editorial
La Val d’Aran e l’espanholisme
La Val d’Aran es un país qu’a una longa tradicion democratica. Ja en 1175, una decision populara desligava lo territòri del Comtat de Comenge e lo ligava amb la Corona Catalanoaragonesa. De 1313 enlà, amb la Querimònia, i a l’atestacion escricha que los araneses visquèron dins lor país amb libertat e que s’autogovernèron amb lo Conselh General d’un biais pro democratic.
Al delà del brèu periòde napoleonian, ont la val faguèt partida del departament de la Nauta Garona, lo Conselh General mantenguèt l’autogovèrn del país fins en 1834, quand lo Reialme d’Espanha decidiguèt de l’abolir. Catalonha aviá perdut son independéncia e sas institucions aperaquí cent ans abans, e poguèt pas far res per o arrestar.
Dempuèi 1979 una bona partida de Catalonha a un modèst estatut d’autonomia que li permet un modèst autogovèrn. Mercés a aquò, e sustot a la volontat dels araneses, Catalonha aprovèt en 1990 la Lei d’Aran e se restabliguèt lo Conselh General d’Aran. Amb lo sistèma educatiu d’immersion en catalan, arribèt l’ensenhament amb immersion en occitan dins las escòlas d’Aran e, amb la normalizacion del catalan, los dreches lingüistics dels araneses evolucionèron parallèlament dins lo petit país pirenenc. Mas l’occitan en Aran a de besonh de mai de proteccion encara e, aital, venguèt en 2006 lenga oficiala dins tot lo territòri autonomic catalan.
Tre que lo debat independentista es estat present en Catalonha, Aran es vengut lo caval de batalha de l’espanholisme. Aital dins sos mèdias ausissèm parlar del “territòri que vòl pas èsser catalan”, del “canton catalan qu’accèpta pas l’independéncia” o qu’es “fidèl a Espanha”.
Aquesta setmana passada, avèm assistit amb emocion a un vòte del Parlament de Catalonha que reconeis la Val d’Aran coma realitat nacionala occitana, avent drech a l’autogovèrn, e qu’exigís de far una nòva Lei d’Aran. Nos a estonat lo vòte positiu dels partits espanholistas del Parlament, qu’an fach un recors als tribunals contra aqueles meteisses dreches pel pòble catalan.
Caldriá benlèu remembrar que, dins lo pòble aranés, es Espanha qu’aboliguèt lo Conselh General d’Aran e qu’es Catalonha que lo restaurèt. E qu’Espanha reconeis pas encara l’occitan coma lenga oficiala del temps que Catalonha lo reconeis dins tot son territòri.
Se cal pas enganar e cal prene en compte que, en plena ofensiva recentralizaira de Madrid, benlèu çò melhor que pòsca arribar als araneses es de comptar amb lo mur protector, e mai siá flac, dels catalans. E se qualque jorn Catalonha ven independenta, serà lo moment oportun de cercar un encastre politic nòu per la Val d’Aran e de trobar quin gra de relacion li cal aver amb lo rèsta dels territòris occitans.
Al delà del brèu periòde napoleonian, ont la val faguèt partida del departament de la Nauta Garona, lo Conselh General mantenguèt l’autogovèrn del país fins en 1834, quand lo Reialme d’Espanha decidiguèt de l’abolir. Catalonha aviá perdut son independéncia e sas institucions aperaquí cent ans abans, e poguèt pas far res per o arrestar.
Dempuèi 1979 una bona partida de Catalonha a un modèst estatut d’autonomia que li permet un modèst autogovèrn. Mercés a aquò, e sustot a la volontat dels araneses, Catalonha aprovèt en 1990 la Lei d’Aran e se restabliguèt lo Conselh General d’Aran. Amb lo sistèma educatiu d’immersion en catalan, arribèt l’ensenhament amb immersion en occitan dins las escòlas d’Aran e, amb la normalizacion del catalan, los dreches lingüistics dels araneses evolucionèron parallèlament dins lo petit país pirenenc. Mas l’occitan en Aran a de besonh de mai de proteccion encara e, aital, venguèt en 2006 lenga oficiala dins tot lo territòri autonomic catalan.
Tre que lo debat independentista es estat present en Catalonha, Aran es vengut lo caval de batalha de l’espanholisme. Aital dins sos mèdias ausissèm parlar del “territòri que vòl pas èsser catalan”, del “canton catalan qu’accèpta pas l’independéncia” o qu’es “fidèl a Espanha”.
Aquesta setmana passada, avèm assistit amb emocion a un vòte del Parlament de Catalonha que reconeis la Val d’Aran coma realitat nacionala occitana, avent drech a l’autogovèrn, e qu’exigís de far una nòva Lei d’Aran. Nos a estonat lo vòte positiu dels partits espanholistas del Parlament, qu’an fach un recors als tribunals contra aqueles meteisses dreches pel pòble catalan.
Caldriá benlèu remembrar que, dins lo pòble aranés, es Espanha qu’aboliguèt lo Conselh General d’Aran e qu’es Catalonha que lo restaurèt. E qu’Espanha reconeis pas encara l’occitan coma lenga oficiala del temps que Catalonha lo reconeis dins tot son territòri.
Se cal pas enganar e cal prene en compte que, en plena ofensiva recentralizaira de Madrid, benlèu çò melhor que pòsca arribar als araneses es de comptar amb lo mur protector, e mai siá flac, dels catalans. E se qualque jorn Catalonha ven independenta, serà lo moment oportun de cercar un encastre politic nòu per la Val d’Aran e de trobar quin gra de relacion li cal aver amb lo rèsta dels territòris occitans.
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
#17 Lo Compromís de Casp consistiguèt en portar un castelhan sul tròn d'Aragon, aquò gràcias a aquel prègadieu de Vicent Ferrer. Aviá pas qu'una qualitat aquel tipe: malastrosament èra un orator de tria e impausèt son punt de vista. Es aital que qualque temps aprèp l'Isabèl se manjèt lo Ferran (lo rei moriguèt mai tard mas la reina o aviá daissat tot "atado y bien atado" coma dison en castelhan). Se ditz que lo Ferran se ne mainèt tròp tard.
#17 Ferran I Trastamara ère castelhan. Çò qu'ei vertat ei que cap de rei dera Corona d'Aragon ei estat aragonés, mès toti catalans enquia Martin I er uman
#15 Quauquarrés me pòt trobar un rei de l'anciana Corona d'Aragon que foguèsse pas catalan? Del Casau de Barcelona.
#15 Lo que parla d'imperialisme catalan nos farà totjorn rire. Es de fantasmagoria. Pas coma l'imperialisme espanhòl (e lo francés tanben) qu'es plan real el!
Quant als reis aragoneses, n'i ajèt pas que venián de l'ostal de Barcelona benlèu?
E una observacion: LEVANTE foguèt la region FRANQUISTA que mesclava Castellón, Valencia, Alicante, Murcia e Albacete me sembla, non? Disi pas que foguèt pas creat abans lo sinistre pichòt mostachut de la votz de tèsta. De tot biais o foguèt per un estat jacobin. E al sagnaire d'Espanha, lo de la "una, grande y libre", li convenguèt plan. E aquò es significatiu.
La corona catalanoaragonesa es d'autra invencion del imperialisme catalan que preten estendre Catalonha a de territòris que son jamai estats catalans coma Valéncia, Baleares e part d'Aragon. Lo rei que moric en Muret èra Pedro II, rei d'Aragon, Catalonha a pas agut d'autres reis que los aragoneses e mai tard, los espanhòles.
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari