Diluns passat, 10 de junh, se commemorava lo 75n anniversari del chaple d’Orador de Glana, un dels mai crusèls de la Segonda Guèrra Mondiala. Un revenge sagnós dels nazis que fugissián contra d’innocents occitans. Un vilatge lemosin foguèt completament destruch e 642 personas foguèron tuadas dins un crime qu’a pas jamai conegut la justícia.
 
Après uèch ans d’instruccion, 21 soldats, dont 14 alsacians, compareguèron davant lo tribunal militar de Bordèu lo 12 de genièr de 1952. Un mes puèi, se prononcièt lo verdicte: demest los acusats alemands, un sergent foguèt condemnat a la pena capitala, un aquitat perque èra pas present e los autres foguèron condemnats a de penas de 10 a 12 ans de trabalhs forçats. Dels 14 alsacians, 13 foguèron condemnats als trabalhs forçats o a la preson e un d’eles foguèt condemnat a mòrt per èsser estat engatjat volontari dins las SS. Sul pic se votèt d’urgéncia una lei d’amnestia que metèt en libertat los 13 alsacians.
 
Aquela obsession de França per Alsàcia, qu’aviá ja portat la mòrt a de centenats de milièrs d’occitans dins la guèrra del 1914, se manifestava ara dins una amnestia vergonhosa. París voliá pas de protèstas en aquel país alemand que cercava de colonizar dempuèi longtemps. E, coma d’abitud, se trufava de far justícia en Occitània. Las reaccions amaras dels lemosins foguèron pas presas an compte.
 
75 ans puèi, l’estat francés a pas mostrat cap d’intencion de reparar aquela injustícia. Una simpla reconeissença seriá estat sufisenta. Mas lo crime se passèt dins un vilatge de païsans “patoisants” de çò qu’eles li dison “Sud”, e mai siá dins lo nòrd del país.
 
 
Lo masèl
 
Quand los aliats avián ja desbarcat en Normandia, la segonda division blindada de la Waffen-SS començava de se retirar cap al nòrd-oèst de França. Los nazis, abans de fugir, avián l’òrdre de far de represalhas contra la populacion civila. En Lemosin foguèron especialament crusèls.
 
Lo 9 de junh de 1944, los soldats comandats pel general Heinz Lammerding pengèron 99 civils a Tula. L’endeman, 120 òmes del regiment conegut coma Der Führer entornegèron Orador de Glana, a unes 30 quilomètres al nòrd-oèst de Lemòtges, per i organizar un chaple que deviá servir d’exemple. Lo comandant Adolf Diekmann organizèt lo masèl: totes los abitants se deguèron acampar sus la plaça del mercat, ont los soldats alemands separèron los òmes de las femnas. Menèron los òmes a quatre granièrs locals, los fusilhèron en grops amb de mitralhetas en los acabant un a un amb de còps de pistolet. Las femnas e los enfants foguèron menats dins la glèisa, los embarrèron dedins e i lancèron una bomba de gas toxic. Quand vegèron qu’èra pas pro, fusilhèron, lancèron de granadas de man per las fenèstras e incendièron la bastissa.