Passèri tota mon adolescéncia a Tolosa. Èra alavetz la capitala del terrorisme mondial, coma disiá la ràdio nacionala franquista Los Pirenèus son un personatge de mai e la Val d’Aran i es pr'amor que, de fach, ieu ai d'originas catalanas e gasconas Escriguèri lo libre en 2003, dins una cellula disciplinària dins la preson de seguretat d’Arle, en Provença Euròpa, coma alavetz, vira devèrs lo faissisme. E la borgesiá a de besonh d'estats fòrts e reaccionaris. E, coma dins los ans 1930, Catalonha se presenta coma un refugi de progressisme Los presonièrs politics seràn totjorn al centre del conflicte. Nosautres o disiam: lo presonièr es l’exemplificacion e la concretizacion de l’afrontament. Lo demòstra. E ara en preson i a los presonièrs borgeses. Son la centralitat Valls es un escàndol ecologic: cossí pòt arribar que los franceses daissen lors escobilhas a Barcelona? Nosautres fasiam d'accions selectivas. E entre las selectivas, doas mòrts. Mas sus la lista i a tanben fòrça policièrs que rescontrèrem al combat

 
 
Escrivètz sus la "granda generacion". Qu'es aquò?
 
Ieu voliái prepausar lo testimòni de ma lucha, mas tanben de la memòria de la generacion precedenta: la "granda generacion". Ieu passèri tota mon adolescéncia a Tolosa. Èra alavetz la capitala del terrorisme mondial, coma disiá la ràdio nacionala franquista. Los bars, las ostals, e las tavèrnas èran plenas de vièlhs republicans catalans e espanhòls. Anarquistas. Comunistas. De mond fòrça present dins la vila. Conti las istòrias d’aquelas gents, de la "granda generacion", coma li disi. Los que faguèron tot lo percors, dels ans vint fins als ans cinquanta. La generacion de las grandas reüssidas e de las grandas malescasudas. Lo personatge principal es basat sus Ramon Vila, Caracremada, lo maquis. Lo coneguèri pas personalament, mas es basat sus sa vida.
 
 
Avètz escrich un libre d’istòria o de ficcion?
 
I ajusti de ficcion, çò que me permet d’aprigondir dins l'entorn, mas totas las anecdòtas que raconti son realas.  La ficcion me permet tanben de tresmudar la montanha en un personatge real. Los Pirenèus son un personatge de mai e la Val d’Aran i es pr'amor que, de fach, ieu ai d'originas catalanas e gasconas. Lo libre, doncas, es tanben un omenatge a la familha pairala. Venián de Viu de Llevata, entre la Pobla de Segur e Sort. La menina parlava catalan e lo paire pas mai.
 
 
Ont l'escriguèretz, lo libre?
 
En 2003, e dins una cellula disciplinària. Aürosament i podiái escriure! Èra dins la preson de seguretat d’Arle, en Provença. Un blòc de betum. E vesiái pas lo cèl blau que i a. L’escritura del libre, amb los detalhs de la montanha, los arbres, e los païsatges, m’ajudava personalament a subreviure dins la cellula. Escriviái a l’ordenador entre tres e quatre oras jornalièras. Començava a cinc oras del matin. Poguèri pas escapar als murs, mas m’escapavi amb la literatura. Escriure èra un biais de viure d'autras causas que foguèsson pas la preson. L’escriviái dins de condicions emocionalas talas que sovent aviái la carn de galina. Lo libre èra gaireben exterior a ma persona. Aviá sa vida pròpria. Lo sentiment de solitud e las pensadas dels maquis en naut de la montanha que descrivi son, de fach, los que sentiái dins la cellula disciplinària ont èri. Podiái comprene çò qu’arribava al protagonista e partejàvem l'idèa d’anar fins al fons. Fins al fons de la resisténcia. E l'incapacitat de se rendre. O disi pas de biais negatiu. O disi de biais positiu. Ieu ai escrich dotze o tretze libre en preson. E defòra mens perque ara pòdi viure d’autras causas.
 
 
De la granda generacion, quinas autras istòrias contatz?
 
Un cas real dels camps de concentracion de republicans en França. Un presonièr aviá perdut la memòria de tot en tot. Sabiá quitament pas lo nom del vilatge ont èra nascut. E totes los presonièrs ensajavan de li tornar bastir lo passat per el. Agachavan son accent. Mas se’n sortiguèt pas. I apareis tanben la retirada de la Division 26, e ai agut accès a un document inedit: lo quasernet del general Mira. E de detalhs cruses, coma quand disiá qu'aviá daissat de gents endarrièr per se cobrir. Coneguèri plan tanben Pere Mateu, de Granollers. Es pas dins lo libre. Aqueste èra un dels anarquistas que tuèron Eduardo Dato, president del govèrn espanhòl, en 1922. Après la guèrra de 1936 foguèt secretari de la CNT e lo menèron a Mauthausen. M'expliquèt l’accion e sa fugida. Es un recit subrebèl. M’agradariá de l'escriure qualque jorn. E sus d’autras accions de la FAI, tanben.
 
 
Quina importància ten la "granda generacion"?
 
Pòdes comprene lo 19 de julhet de 1936 se coneisses aquel passat. De mond coma Mateu e qualques autres i èran ja, dins los ans 1920. Ne fasiá vint que s’entraïnavan. Fasián de luchas de massa e minoritàrias. E de caumas. E de viatges en America del Sud. Solament aital se compren qu'en 1936 foguèsson a mand de ganhar. De mond que començan dins los ans 1920 e que finisson dins los ans 1950. De mond que me marquèron la memòria. Agacha, fa dos jorns beguèri una Estrella Damm. E ieu, quand vesi Damm pensi a un gojat que tuèron davant la fabrica, aicí a Barcelona, lo "Nano". Li disiam aital: lo "Nano". Fòrça luòcs de Barcelona an quicòm a veire amb la guerrilha, per ieu, e amb los remembres dels de Tolosa.
 
 
A Barcelona, i venètz sovent, vesi.
 
Darrièrament, fòrça. Ai fòrça interès envèrs lo procès d’emancipacion del pòble catalan. Me remembra los ans 1980. E la causa es simpla: Euròpa, coma alavetz, vira devèrs lo faissisme. E la borgesiá a de besonh d'estats fòrts e reaccionaris. E, coma dins los ans 1930, Catalonha se presenta coma un refugi de progressisme. O disi pas sonque pel procès d'emancipacion del pòble catalan. Se vei tanben pels esqüataires, pels centres socials. Soi comunista antiautoritari e luchi per l'unitat mondiala de la classa proletària. Mas aquò empedís pas que siá fòrça ligat a l'idèa d’autodeterminacion dels pòbles. Serà una contradiccion, se vòles, mas una contradiccion dinamica.
 
 
Vos prenguèretz las armas amb Accion Dirècta e amb lo MIL e los GARI. Lo procès, aicí, non. Es pacific.
 
Pel primièr còp a la vida, al principi del procès, diguèri lo mot "paciéncia". Lo diguèri. E disi que la borgesiá catalana fa tanben una part del camin amb nosautres, las fòrças revolucionàrias. A l'ora d'ara es impossible de prene lo fusilh. O es. Ara dins l’estrategia e la tactica revolucionària, coma per la republica dels ans 1930, se vei qu'una part de la borgesiá fa lo meteis percors que los de la revolucion. Aquò se passèt alavetz e se passa ara. Ieu soi pas un oportunista. Cresi sincèrament que la liberacion de Catalonha es un passatge fòrça important per repartir de la transicion espanhòla, de la monarquia e de la forma imperiala de l’estat. E doncas, m’interèssa. Las massas en Catalonha son en movement e los revolucionaris pòdon pas demorar barrats dins lor cambra.
 
 
Ara, dins lo procès, i avèm l'importància del presonièr.
 
Los presonièrs politics seràn totjorn al centre del conflicte. Nosautres o disiam: lo presonièr es l’exemplificacion e la concretizacion de l’afrontament. Lo demòstra. E ara en preson i a los presonièrs borgeses. Son la centralitat.
 
 
La classa mejana pòt èsser tanben revolucionaria?
 
Aquò es una lucha de liberacion nacionala. E i a totjorn una part de la borgesiá e de la pichona borgesiá que i interven e que i lucha. La lucha de classas i es. Existís. E es fòrça longa. Mas i a tanben la lucha dels pòbles, que i es. E los pòbles fan istòria, tanben. Aquò es una vertat fòrça solida.
 
 
Aquò es vòstre primièr libre traduch en catalan.
 
Òc. Es tota una jòia. Perque lo pensèri tanben en catalan. Foguèt un plaser de lo far pr'amor qu'es ma contribucion minimala al procès d’emancipacion.
 
 
Pòdi pas evitar de vos pausar la question sus Manuel Valls. Foguèt vòstre ministre, en França.
 
Te mercegi plan  per la question perque ai una responsa alestida. Valls es un escàndol ecologic: cossí pòt arribar que los franceses daissen lors escobilhas a Barcelona? En França pòt quitament pas parlar per la television. Agacha s'agrada. L’asiran. A daissat la polícia tabasar fòrça joves, e per aquel motiu los joves de França lo pòdon pas suportar. E per aquela rason ven aicí. Es un tecnocrata classic de partit.
 
 
Quin libre fasètz ara?
 
Es ja fach e lo presenti ara. S’apèla Dix ans d’Action Dirècta. Un témoignage, 1977-1987. Escrich fa vint ans, e enebit durant vint ans. L'escriguèri amb los companhs d’Accion Dirècta. Lo daissèrem tal e qual nos sortiguèt. Un document brutal. Explicam lo sang de las victimas e lo sang dels companhs. Es pas brica un conte de fadas. I a de sang. Avèm parlat amb sinceritat perque causiguèrem las victimas.
 
 
Quantas victimas mortalas faguèt Accion Dirècta?
 
Ni la polícia ni nosautres o sabèm pas exactament. I a almens doas victimas elegidas, l’entrepreneire e lo general. Aquelas òc. Pas brica coma en Itàlia, qu'o fasián indiscriminadament, o coma ÈTA a Madrid. Non. Nosautres fasiam d'accions selectivas. E entre las selectivas, doas mòrts. Mas sus la lista i a tanben fòrça policièrs que rescontrèrem al combat.
 
 
 
 
Andreu Barnils
Entrevista publicada originalament en catalan sus VilaWeb.