Uèi es 14 de julhet e los franceses celèbran lor fèsta nacionala. De fach, gaireben totes los païses del Mond an un jorn nacional. La majoritat son pas de nacions mas mai exactament d’estats o de federacions, mas totun se ditz pertot “fèsta nacionala”, çò que mòstra clarament qu’es encara en vigor aquel concèpte vetust de l’estat nacion, espelit justament en França en seguida dels eveniments que se festejan uèi. E justament per aquela rason, la fèsta ven un espectacle macabre de desfilats militars e d’exaltacion de la “grandor”, de la superioritat morala e culturala e del poder colonial.

Quand parlam de fèstas nacionalas, avèm un interès especial per la Hèsta d’Aran —ont lo sol territòri de la nacion nòstra amb un pauc de libertat de decidir commemòra lo recobrament de sa relativa autonomia— e tanben per las fèstas vertadièrament nacionalas dels païses vesins coma la Diada dels catalans o l’Aberri Eguna dels bascos.Mas lo 14 de julhet nos concernís mai que mai pr’amor que festeja, e quitament exalta, la bastison d’un estat-nacion que per existir s’es sentit lo besonh de tuar nòstras lenga e culturas, en o fasent, dempuèi qualques sègles, d’un biais fòrça pervèrs.

Coma totes o sabèm, lo 14 de julhet de 1789 los revolucionaris de París prenguèron la Bastilha e ne liberèron los presonièrs, çò que marquèt lo començament de la Revolucion Francesa. De segur, la Revolucion Francesa dempuèi alavetz contunha d’inspirar de progressistas del Mond entièr, estacats a d’ideals de libertat, d’egalitat e de fraternitat evidentament universals, mas quand se passèron aqueles faches, segon los expèrts, en França parlavan francés, valent a dire la forma estandard de l’oïlitan elaborada pel poder central, entre lo 10 e lo 20% de la populacion. Lo reialme èra un mosaïc de pòbles e de nacions, caduna amb sa cultura, sas singularitats e sa personalitat pròprias. A comptar de la Revolucion Francesa, e de l’accion jacobina —mantenguda apuèi, invariablament amb mai o mens de vam e d’eficacitat, per totes los govèrns installats a París— se marca la debuta de l’etnocidi mai terrible de l’istòria d’Euròpa.

Per tant, la question que nos deuriam pausar es s’un·a occitan·a de Pau, de Clarmont-Ferrand, de Tolosa o de Niça a de celebrar uèi lo 14 de julhet? Deuriá puslèu èsser una data negra marcada sul calendièr de totes los occitans, catalans, bretons, còrses, alsacians, flamencs o bascos. La colonizacion francesa de la Republica es arribada al terrible extrèm d’aver capitat a far venir normal dins totes los esperits un fach absoludament esglasiant. La propaganda patriotica infatigabla de França a pas jamai trobat una restanca que ne difonda la version contrària.

Es crucial de nos interrogar sul sens vertadièr de las fèstas nacionalas e suls efièches que pòdon aver sus las culturas minorizadas o minoritàrias e sus las lengas en perilh d’escantiment. Lo 14 de julhet, devèm pas desmembrar l’importància de la diversitat culturala e linguistica, e de contunhar de luchar per la subrevivéncia de nòstras identitats pròprias, qu’an resistit long dels sègles malgrat totes los esfòrces de l’estat central per las eradicar.