A la fin de la setmana passada se faguèt public l’estudi PISA, lo Programa Internacional per la Seguida dels Aquistes dels escolans de l’OCDE, que se publica cada tres ans. Lo resultat n’es inquietant: la diminucion del nivèl dels escolans en matematicas es una question “generala” e “inedita” dins los païses desvolopats. França experimenta una reculada mai prononciada, e dins l’estat espanhòl es Catalonha que se destaca negativament mai que mai en compreneson de la lectura. De soslinhar que dins aquel rapòrt la Val d’Aran es compresa dins Catalonha.

En setembre passat, lo mèdia de recèrca, opinion e analisi Directa avertissiá de l’influéncia de las grandas societats multinacionalas e financièras suls plans de formacion dels estudis superiors. Aquela dependéncia met en perilh l’independéncia academica e sustot la mission educativa.

La question lingüistica es pas un fach que caldriá mespresar. La posicion ideologica de França a respècte de las lengas afècta negativament la realitat lingüistica, del temps qu’en Catalonha, los govèrns dels diferents partits diches independentistas an pas garentit de resultats satisfasents.

E mai i aja un vejaire generalizat de senhalar l’addiccion als ecrans dels telefonets, lo professor universitari Sebastià Bennassar, en Catalonha, assegura que los marrits resultats son d’abans l’espelida dels telefòns intelligents. El prepausa, totun, un retorn als libres d’estudi e l’eliminacion dels ecrans e, sustot, mai de ressorsas autrejadas a las classas d’aculhença e de fermetat per l’usatge del catalan coma lenga veïculara de tota l’educacion en Catalonha. Se compren evidentament qu’en Aran es l’occitan que se deu garentir coma vertadièra lenga veïculara de l’educacion e de l’aculhença dels migrants, una idèa que se deuriá transmestre a la rèsta d’Occitània e mai semble impossibla e mai revolucionària.

La còla de Jornalet sèm pas especialistas en sciéncias de l’educacion mas nos permetèm d’exprimir nòstre vejaire en tot esperar los comentaris dels legeires, mai que mai dels ensenhaires. Cresèm que l’educacion es un pilar fondamental de la societat que deu trespassar la simpla transmission de coneissenças per assegurar que totòm sàpia conéisser, viure ensems, far e èsser. L’educacion deuriá favorir la diversitat culturala, desvolopar la pensada critica e combatre la desinformacion e tota pensada dogmatica.

L’idèa d’educar en occitan es, de segur, revolucionària delà la Val d’Aran. Mas las valors de l’educacion occitana son luènh del mesprètz de las autras lengas e culturas. Una educacion en occitan entraïna lo plurilingüisme, l’inclusion, la convivéncia e la diversitat.

En mai d’aquò, cresèm, sustot, qu’es fondamental de reconéisser lo prètzfach eroïc dels ensenhaires, que quitament riscan lors vidas davant lo fanatisme. Los ensenhaires los cal escotar, cal priorizar lors suggestions e lor cal garentir de ressorsas. Los budgets de las administracions en educacion deurián èsser fòrça mai nauts. Analisem los resultats de l’estudi PISA e comprengam que l’educacion es la clau per bastir de societats non sonque competentas mas tanben umanas. Perpensem una transformacion positiva del sistèma educatiu. Los occitans avèm de qué prepausar dins aquel encastre.