En 1854 lo cap indian Seath’tl faguèt un discors al president dels Estats Units. Seath’tl s’estonava que los òmes blancs cèrquesson de “crompar lo cèl e la calor de la tèrra”. “Se la frescor de l’aire e lo murmur de l’aiga nos apertenon pas, cossí aquò se pòt vendre?”, çò disiá lo cap indian davant l’ofèrta dels Estats Units de lor crompar lo país ont vivián. Lo discors de Seath’tl s’acabava amb un avertiment seriós: “Ont es lo bartàs? Desaparegut. Ont es l’agla? Desapareguda. Es la fin de la vida, es lo començament de la subrevivença”.
 
Seath’tl s’enganava pas, mas alavetz degun prenguèt pas seriosament son avertiment. Un sègle e mièg puèi, la situacion es venguda inquietanta, lo cambiament climatic es un fach que se pòt pas negar e lo nombre d’indicis es tan grand qu’es de mai en mai evident qu’arriba a causa dels umans. Ara, 161 ans après las paraulas de Seath’tl, los presidents de mai de 150 païses s’amassan a París per combatre lo cambiament climatic, per n’arrestar l’avanç e per combatre las consequéncias que ja se manifèstan.
 
L’eveniment se passa pas sens polemica. Mai d’un collectiu se demandan cossí vòlon arrestar lo cambiament climatic, aqueles govèrns qu’an pas l’intencion de cambiar lo sistèma. En mai d’aquò, lo govèrn francés a profechat de l’estat d’emergéncia per reprimir los ecologistas que volián manifestar e la repression violenta de l’estat sul pòble conscientizat amb l’ecologisme es estada desproporcionada. Quitament un collectiu d’artistas a mes en evidéncia las entrepresas polluentas, e doncas causantas del problèma, qu’ara esponsorizan l’eveniment.
 
Ça que la, esperem que los governants auràn pres mai consciéncia dins aquela cima e que las emissions de CO₂ se reduiràn de mai en mai. Es un afar que nos tòca totes, rics e paures, capitalistas e socialistas, cresents e atèus. Es un enjòc global e la responsa deu èsser internacionala. Mentretant, cadun de nosautres devèm far quicòm, en pensant globalament e en agissent localament. Devèm prene de mesuras per reduire la nòstra traça de carbòni dins l’atmosfèra.
 
Al nivèl personal se pòt luchar tanplan contra la desforestacion massissa, demenir las emissions de metan e de vapor d’aiga e reduire lo consume. De petits gèstes dins l’estalvi de l’aiga e de l’energia, en evitant lo degalhatge, en reciclant e en reütilizant, en priorizant lo transpòrt public, seràn efectius de segur. Mas sustot deuriam priorizar lo consume dels produches agricòlas de proximitat o los contractes d’electricitat als fornidors renovelables coma Enercoop dins l’estat francés e Som Energia dins l’estat espanhòl. E nos cal exigir als elegits que fagan e qu’apliquen de leis per reduire las emissions polluentas, per eliminar las subvencions als idrocarburs e per promòure las tecnologias eficientas dins l’usatge e la fornidura de l’aiga.