Al sègle XV lo colonialisme de cèrts estats poderoses d’Euròpa quitèt lo Vièlh Continent e comencèt de s’espandir per tota la planeta. Començava lo periòde pus vergonhable de l’istòria de l’umanitat, e mai l’istòria oficiala preferísca de parlar de la Renaissença e de las Luses. Demest totas las vergonhas, lo crime pus grand sens precedent foguèt lo comèrci transatlantic d’esclaus. Jamai abans, dins l’istòria de l’umanitat, s'èra decidit que totes los abitants d’un continent podián èsser raubats, torturats, transportats a de milièrs de quilomètres e esplechats coma esclaus. Lors enfants naisserián esclaus, lors felens naisserián dins la marginalitat, l’opression e l’òdi racista.  Aquel crime, perlongat quatre sègles, arribèt a un tal ponch qu’al sègle XVIII en America i aviá mai d’abitants esclaus d’origina africana que de colonizaires europèus, qu’avián ocupat lo continent en exterminant totalament o parcialament los pòbles originaris. De reparacions son pas jamai estadas fachas. Los crimes comeses son pas jamai estats punits.
 
Publicàvem divendres que lo rei de Belgica demandava perdon oficialament a Còngo pels “actes de violéncia e de cruseltat” e las “sofrenças e umiliacions”. Un perdon que servirà pas a grand causa se ten pas per consequéncia lo retorn de las tèrras, de las minas e de tota la riquesa del territòri als abitants del país, e las partenças de las grandas corporacions internacionalas. Mas es ja quicòm. Aquel mond (e lors descendents) qu’an viscut esplechats, dins la misèria, amb una man amputada meritan almens que lor demanden oficialament perdon.
 
Lo murtre de George Floyd als Estats Units, e lo fach que foguèsse enregistrat e difusat, a desvelhat un movement de portada mondiala, car dins la rèsta de la planeta an començat de ressonar d’autras consciéncias, e las gents se son ramentadas d’Adama e de tant d’autres crimes que se son passats pertot. A mai, lo movement antiracista planetari a pas solament plangut aqueles crimes, mas s’es pausada la question de l’origina. Atacan las estatuas dels principals representants de las colonizacions, çò que nos fa pensar que son sus la bona draia. En Occitània an començat tanben de tombar d’estatuas e de noms de carrièras dels esclavatgistas. Mas cal veire qu’aquel movement non a solament los negrièrs dins lor buta mas totas las icònas de las colonizacions. De veire las revendicacions en Martinica contra las estatuas de Victor Schœlcher o en Senegal contra las de Faidherbe. Seriá pas ara lo moment de demandar que se retire las estatuas, estèlas e carrièras en onor de l’abat Grégoire, demest d’autres?
 
Tot aquel movement antiracista es a metre en question las colonizacions e a demandar de reparacions. Aquò nos pòrta l’esperança qu’enfin las administracions mondialas prengan en compte las orientacions que Frantz Fanon donèt a son trabalh sus la dominacion, l’opression e lo racisme. Mentretant, sus tota la planeta, lo colonialisme es totjorn present tant en Guadalope coma en Palestina, en Chile o en Occitània. L’ocupacion illegala de tèrras per las esplechar, los remplaçaments forçats de las populacions, las alienacions lingüisticas e culturalas son totjorn de colonizacions.