editorial
Indians de totas las colors...
La resèrva sioux de las Ròcas Quilhadas ven de festejar una victòria, après que l’armada estatsunidenca a anonciat qu’arrestarà lo passatge d’un oleoducte sus sas tèrras. Fasiá longtemps que s’i opausavan car lors tèrras son sagradas e lo projècte riscava de contaminar fòrça las aigas. En mai d’aquò, poiriam dire que la victòria es estada dobla, car los sioux an ben capitat gràcias al supòrt de milièrs de personas engatjadas que i son anadas los sosténer activament. Per tant, an ganhat los sioux, a ganhat l’environament e a ganhat la solidaritat.
Çò que s’es passat adès al país dels lakotas, nos fa pensar a la lucha contra lo camp militar en Larzac dins los ans 1970, e quitament a la recenta lucha contra lo projècte de la restanca de Sivens, que s’acabèt amb una victòria ecologista, mas que costèt la mòrt del jove Rémi Fraisse.
Tanben las resèrvas indianas dels Estats Units nos fan pensar de qualque biais al país nòstre. Cada còp que vesitam de locutors naturals de la nòstra lenga dins quin endrech que siá del país, levat d’Aran, e partejam d’experiéncias de la vida vidanta, manjam ensems, contam, cantam o dançam... avèm la sensacion d’èsser dins una resèrva culturala.
Tant del costat dels indians coma del costat dels occitans, los joves que son partits en vila e que son educats pel sistèma dominant, an pres la cultura dels mèstres en s’alienant. D’unes an patit de discriminacion a causa de lor origina o de la color de lor pèl. D’autres an patit de discriminacion a causa de lor accent. Dins los dos cases, son estats discriminats e ridiculizats a causa de lor biais de comprene lo Mond e la vida vidanta.
Las lengas son fòrça restacadas al territòri ont se son desvolopadas, e lor desparicion, segon qualques lingüistas, pòt influir sus la destruccion de l’environament, puèi que la lenga es lo saber d’un territòri. Poiriam egalament dire que per l’occitan medieval, “lengatge” significava tanben “país”. De tot biais, los indians de totas las colors, que s’apèlen Buòu Assetat o ben Fraisse, se tròban ara que devon luchar per servar l’environament.
La còla de Jornalet cresèm que lenga, cultura e país son tres causas interdependentas e cal luchar per las tres a l’encòp. Cresèm doncas que conven de difondre de valors ecologistas dins lo movement que lucha per servar la lenga, e que cal comunicar l’enveja de recuperar la lenga del país dins los movements ecologistas. E la cultura! Sustot, la cultura que nos fa occitans, la devèm presar e difondre. Quand aurem recuperada la cultura, aurem quicòm a oferir al partatge multicultural qu’enriquís lo país nòstre, e poirem aculhir los migrants que las pòrtan, coma occitans.
Aquí cresèm que l’occitanisme a un ròtle important e poiriá prepausar de descobèrtas de las “resèrvas indianas” del país nòstre. Los movements de joves engatjats al servici de l’environament, de la solidaritat, de la societat, d’un Mond melhor... deurián escambiar qualques impressions amb los vièlhs occitanofòns naturals, conéisser lor sofrença a la guèrra e a l’escòla, aprene lor biais de viure e de comprene lo país. Mai connectats los unes amb los autres, viuriam bensai melhor ensems per bastir un país tanben melhor. Los vièlhs de las “resèrvas” an una cultura e una saviesa populara que los joves “zadistas” deurián conéisser.
Çò que s’es passat adès al país dels lakotas, nos fa pensar a la lucha contra lo camp militar en Larzac dins los ans 1970, e quitament a la recenta lucha contra lo projècte de la restanca de Sivens, que s’acabèt amb una victòria ecologista, mas que costèt la mòrt del jove Rémi Fraisse.
Tanben las resèrvas indianas dels Estats Units nos fan pensar de qualque biais al país nòstre. Cada còp que vesitam de locutors naturals de la nòstra lenga dins quin endrech que siá del país, levat d’Aran, e partejam d’experiéncias de la vida vidanta, manjam ensems, contam, cantam o dançam... avèm la sensacion d’èsser dins una resèrva culturala.
Tant del costat dels indians coma del costat dels occitans, los joves que son partits en vila e que son educats pel sistèma dominant, an pres la cultura dels mèstres en s’alienant. D’unes an patit de discriminacion a causa de lor origina o de la color de lor pèl. D’autres an patit de discriminacion a causa de lor accent. Dins los dos cases, son estats discriminats e ridiculizats a causa de lor biais de comprene lo Mond e la vida vidanta.
Las lengas son fòrça restacadas al territòri ont se son desvolopadas, e lor desparicion, segon qualques lingüistas, pòt influir sus la destruccion de l’environament, puèi que la lenga es lo saber d’un territòri. Poiriam egalament dire que per l’occitan medieval, “lengatge” significava tanben “país”. De tot biais, los indians de totas las colors, que s’apèlen Buòu Assetat o ben Fraisse, se tròban ara que devon luchar per servar l’environament.
La còla de Jornalet cresèm que lenga, cultura e país son tres causas interdependentas e cal luchar per las tres a l’encòp. Cresèm doncas que conven de difondre de valors ecologistas dins lo movement que lucha per servar la lenga, e que cal comunicar l’enveja de recuperar la lenga del país dins los movements ecologistas. E la cultura! Sustot, la cultura que nos fa occitans, la devèm presar e difondre. Quand aurem recuperada la cultura, aurem quicòm a oferir al partatge multicultural qu’enriquís lo país nòstre, e poirem aculhir los migrants que las pòrtan, coma occitans.
Aquí cresèm que l’occitanisme a un ròtle important e poiriá prepausar de descobèrtas de las “resèrvas indianas” del país nòstre. Los movements de joves engatjats al servici de l’environament, de la solidaritat, de la societat, d’un Mond melhor... deurián escambiar qualques impressions amb los vièlhs occitanofòns naturals, conéisser lor sofrença a la guèrra e a l’escòla, aprene lor biais de viure e de comprene lo país. Mai connectats los unes amb los autres, viuriam bensai melhor ensems per bastir un país tanben melhor. Los vièlhs de las “resèrvas” an una cultura e una saviesa populara que los joves “zadistas” deurián conéisser.
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
Molte sfelicitats, que sempre sigui igual tot de bó.
Visca la Terra...Lliure!
L'Ernest, "El Tàrrega".
#1
Bona idèa la de demorar a l'ostal!
E se començàvetz per vos meteis?
Aquò nos evitariá vòstres comentaris reaccionaris.
#1 A les 4.02 de la nit jo dormo. No escric collonades per comentar un article. Ha de prendre una somnífer i així al matí vostè podrà arreglar la seva habitació.
aquesta xerrameca em fá venir somni accions politiques no poden pas produir un món millor(abans pitjor) l´activisme com forma de guanyar la vida i la soliedarietat amb diners publics són un veritable fastic deixeu de perdre temps amb aquestes utopies infantils i aneu a arreglar la vostra habitació.
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari