Mexic a commemorat ongan lo 500n anniversari de la colonizacion espanhòla jol lèma “500 ans de resisténcia indigèna”, e lo president mexican, Andrés Manuel López Obrador, a demandat perdon a la populacion indigèna mexicana e a totas las victimas de la catastròfa entraïnada per l’ocupacion militara espanhòla. En 2019, López Obrador aviá sollicitat del rei d’Espanha d’excusas publicas per las atrocitats de la conquista e un an pus tard demandèt la meteissa causa al papa. En setembre passat, lo cap de la glèisa catolica respondèt a la demanda e envièt una letra en demandant excusa “pels pecats de la conquista” e en reconeissent “d’errors del passat que foguèron plan dolorosas”. Mas lo govèrn espanhòl a refusat “fermament” en argumentant que los dos païses “devon trabalhar ensems devèrs l’avenir”.
 
Una reaccion de soslinhar es la de l’èx-president del govèrn espanhòl José María Aznar que quitament se trufèt del president mexican: “E a vos, cossí vos dison? A ieu me dison Andrés Manuel López Obrador. Andrés de part dels astècas; Manuel de part dels maias; López es una mescladissa, e Obrador, de Santander”, çò diguèt Aznar en se trufant. Puèi encara soslinhèt qu’Espanha non demandariá pas perdon, que “lo nòu comunisme aquí s’apèla indigenisme”, e assegurèt que las leis espanhòlas de l’epòca protegissián los indigènas e que gràcias als espanhòls, lo president mexican èra batejat puèi que los espanhòls avián portat “l’evangelizacion d’America”.
 
Los mèdias espanhòl(ista)s critiquèron fòrça la demanda del president mexican. D’opinaires mascarèron totplen de papièr per assegurar que los espanhòls avián aduch en America la civilizacion, la religion e la lenga e qu’avián desliurat sos abitants d’“empèris sanguinaris” e que quitament i avián fondat d’universitats. Son nombroses los que demandèron que se sostenguèsse pas de “legendas negras falsas”.
 
Mas aquelas legendas negras son pas brica falsas. Quand los conquistaires castelhans arribèron a las còstas de Mexic, en 1519, la populacion del país èra d’aperaquí 11 milions d’abitants segon las estimacions dels istorians demografes Woodrow Borah, Sherburne F. Cook e Lesley B. Simpson. Lo recensament de 1576 parla de 4 milions e a la fin del sègle XVI i a pas mai de 2 milions d’abitants, europèus incluses. Tot aquò foguèt un genocidi.
 
Dimars passat, Espanha celebrèt son jorn nacional. La fèsta a pres divèrses noms long de l’istòria: “Fèsta de la Raça espanhòla” (1914), “Jorn de la Raça” (1915-1918), “Fèsta de la Raça” (1918-1936), “Jorn de la Raça”(1940-1958), “Jorn de l’Ispanitat” (1958-1987) e “Fèsta nacionala d’Espanha” dempuèi 1987. Se commemòra l’arribada de Colomb en America lo 12 d’octòbre de 1492, e l’armada desfila a Madrid en preséncia del rei e de representants de totes los poders de l’estat. Oficialament, la fèsta commemòra lo “començament d’un periòde de projeccion lingüistica e culturala delà los limits europèus”.
 
Mas aicí i a quicòm que truca. Se lo govèrn espanhòl aviá refusat “fermament” de demandar perdon en disent que cal agachar devèrs l’avenir? Sembla que per se vantar e èsser fièrs de las conquistas, si que pòdon agachar lo passat. En tot cas, de far d’un genocidi la fèsta nacionala es quicòm d’espaventós.