editorial
Jusèp Condò, un gran escrivan occitan
Aguest deluns 5 d’agost, que hè 100 ans dera mòrt de Jusèp Condò Sambeat, un religiós e poèta occitan que poderíem considerar er escrivan mès important dera Val d’Aran. Eth legat mès important de Condò qu’ei, plan segur, literari; mès tanben ei lingüistic, istoric e quitament sociau.
Condò siguec ordenat capelhan dera glèisa catolica en 1891, quan auie 24 ans. Comencèc alavetz eth sòn percors religiós en Catalonha e en Aragon. Non siguec enquia 1910, quan auie 43 ans, que siguec destinat en Aran, precisament ena parròquia de Sant Andrèu de Salardú. Nau ans mès tard, moririe en Bossòst as 52 ans.
Aqueri darrèri nau ans dera sua vida sigueren clau pera òbra de Condò en occitan. Gràcies ara grana amistat damb eth felibre luishonés Bernat Sarrieu, cofondador dera Escòlo deras Pirenèos, Condò descorbic era occitanitat dera lengua des aranesi e decidic de dar-li valor literària, influenciat pera Renaishença Literària de Catalonha qu’eth mossen auie conegut de ben apròp. Demiei es sues òbres que cau soslinhar eth Vocabulari aranés publicat en 1915 e es òbres Victòria des aranesi, Ua ròsa polida, Era votz deth campanau, Luenh dera Pàtria, Cançon dera Garona, Era cunhèra, Sang nòble e sang deth pòble, Jamès seigut e Ath deuant deth Sant Crist de Salardú, entre d’auti obratges. Eth sòn roman Era Isla des Diamants que mòstre es desirs dera societat aranesa e quitament ve Espanha coma un problèma tàs aranesi.
Ath delà de dignificar er aranés, era òbra de Condò ei suberimportanta entar estudi dera lengua. Joan Coromines, un des lingüistes que mès a estudiat er occitan aranés, consultèc aumens 18 quadèrns de Condò que li auie deishat era neboda deth mossen, dont eth sòn Vocabulari Aranés. Ara, Condò ei mencionat ena majoritat des estudis scientifics sus er occitan d’Aran. Eth capelhan de Montcorbau que descriu un Aran de gent prauba mès fòrça digna. Totun, eth que portèc ath país era sua riquessa mès grana.
Era còlha de Jornalet credem qu’ei fòrça important de commemorar a Condò. Ath delà, tà nosati serie interessant de hèr a conéisher era sua òbra en tota Occitània[1] deth temps que cau hèr a conéisher en Aran escrivans coma Pèir de Garròs, Frederic Mistral, Joan Bodon, Max Roqueta o Marcela Delpastre.
FM
Condò siguec ordenat capelhan dera glèisa catolica en 1891, quan auie 24 ans. Comencèc alavetz eth sòn percors religiós en Catalonha e en Aragon. Non siguec enquia 1910, quan auie 43 ans, que siguec destinat en Aran, precisament ena parròquia de Sant Andrèu de Salardú. Nau ans mès tard, moririe en Bossòst as 52 ans.
Aqueri darrèri nau ans dera sua vida sigueren clau pera òbra de Condò en occitan. Gràcies ara grana amistat damb eth felibre luishonés Bernat Sarrieu, cofondador dera Escòlo deras Pirenèos, Condò descorbic era occitanitat dera lengua des aranesi e decidic de dar-li valor literària, influenciat pera Renaishença Literària de Catalonha qu’eth mossen auie conegut de ben apròp. Demiei es sues òbres que cau soslinhar eth Vocabulari aranés publicat en 1915 e es òbres Victòria des aranesi, Ua ròsa polida, Era votz deth campanau, Luenh dera Pàtria, Cançon dera Garona, Era cunhèra, Sang nòble e sang deth pòble, Jamès seigut e Ath deuant deth Sant Crist de Salardú, entre d’auti obratges. Eth sòn roman Era Isla des Diamants que mòstre es desirs dera societat aranesa e quitament ve Espanha coma un problèma tàs aranesi.
