Coma cada an, l’11 de novembre, França commemòra e remembra los mòrts de la Primièra Guèrra Mondiala. Dins cada vila e vilatge de l’estat francés i a un monument amb los noms de totes los abitants mòrts als camps de batalha d’aquela guèrra colossala. Dins qualques cases supausavan un percentatge fòrça naut de la populacion. Aquela guèrra foguèt politicament emplegada per ne far un grand acte de patriotisme exagonal e religuèt tot l’estat al servici de la guèrra e de la victòria. Aquela victòria finala seriá estada impossibla, coma totjorn, sens lo sosten aliat perque França exibís mai de retorica militara que non pas d’efectivitat bellica reala, e foguèt mesa al servici de la construccion de l’identitat nacionala francesa, del colonialisme e de la grandesa francesa bastida sus l’uniformitat mai absoluda.
 
Aquela guèrra foguèt un masèl e la majoritat dels mòrts venián d’Occitània, Bretanha, Corsega, Catalonha e lo Bascoat. Lo fach cèrt es que fòrça gents d’aquelas nacions sabián pas lo francés e foguèron emplegadas coma carn de canon dins las guèrras de trencadas, mentre que los batalhons formats per de franceses èran mens expausats al chaple. Aquela guèrra marquèt una desfacha nacionala per aqueles pòbles millenaris e la trencadura de la transmission naturala de lors lengas. Desfachas, trencadas e destruchas, las vièlhas nacions se liuravan alienadas a las mans de lors borrèls mentre qu’enterravan lors enfants. Los parents èran mòrts per França e èran d’eròis, çò disián als pichons orfanèls per lor far adoptar lo patriotisme exagonal del biais mai sinistre.
 
Mas darrièrament en Occitània se pren consciéncia d’aquela barbariá instrumentalizada e se comença de rendre omenatge als occitans mòrts al prat batalhièr, al delà dels actes de patriotisme arnat e rance al servici de França. Aniana, dins lo país de Montpelhierenc, a lo monument als mòrts escrich en occitan. Aqueste 11 de novembre s’i fa un omenatge digne e apartat dels actes institucionals ipocritas que cèrcan solament de noirir vergonhosament la grandeur amb lo sang dels nòstres mòrts. Aquel acte, qu’Inicitiva per Occitània l’organiza, a tot lo sosten de Jornalet.