editorial
Per que los joves del país quiten d’èsser tristes
Las consequéncias que las patisson los collectius qu’an perdut una lenga son grèvas. La sociolingüista Carme Junyent mençona de rapòrts que “descrivon” las condicions de vida de las societats desculturadas. “De personas que, en avent volgut far partida del grop pus grand per mejan del renonciament a lor lenga, an vist que demoravan marginalizadas. Violéncia, alcolisme, dependéncias e malautiás —fisicas e mentalas— fan abitualament partida d’aquela mena de descripcion”. Mas èra pas necite qu’o diguèsson los scientifics per o saber. Dins l’auton de 2013 un òme del País de Saut lengadocian o nos disiá net e clar. Per Pèire Pous, l’occitan l’an tuat “las injustícias socialas” qu’an voidat las campanhas e an cambiat radicalament lo biais de viure. “Pendent uèit sègles l’avèm parlat, l’avèm transportat contra tots, mancava pas una virgula. A l’ora d’ara els joves an abandonat enrèr”, nos disiá en nos fasent una leiçon magistrala de sociolingüistica: “Son pus tristes que nosautis, cantan pas ni dançan pas”.
Diluns passat, la glèisa de Redoma, un petit masatge del País de Saut, èra claufida de Mond per li dire lo darrièr adieu. En Pieròt, coma li disián, nos veniá de quitar a 92 ans. Lo mond escotavan la ceremònia e los parladisses, en occitan, assietats o dreches al fons e als costats de la nau. Puèi al cementèri, mai de parladisses en occitan se tenián jos un cèl blau. Las montanhas prenián las colors de fin d’estiu mentre qu’una agla solitària volava al dessús dels caps dels presents. En Pèire Pous aguèt las funeralhas a son imatge: la lenga, la cultura, las montanhas e las gents… lo país!
En Pieròt trabalhèt tota sa vida a la bòria, fasiá lo pastor de vacas e de panièrs. A mai, contava de contes e recitava de poèmas, compausats per el o eiretats d’una tradicion ancestrala. Aviá un esperit dobèrt e tolerant qu’aviá aquerit gràcias a son interès per la cultura. E es aital que diluns, dins la glèisa, i aviá de mond del país e de nòuvenguts, d’occitanistas e de mond d’autres mitans culturals, mai que mai del teatre. Dins totes aqueles mitans en Pèire èra estat actiu.
En Pèire Pous foguèt lo darrièr dels mohicans per fòrça antropològs e etnològs que l’avián entrevistat e enregistrat. Mas per nosautres es un testimòni de la granda catastròfa umana e culturala que nos fa oblidar çò qu’èrem. El, amb clarvesença —mas tanben amb tendresa e umanitat— l’a analisada e nos demanda qu’aimem e valorizem aquel patrimòni immaterial que sèm a pèrdre. Lo melhor omenatge que li poscam far es contunhar de nos batre per revirar la situacion per que los joves del país tornen parlar, cantar e dançar e quiten d’èsser tristes.
Diluns passat, la glèisa de Redoma, un petit masatge del País de Saut, èra claufida de Mond per li dire lo darrièr adieu. En Pieròt, coma li disián, nos veniá de quitar a 92 ans. Lo mond escotavan la ceremònia e los parladisses, en occitan, assietats o dreches al fons e als costats de la nau. Puèi al cementèri, mai de parladisses en occitan se tenián jos un cèl blau. Las montanhas prenián las colors de fin d’estiu mentre qu’una agla solitària volava al dessús dels caps dels presents. En Pèire Pous aguèt las funeralhas a son imatge: la lenga, la cultura, las montanhas e las gents… lo país!
En Pieròt trabalhèt tota sa vida a la bòria, fasiá lo pastor de vacas e de panièrs. A mai, contava de contes e recitava de poèmas, compausats per el o eiretats d’una tradicion ancestrala. Aviá un esperit dobèrt e tolerant qu’aviá aquerit gràcias a son interès per la cultura. E es aital que diluns, dins la glèisa, i aviá de mond del país e de nòuvenguts, d’occitanistas e de mond d’autres mitans culturals, mai que mai del teatre. Dins totes aqueles mitans en Pèire èra estat actiu.
En Pèire Pous foguèt lo darrièr dels mohicans per fòrça antropològs e etnològs que l’avián entrevistat e enregistrat. Mas per nosautres es un testimòni de la granda catastròfa umana e culturala que nos fa oblidar çò qu’èrem. El, amb clarvesença —mas tanben amb tendresa e umanitat— l’a analisada e nos demanda qu’aimem e valorizem aquel patrimòni immaterial que sèm a pèrdre. Lo melhor omenatge que li poscam far es contunhar de nos batre per revirar la situacion per que los joves del país tornen parlar, cantar e dançar e quiten d’èsser tristes.
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
Eras reflexions de Franc Bardou e de Papioli son pregondas. Qu'è avut era "chança" de "crese'm bilingue, de viver francés en tot guerda'm gascon, un pè aci, ej'aute airà, "gabatch" qu'ac ai dit, uros e maluros, comprés e pas compprés, esquizofrenia pas luenh, tostems a aimar era vida, taua cma vié, au diable çò que podetz pensar, cadun son camin, pòc d'encontras pregondas e que duren. Montaigne après tot fuc francés mes n'escopic pas eth gascon e eth biais gascon de viver. De tot aquò qu'auriam d'a parlar encara, mes cadun que subreviu en sièu cornnèr e se fot deths auti. Tietz-vos fièri pr'aquò !Que leigi eth Jprnalet, se no fasi mes qu'ei d'èster estat enganat per un que benlèu no i escriu mes....
Lo monde dels lésers son pas tristes, si que non!
L'occitanisme cultural es un microcòsme d'iniciats de portada limitada.
Fa besonh d'una oufèrta occitana dins totas las activitats fisicas de léser, de la caminada cap a totes Jòcs e espòrts. Cal cambiar d'univèrs de practica de la lenga.
Les Catalans o an comprès fa longtemps.
Quina activitat se practica e se pensa en occitan, e ont?
Sabi ben qu'es sonque de "cultura francesa" mas, per çò que n'es de la tristessa, avètz ja legit Leopardi, Schopenhauer, Cioran, e mai, en mai leugièr, Houellebecq e Despentes ? La joventut a mantas rasons d'anar trista; La lenga e l'accès dirècte a l'accion e a la particpacion culturalas, si que lor manca, e mai ignòren- ja que jamai non i an tastat, en tèrra de centralisme supremacista. Mas i a plan mai qu'aquò, per establir la tristessa cronica de doas o tres generacions de mai en mai atomizadas, isoladas, asoletidas d'individualisme ultraliberal. Consultatz per exemple, lo roman cortet dit "Extension du domaine de la lutte"… Aquò parla solet.
Segur que si los occitans son tristes, los frances zo son tot parier. Los jòunes an pas coneigut lo temps de las campanhas d'autre còp. Ma generacion a pas estada totjorn triste d'aver perdegut sa lenga; Daus uns son montar a Paris e an trobat dins lo frances, la vita economica un biais d'esser uros. Los uns avian la nostalgia dau pais mas d'autres trobavan a Paris un paradis En 1968 i avia un melhor estrambord qu'a l'ora d'aura . Apres una periòda de guerras e de restriccions lo proges technic anava aportar lo bonhur e l'abondança economic.a.
Lo marxisme a dich que la matiera era prumiera. D'abòrd trabalhar per poder se nurir, se vestir, se logea; apres lo bonhur vendra tot sol. Sem devenguts esclaus d'un sistem economic, ierarchica qu'a oblidat lo bonhur. Avem abandonat lo diu amor per un diu tecnologic.
Aura nos disan siajan d'abòrd uros e l'abondança vendra d'ele mesma.
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari