Lo trach fondamental d’un país e d’una cultura es la lenga. Parlar una lenga desparièra te fa pas venir melhor ni pièger: te fa venir desparièr. Mas s’una lenga definís un pòble coma trach basic, i a una seguida d’elements addicionals que en configuran l’identitat. Una lenga pròpria, l’occitan en nòstre cas, es la colomna centrala que sosten tota la bastissa, mas i a un fum de traches caracteristics que ne fan las parets, lo tech, las pòrtas e fenèstras, e mai la color amb la quala avèm pintat aquel ostalàs nòstre que li disèm Occitània (lo país, non pas solament la region).
 
Es pr’amor d’aquò que sèm totjorn pel mantenement o per la recuperacion de las fèstas de Calendas a l’occitana. Del temps que preparam un bon tison per lo manténer fins a la fin de las fèstas, es ora de metre los preseps dins nòstres ostals. E cal anar mai enlà e recuperar tanben, en foncion de las tradicions de cada parçan d’Occitània, d’autras celebracions, coma per exemple los tretze dessèrts, qu’an lors raices al sègle XVII e que venguèron fòrça populars en Provença. E mai poiriam citar un fum d’autras tradicions calendalas d’Occitània coma las Pastoralas, lo blat de Santa Barba, los nadalencs innombrables, las dichas... I a de legendas fantasticas coma aquel mite lemosin, auvernhat e velaiés de las pèiras levadas que bolegan a Nadal e que laissan veire de tresaurs esconduts en dejós.
 
Cada an, patissèm los atacs dels sectors mai reaccionaris jacobins amb lor santa crosada contra las grépias. Lor miopia politica e sociala los empedís de veire que Nadal es pas pus una festivitat estrictament religiosa, mas que dempuèi de decennis a un fòrt compausant social e tradicional qu’es estat assumit d’un biais positiu per la granda majoritat de la populacion. Las valors que ne rajan, a prepaus, son indenegablament positivas pel ben comun e son los enfants que ne gaudisson mai. Aquela realitat es encara mai intensa en Occitània, ont se pòt pas dissociar aquela partida del calendièr de la grépia. Una vila occitana, per Nadal, deu téner sas grépias, son cachafuòc e sos ornaments de Nadal; autrament seriá pas una vila occitana per Calendas.
 
Mas aquel jacobinisme reaccionari a amodat quicòm de mai pervèrs: son los cònsols màgers de Besièrs e Perpinhan, coneguts per lors politicas d’extrèma drecha, qu’an defendut l’installacion de preseps dins los ostals de lors comunas. E aquí se cal pas enganar. Ménard defend pas l’occitan ni Aliot lo catalan, tot al contrari.
 
Sospecham que i a un rèirefons supremacista que vòl enebir los traches identitaris d’autras culturas, sovent restacats a d’autras religions. Los unes en o enebissent tot, lo autres en impausant solament çò qu’es pròpri. E cal far atencion, i a de causas que las enebir pòt èsser tan grèu coma las impausar.
 
Bon Nadal!