editorial
Un objectiu simple: legir un libre en occitan
La setmana passada, l’editorial de Jornalet plaçava l’accent sus 10 vòts per l’an novèl pel movement occitanista en general. Aquel editorial generèt un cèrt debat entre los legeires que nos rend plan contents. Es aquò, en granda part, una de las tòcas d’aqueste jornal: generar lo debat e lo contrast d’opinions. Mas aquesta setmana volèm far una crida a totes los nòstres legeires a se pausar un bon objectiu, ongan, plan simple e assumible per totes: legir almens un libre en occitan dins los 365 jorns que venon.
Coma tota cultura viva, la lenga occitana a de besonh d’un public lector. Dins lo nòstre cas, malastrosament, aquel public a l’ora d’ara solament pòt èsser un public militant: l’ofèrta de títols es escassa, es complicat de trobar de librariás ont vendan de libres en occitan e sols los ostals d’edicion mai conscientizats son capables d’editar en lenga occitana. Mas aquela situacion se pòt despassar s’arribam de crear un sulhet sufisent de lectors per la reversar, e per capitar que i aja mai d’ofèrta de títols, per que mai de librariás accèpten de vendre de libres en occitan e per que mai d’ostals d’edicion assumiscan lo risc de publicar en occitan.
Demandam pas res d’impossible. De fach, demandam un esfòrç minimal, quantificable en mens de dos dotzenats d’èuros per an e una despensa del meteis nombre d’oras per legir lo libre. Mantes de vosautres o fasètz ja, e vos encoratjam a contunhar d’o far. Mas fòrça de vosautres avètz pas l’abitud de legir de libres en lenga d’òc, e lo cambiament d’an es un bon moment per far un pas endavant. Pensatz que solament los occitans podèm legir los libres escriches en occitan. La nòstra lenga solament nos a a nosautres e degun vendrà pas de l’estrange per la nos salvar.
Coma tota cultura viva, la lenga occitana a de besonh d’un public lector. Dins lo nòstre cas, malastrosament, aquel public a l’ora d’ara solament pòt èsser un public militant: l’ofèrta de títols es escassa, es complicat de trobar de librariás ont vendan de libres en occitan e sols los ostals d’edicion mai conscientizats son capables d’editar en lenga occitana. Mas aquela situacion se pòt despassar s’arribam de crear un sulhet sufisent de lectors per la reversar, e per capitar que i aja mai d’ofèrta de títols, per que mai de librariás accèpten de vendre de libres en occitan e per que mai d’ostals d’edicion assumiscan lo risc de publicar en occitan.
Demandam pas res d’impossible. De fach, demandam un esfòrç minimal, quantificable en mens de dos dotzenats d’èuros per an e una despensa del meteis nombre d’oras per legir lo libre. Mantes de vosautres o fasètz ja, e vos encoratjam a contunhar d’o far. Mas fòrça de vosautres avètz pas l’abitud de legir de libres en lenga d’òc, e lo cambiament d’an es un bon moment per far un pas endavant. Pensatz que solament los occitans podèm legir los libres escriches en occitan. La nòstra lenga solament nos a a nosautres e degun vendrà pas de l’estrange per la nos salvar.
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
Un bon editorial. Mas la lenga d'oc/catalana es al centre de los païses latins e lenga pont natural entre elas. Per exemple la vostra editorial se compren perfectament, es una lenga estandard e empratz paraules pas complicadas e pas malas de comprene. Se volem que es legescan los libres s'a de procurar usar una lenga la pus fàcila, l'esperanto de las lengas latina. Lavors los altres començant per nosaltres catalans, veirem totes qu'es la lenga de comunicació que cal conèxer, que tant un de lenga d'oil e sos dialectes, com un italià toscà e las altres lengos itàlicas, piemontès, lombard, venecià, sard,lo comprenen per natural. Per acò cal fugir de les formes dialectalas e emprar rigorosament la forma pus estandard e comprensibla per tota la romania.
#13
« Fabletas » Louis Delluc.
Qu'es un libreton « pels enfants del país d'Òc », dins doas lingas, mai de las gròssas letras l'occitan, ne'n pus pitit, lu frances, sens obludar los dessenhs dau Alain Roux.
Atenci', qu'es pas una revirada de las faulas dau Esòp o dau monsur Jan de La Font, las fabletas son n'adaptaci' a la vita de tots los jorns, quò que fai que qua'iment 60 ans apres avers estadas coijadas sus lu papier, lu plaser de la legida es aquí, sauv quauquas besonhas que son pus d'actualitat coma la torta, lu chanteu, una ola...
Coma qu'es eisplicat dins l'avant-dire daus Samolhan e Chapduelh, au jorn d'aüei faudrá quauquas eisplicacions, mas fau ben eisplicar mantas chausas aus goiats de la granda vila : passe aquí sus la legenda dau peison carrat, per ne gardar que la fabla dau pair Nadau que passa per la chemineia, mesma dins un imòble de 20 niveus ; e per anar mai luenh, quante vise lu monde vendut per la televicolhon e la realitat vecuda per los consomators au jorn lu jorn, las fablas son pas que per los goiats.
Queu trabalh sus la linga es pas reservats per los goiats eisits de la darniera luna dins la gleisa de l'Occitanistan, per los de la Francituda un quite libre dau Rabelais o dau Moliere quante eu es pas entierament revirat* ne'n « français moderne » se troba fòrça fòrça anotat d'empertot.
Adonc, un libreton de 15 fabletas, mai de las moralas que son adaptablas segond la situacion, pas complicadas per de las prumieras legidas dins la linga daus dau Perigòrd, per una descuberta d'un autre dialecte** de la linga, maitot per comprener quauques fondamentaus de la mentalitat lemosina per pas dire l'eime.
Un eisemple mai doas moralas tirada dau libreton :
Bronjinaires e galopaires
Son gaire sovent trabalhaires :
Despachem-nos totjorn tot suau
E tot se fará pauc per pauc.
o d'enquera
Cada frucha en son temps, cada causa a son ora ;
Ni tròp tard, ni tròp d'abora.
De segur que mamy manquet pas de dire que « qu'es pas lu mesma patoès que chas nos, eu sembla mai lu de la mair de Florença, daus cuenhs de Briva o Peirigus alai », mas, 'na vetz legit dins un sens, quò fuguet tòst virat dins l'autre, dins lu « bon » patoès de chas nos.
_______
* fau comprener aquí « tornat grafiat »
** que tots los dialectes son forçadament egaus e poden estre usats per totas las situacions dau momint que qu'es l'occitan monò-nojeuïsat polimediatique que se montra.
#13
« Fabletas » Louis Delluc.
Qu'es un libreton « pels enfants del país d'Òc », dins doas lingas, mai de las gròssas letras l'occitan, ne'n pus pitit, lu frances, sens obludar los dessenhs dau Alain Roux.
Atenci', qu'es pas una revirada de las faulas dau Esòp o dau monsur Jan de La Font, las fabletas son n'adaptaci' a la vita de tots los jorns, quò que fai que qua'iment 60 ans apres avers estadas coijadas sus lu papier, lu plaser de la legida es aquí, sauv quauquas besonhas que son pus d'actualitat coma la torta, lu chanteu, una ola...
Coma qu'es eisplicat dins l'avant-dire daus Samolhan e Chapduelh, au jorn d'aüei faudrá quauquas eisplicacions, mas fau ben eisplicar mantas chausas aus goiats de la granda vila : passe aquí sus la legenda dau peison carrat, per ne gardar que la fabla dau pair Nadau que passa per la chemineia, mesma dins un imòble de 20 niveus ; e per anar mai luenh, quante vise lu monde vendut per la televicolhon e la realitat vecuda per los consomators au jorn lu jorn, las fablas son pas que per los goiats.
Queu trabalh sus la linga es pas reservats per los goiats eisits de la darniera luna dins la gleisa de l'Occitanistan, per los de la Francituda un quite libre dau Rabelais o dau Moliere quante eu es pas entierament revirat* ne'n « français moderne » se troba fòrça fòrça anotat d'empertot.
Adonc, un libreton de 15 fabletas, mai de las moralas que son adaptablas segond la situacion, pas complicadas per de las prumieras legidas dins la linga daus dau Perigòrd, per una descuberta d'un autre dialecte** de la linga, maitot per comprener quauques fondamentaus de la mentalitat lemosina per pas dire l'eime.
Un eisemple mai doas moralas tirada dau libreton :
Bronjinaires e galopaires
Son gaire sovent trabalhaires :
Despachem-nos totjorn tot suau
E tot se fará pauc per pauc.
o d'enquera
Cada frucha en son temps, cada causa a son ora ;
Ni tròp tard, ni tròp d'abora.
De segur que mamy manquet pas de dire que « qu'es pas lu mesma patoès que chas nos, eu sembla mai lu de la mair de Florença, daus cuenhs de Briva o Peirigus alai », mas, 'na vetz legit dins un sens, quò fuguet tòst virat dins l'autre, dins lu « bon » patoès de chas nos.
_______
* fau comprener aquí « tornat grafiat »
** que tots los dialectes son forçadament egaus e poden estre usats per totas las situacions dau momint que qu'es l'occitan monò-nojeuïsat polimediatique que se montra.
E quantes libres en occitan avetz legit, o entemenat de legir, desempuèi aquel article. ???????
Ieu, legisse jornalet tots los jorns e de temps en temps escriche dedins.
Lo libre qu'ai envejat de legir en occitan es pas enguera escrich. Jaures fasia pas legir daus libres mas fondet son jornau e escrichet belcòp. Parlava de l'actualitats politicas.
Ai envejat de parlar de la polucion, de de las resorças energéticas de las teras que son consomadas dins una annada avant que l'an 'chaba. Voldria comprener perque los deputats de França an pus de poder, coma Europe es devengut una republica bananiera, coma e perque se prepara una guera entre los Etats Unis e los pais dau solelh levant (Russia e China), perque los eretics de tot biais son pas escotats, perque Diu, la Sciença, la Filosofia, la Litteratura s'escrivan totjorn emben la prumiera letra en majuscule.
Eretic, veiqui lo mot que me conven. Era deja eretic au liceu mas zo sabia pas. Aura, zo sab e dins l'occitanisme seii eretic.
De segur, jamai serai un literaire, un contador, un orator perque ai pas estat iniciat a d'aquò. Quò m'empescha pas de pensar.
La Granda Revolucion que ven pensara emben lo còur e non pas l'intelect, lo rasonament,la logica. Lo ressenti aura mai d'importança. Serem pus daus esser materiaus que saban perque son venguts sur terra mas daus esser spirituaus que venan far una experiença dins un còr materiau. Tot aquò fai pauç au monde, alaidonc mielhs chau zo catar.
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari