editorial
Una politica lingüistica radicala
L’enquèsta d’usatges lingüistics de la Generalitat de Catalonha a mes sul papièr una realitat que totes ja nos en mainam quand anam en Val d’Aran. L’espanhòl es, efectivament, la lenga mai parlada del país: es la lenga abituala de mai del 55% dels abitants de la Val. L’occitan aranés, qu’es la lenga oficiala e autoctòna d’Aran, e que gaudís de politicas lingüisticas e de campanhas de promocion, es solament emplegat abitualament per lo 17% dels araneses. La tresena lenga mai abituala es lo catalan e la quatrena es lo romanés, a causa de la fòrta immigracion que i a agut dins la Val d’Aran.
En 1991, una enquèsta de la region de Lengadòc-Rosselhon indicava que lo 28% dels sieus abitants sabiá parlar occitan e que lo 9% lo parlava regularament. Se los usatges lingüistics dels abitants de la Val d’Aran se sarran dels de l’Occitània francesa, es un simptòma que i a quicòm que truca, se prenèm en compte la fòrta autonomia qu’an las institucions aranesas. En consequéncia, e per normalizar la situacion, cal aumentar e accentuar las politicas lingüisticas. N’i a pas pro amb l’escòla e l’administracion: cal que l’aranés siá present tanben dins la vida sociala dels araneses. S’o es, fòrça immigrants causiràn pas l’espanhòl mas emplegaràn la lenga autoctòna. Cal un cambiament social demest los quites araneses: cossí se compren que de grops d’amics araneses, ont totes parlan l’aranés, parlen entre eles en espanhòl? Aquò s’explica solament per una prigonda alienacion mentala e una manca d’autoestima qu’es de plànher.
Cal, sustot, una politica de discriminacion positiva. Es necessari, de verai, que las administracions lòguen de grops musicals d’expression castelhana per las fèstas e las celebracions? Saique, benlèu, Occitània ofrís pas de grops musicals de nivèl pro bon? Cal que la coneissença de la lenga siá un requisit o un meriti per obténer un trabalh, e non solament al nivèl public. Cal un grand pache aranés entre las administracions, las entrepresas e los sindicats per menar a tèrme un ambiciós programa de recuperacion nacionala. Tot aquò es pas de sciéncia-ficcion: s’es agut fach en d’autres endreches e los resultats son estats positius.
En 1991, una enquèsta de la region de Lengadòc-Rosselhon indicava que lo 28% dels sieus abitants sabiá parlar occitan e que lo 9% lo parlava regularament. Se los usatges lingüistics dels abitants de la Val d’Aran se sarran dels de l’Occitània francesa, es un simptòma que i a quicòm que truca, se prenèm en compte la fòrta autonomia qu’an las institucions aranesas. En consequéncia, e per normalizar la situacion, cal aumentar e accentuar las politicas lingüisticas. N’i a pas pro amb l’escòla e l’administracion: cal que l’aranés siá present tanben dins la vida sociala dels araneses. S’o es, fòrça immigrants causiràn pas l’espanhòl mas emplegaràn la lenga autoctòna. Cal un cambiament social demest los quites araneses: cossí se compren que de grops d’amics araneses, ont totes parlan l’aranés, parlen entre eles en espanhòl? Aquò s’explica solament per una prigonda alienacion mentala e una manca d’autoestima qu’es de plànher.
Cal, sustot, una politica de discriminacion positiva. Es necessari, de verai, que las administracions lòguen de grops musicals d’expression castelhana per las fèstas e las celebracions? Saique, benlèu, Occitània ofrís pas de grops musicals de nivèl pro bon? Cal que la coneissença de la lenga siá un requisit o un meriti per obténer un trabalh, e non solament al nivèl public. Cal un grand pache aranés entre las administracions, las entrepresas e los sindicats per menar a tèrme un ambiciós programa de recuperacion nacionala. Tot aquò es pas de sciéncia-ficcion: s’es agut fach en d’autres endreches e los resultats son estats positius.
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
Immigracion o pas, lo màger problèma qu'ei la sensibilizacion e l'interès que sap (o ne sap pas) ahiscar la cultura qui volem har vàler. N'ei pas la fauta deus immigrants se los occitans e s'an abandonat la lenga. Solide la proporcion de "neopoblants"* que pòt cambiar las dadas, mes quan los vielhs e daishèn de'ns parlar gascon duas generacions a, d'immigracion, non n'i avè guaire.
D'exòde rurau, au contra…
E quan se mantienèva la lenga, los immigrants que l'aprenèvan, com lo pair italian d'ua camarada d'escòla qui, en arribar taus Pirenèus, aprenó lo bearnés autanplan com lo francés.
Segon çò qu'entenoi a ua acampada recenta a Dacs, a prepaus de la transmission de la lenga, las cordèras escolaras bilinguas en Gasconha que semblan d'atirar monde de pertot : ne son pas solament los parents "d'òssa gascona" qui s'i inscriven los mainats. Simplament parents sensibilizats a la diversitat — e lhèu dab encausa quan lo mainat ei "d'origina" letona o berbèra.
* Yes ! de tant qu'èm normalizats adara, nosauts tanben que podem hargar ua nòulenga politicament corrècta…
Dins l'istòria emai recenta, la "substitucion" es pas la rason primièra de l'abandon d'una lenga per una populacion.
Aital dins de païses d'Africa segotits per de guèrras etnicas, que lo monde son tuats sonque per saber pas parlar la lenga dels milicians que tròban sul camin, de parents an fach la causida de parlar sonque francés als enfants, per escafar lo "marcatge etnic".
Mas los xenofòbs coneisson pas l'istòria...
es estats coma francia e españa son conservadori . Conserven en grani musèus o conservatòris de musica es òbres artisticas o musicaus deth neoliotico o dera edat mejana o es granes catedrales o casteths mès pas pòden èster conservadori entà conservar ua lengua nativa d'un territòri en açò son neo progres modernes they are in fashion very modern ,
#1 Kimus, es totjorn perilhos de remetre en causa la democracia e la libertat d'anar e venir. Parlas de "substitucion de populacion", es un lexic recurrent dins los moviments d'extrèma drecha.
Lo problèma joslevat per l'article es real. Es pertot la meteissa causa en Occitània, cresi. Mas ai d'esper per ço que se la transmission naturala es redusida en causa de problèmas psico-sociologics (que cal combatre), trobam de mai en mai de personas qu'estudian e parlan la lenga en seguida d'una causida personala ; e sovent son pas "del terrador".
Com deia Galileu: "puor si muove"....
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari