La scèna politica espanhòla a viscut fa gaire un moment inedit e transformator. Dins una virada estonanta de l’Istòria, s’es dobèrta la pòrta a la diversitat lingüistica coma aquò s’èra pas jamai vist. Se poirà parlar basco, catalan e galèc al Congrès dels Deputats, qu’es la cambra bassa del parlament de l’estat, es a dire l’equivalent de l’Assemblada Nacionala de França. L’occitan, oficial en Catalonha l’an pas mençonat, mas esperem que se pòsca tanben parlar, mai que mai ara que i a un deputat occitanofòn aranés. En mai d’aquò, Espanha a demandat formalament a l’UE qu’aquelas lengas sián de plen drech presentas dins las institucions europèas.

Lo resultat a las eleccions legislativas del 23 de julhet passat foguèt fòrça estrech entre lo Partit Popular (PP) e lo Partit Socialista (PSÒE). E mai lo nombre de vòtes foguèsse fòrça pròche, lo PP obtenguèt qualques deputats de mai mas pòt pas governar amb lo sol sosten de l’extrèma drecha de Vox, qu’a perdut gaireben la mitat de sos deputats. De son caire, lo PSÒE es obligat de negociar amb los independentistas catalans e bascos se vòl servar lo govèrn.

Lo 17 d’agost, se constituiguèt lo Congrès dels Deputats. La constitucion de la cramba e l’eleccion de son president es lo primièr pas abans l’eleccion d’un primièr ministre, dich “president del govèrn”. Aqueste còp, las negociacions dels socialistas amb l’independentisme catalan an un actor qu’a cambiat radicalament lo biais de negociar: lo president de la Generalitat de Catalonha en exili, Carles Puigdemont, qu’a exigit d’engatjaments “verificables” per sosténer la candidata socialista a la presidéncia del Congrès dels Deputats. E aquelas “verificacions” arribèron lo quite 17 d’agost. La socialista malhorquina Francina Armengol foguèt elegida presidenta del Congrès dels Deputats en tot manifestar que permetriá d’emplegar totas las lengas oficialas de l’estat dins los debats parlamentaris. Ela meteissa citèt en catalan, sa lenga mairala, qualques vèrses coneguts d’un famós poèta de Catalonha. A mai, aquel meteis jorn, doas oras abans l’eleccion d’Armengol, l’ambaissador permanent de l’estat espanhòl davant l’UE, Marcos Alonso, notificava oficialament a la secretària generala del Conselh de l’UE, Thèrése Blanchet, que l’estat espanhòl voliá modificar lo reglament sul regim lingüistic, per que lo basco, lo catalan e lo galèc foguèsson de lengas oficialas de plen drech dins l’UE. Aquela demanda se deu examinar lo 19 de setembre dins una reünion del Conselh de l’UE que se tendrà a Brussèlas e serà presidida per Pedro Sánchez, qu’es ara lo primièr ministre espanhòl e que poiriá èsser tornarmai elegit quaques jorns apuèi se compta sus l’aprovacion dels independentistas. Autrament, caldriá tornar organizar las eleccions.

Un dels aspèctes mai remarcables d’aquesta situacion es lo ròtle clau de l’independentisme catalan dins la direccion politica de l’estat espanhòl, malgrat la brutala repression judiciària que lo patisson los independentistas.

De soslinhar tanplan la preséncia de l’èx-cònsol màger de Bossòst, Amador Marqués, que ven deputat. Marqués, que representa lo Partit Socialista, a declarat suls rets socials qu’a “aquerit era plea condicion de deputat deth Congrès, damb eth convenciment de deféner er aranés e Aran” coma son “aportacion ara diversitat”.

De remarcar tanben l’eleccion del deputat aragonés e aragonesofòn, Jorge Pueyo, que prenguèt sas foncions publicament en lenga aragonesa, çò que soslinha la lucha per la reconeissença oficiala de lengas coma l’aragonés e l’asturian.

Amb aquelas reconeissenças lingüisticas a las escalas estatala e europèa marcan un ponch d’inflexion dins l’istòria de las lengas e la politica en Espanha. La question que nos pausam es de saber, se tot aquò èra possible, per qué o faguèron al lo darrièr moment. Cossí que siá, avèm lo testimoniatge que las circonstàncias nos pòdon menar a de cambiaments que semblavan impossibles.

L’autra question que nos pausam, es per qué se mençona lo basc, lo catalan e lo galèc e non pas l’occitan, qu’es tanben lenga oficiala. Esperam que serà pas qu’un oblit e qu’Amador Marqués se poirà exprimir naturalament en aranés dins la cambra dels deputats espanhòla. Per ara, Marqués prenguèt sas foncions publicament en lenga castelhana.

È aquerit era plea condicion de deputat deth Congrès, damb eth convenciment de deféner er aranés e Aran coma era mia aportacion ara diversitat deth país.

També afronto el repte de representar Lleida i el Pirineu.

Y lo hago con la conciencia de expresar la voluntad popular. pic.twitter.com/3zn1d49XvY

— amador (@amrqs) August 17, 2023

Arrebrembar-li ara presidenta @F_Armengol qu'er aranés tanben ei oficiau (peth moment) a part der Estat espanhòu. 😉

— Xavi Paba 🟢🟡 @xpaba@occitania.social (@xpaba) August 17, 2023

Una sorpresa y una decepción no sentir a la Presidenta mencionar l'aragonés ni l'asturianu.

Per ixo yo va ser l'unico que no se va llevantar a apllaudir. Aragón y Asturies mereixem el mesmo respeto.https://t.co/tvRQIBLBMYpic.twitter.com/4FIkVYHlyE

— Jorge Pueyo (@jorge_pueyo95) August 18, 2023