. Lo rei, puèi una minoritat l’an impausada e an forabandidas las “lengas inferioras”, utilas sonque per parlar a las bèstias… e encara!

Los revolucionaris e la borgesiá parisenca podián pas daissar portar la civlizacion autrament que pel francés de Lutècia. La libertat pel monde entièr, òc mas, al dintre de la Republica, escafament dels pobles minoritàris sul territòri e un lenguicidi conscientament e metodicament organizat desempuèi la Revolucion de 1789; los darrièrs vint ans an vist una ataca encara mai frontala contra las lengas istoricas. Govèrns, politicians —levat un Rocard a l’epòca, un Jospin o un Vairon (son “destin” exagonal prima ça que la)…— classan las lengas istoricas amb las religions: toleradas pas que dins l’encastre familhal!

Donc, nat accès als mèdia d’Estat modèrnes! e podèm pas considerar las qualques minutas de tele pas que coma una almòina e una insulta!

Espanha va demandar l’oficialitat d’aquelas lengas al Parlament europèu…

França, al nom de la libertat esclairant lo mond i se va opausar!

França, un modèl democratic?