Ath delà de dignificar er aranés, era òbra de Condò ei suberimportanta entar estudi dera lengua. Joan Coromines, un des lingüistes que mès a estudiat er occitan aranés, consultèc aumens 18 quadèrns de Condò que li auie deishat era neboda deth mossen, dont eth sòn Vocabulari Aranés. Ara, Condò ei mencionat ena majoritat des estudis scientifics sus er occitan d’Aran. Eth capelhan de Montcorbau que descriu un Aran de gent prauba mès fòrça digna. Totun, eth que portèc ath país era sua riquessa mès grana.
Era còlha de Jornalet credem qu’ei fòrça important de commemorar a Condò. Ath delà, tà nosati serie interessant de hèr a conéisher era sua òbra en tota Occitània[1] deth temps que cau hèr a conéisher en Aran escrivans coma Pèir de Garròs, Frederic Mistral, Joan Bodon, Max Roqueta o Marcela Delpastre.
FM
[1] Fòrça des òbres der escrivan màger aranés se pòden trobar ena mediatèca en linha deth CIRDÒC sus eth sit occitanica.eu.
P.S. Entà commemorar eth centenari dera mòrt de Condò, aguest deluns 5 d’agost, Jornalet qu’aufrís ua edicion especiau damb un article sus eth poèta de Montcorbau, ua entrevista de Mossen Amiell a propòs de Condò e ua tribuna d’opinion de Tònho Castet sus era facieta musicau deth capelhan.
P.S. Entà commemorar eth centenari dera mòrt de Condò, aguest deluns 5 d’agost, Jornalet qu’aufrís ua edicion especiau damb un article sus eth poèta de Montcorbau, ua entrevista de Mossen Amiell a propòs de Condò e ua tribuna d’opinion de Tònho Castet sus era facieta musicau deth capelhan.
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
Per quand, l'òbra completa de Jusèp Condò?
#2 Se se pòt pas criticar, sens que tota critica siague presa per una insolentariá, me demandi ont anam !
Luènh de ieu, l'idèia de voler criticar dins son tot lo trabalh remirable- coma o disetz- per la salvagarda e la socializacion de la lenga ; un fum d'accions en Aran nos deurián servir d'exemples a totes. Mas ensajar de far creire que la critica d'un aspècte d'aquel trabalh de recuperacion valriá la critica del tot, me sembla una tentativa d'amalgam malonèste.
Mercé plan de me voler ajudar per legir l'occitan aranés dins sa grafia, mas cresi que me'n pòdi tirar, emai se las causidas graficas pòdon venir d'empachas per la fluiditat de la lectura e donc per dintrar dins l'èime e l'embelinament de la òbras- que o s'ameritan....!
#3 Vòli simplament dire que i a, al jorn de uèi, tanplan en Comenge qu'en Coserans, l'usatge majoritari d'una grafia que seguís las recomendacions per una nòrma generala de l'occitan, adaptada dins aqueles parçans al gascon que i se parla- gracias, entre autres, al trabalh de tria de Peir Bèc, e en seguida, als benevòls dels cèrcles locals . Aquò empacha pas que se pòsque trantalhar( coma pertot en Occitània !) sus de menudalhas dins las transcripcions graficas....
Aquò dich, se soi un amoros de la lenga dins totes sos parlars, soi pas linguista... mas pensi que se pòdon trobar de trabalhs documentats aquí dessús
#1 Podètz nos dire quinas son les "nòrmes graficas adoptadas " pel "Coseranés" e pel "Comengés", de que se tracha ?, I a libres sus aquelas nòrmas e autors de referéncia?
Mercés
Un afogat de lenga occitana (tots dialectes).
#1 Aquel comentari me sembla fòrça mespresant per l'aranés e los araneses que fan, ambe l'ajuda de la Generalitat de Catalonha, un trabalh remirable per la salvagarda e la socializacion de l'occitan (gascon aranés e tanben occitan normalizat- véser las doas seccions de l'Academia de la Lenga Aranesa).
Se comprenètz pas l'aranés escrich, anatz, coma faguèri ieu, al cors que se fa , cada setmana, a l'Escola Garona de VIELHA pendent l'annada escolara)
Me permeti de pas escriure en aranés pr'amor de me far comprene de vos !
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari