La repression es enòrma. Mas a l’encòp, per fòrça de nosautres, es vengut evident qu’es lo combat de nòstra vida La polícia te pòt tuar, en public, en tirant sus una manifestacion, o en privat A Hong Kong, la politica a quitat d’èsser un debat sus tala o tala causa. A Hong Kong, ara, la politica es una question de vida o de mòrt Cresi que tornarem pas pus far una manifestacion de dos milions de personas. Simplament, perque una part de la societat a paur I a un grand movement per etiquetar los comèrcis, las botigas, los centres comercials, en foncion de se sostenon la polícia o las gents S’es vist d’imatges de policièrs, aparentament d’Hong Kong, que parlavan mandarin en plaça de cantonés. Aquí degun parla pas mandarin Cal creire al poder de las gents

 
 
2019 es estat una annada tras qu’importanta per Hong Kong. Après la repression del Movement dels Parapluèjas, en 2014, semblava que tot s’èra acabat, mas la lucha contra la lei d’extradicion a reviscolat lo conflicte. Que se passèt aqueles ans que semblavan silenciosas?
 
En 2014, fòrça gents de ma generacion comprenguèrem la politica e comprenguèrem que caliá luchar. Èra lo primièr còp que viviam quicòm aital. Mas quand lo movement foguèt estofat per las autoritats, plusors de nosautres pensèrem que i aviá pas cap d’espèr. Ara m’avisi que, en realitat, esperàvem lo moment de l’espelida. Esperàvem que se passariá quicòm que tornèsse lo vam de l’indignacion. E aquò es arribat en 2019, primièr, amb la batalha contra la lei d’extradicion e, ara, pels cinc ponches per la democratizacion d’Hong Kong.
 
 
Pasmens, es estat un an dur.
 
O es estat, òc-ben. Abans, quand saludavas un amic li disiás “adieu”, ara li demandas se va plan e se los sieus se pòrtan plan. La repression es enòrma. Mas a l’encòp, per fòrça de nosautres, es vengut evident qu’es lo combat de nòstra vida. Vòli pas quitament pensar cossí serà Hong Kong deman se nosautres perdèm!
 
 
Vos an agut detengut?
 
Non. Per ara, moment ai agut l’astre e m’an pas encara arrestat.
 
 
D’amics vòstres?
 
Òc-ben.
 
 
Alavetz?
 
Lo chepic es màger. La polícia te pòt tuar, en public, en tirant sus una manifestacion, o en privat. Quand apareis dins l’ocean un cadavre amb las mans manotadas e una camiseta negra, ven fòrça malaisit de non pensar pas que qu’auriás pogut èsser tu…
 
 
Segon d’unes, i a un nombre naut de mòrts non declaradas als comissariats e qualificadas de suicidi. Qualques fonts dison que i a agut mai de cent cases. Que ne pensatz?
 
Totes pensam que qualques unas d’aquelas mòrts son pas de suicidis. Mas l’opacitat fa venir fòrça malaisit d’èsser segur de las causas que se passan. I a de mond fòrça desesperats, es fòrça malaisit d’aver d’espèr sus una situacion coma la que vivèm, e doncas disi qu’es possible que qualques suicidis sián reals. D’autres o semblan pas brica. I a d’accions de la polícia que son terriblas.
 
 
Per exemple?
 
Un estudiant moriguèt après èsser tombat d’un estanci naut d’un pargatge ont tiravan de gases lacrimogèns. Sabèm pas se l’empenguèron o se tombèt tot sol, perque i a pas de testimònis. Mas si que sabèm amb certitud, perque o vegèrem totes, que la polícia empachèt las ambulàncias d’arribar fins a son còrs qu’èra encara viu. Los mètges dison que seriá salvat se l’aguèsson sonhat a temps, mas la polícia los daissèt pas arribar. E moriguèt.
 
 
L’assaut a l’Universitat Politecnica foguèt tanben brutal.
 
Saique es estat lo moment pus dur de las protèstas. La polícia detenguèt totas las gents que i aviá dins lo campus, los faguèt identificar a totes, agressèt totes los que qu’avián dich quicòm. Barrèron la Politecnica e considerèron que totes qu’èran aquí dedins èran perilhoses.
 
 
En seguida d’aqueles faches, las universitats demòran barradas…
 
—Òc-ben. Podèm pas anar en classa e totas las activitats se fan en linha o amb de permeses fòrça especials.
 
 
Ensajan de dificultar que vos amassetz.
 
Òc-ben, segur.
 
 
O fasètz, totun? Vos rescontratz entre companhs, entre amics?
 
Òc-ben. Mas es ara fòrça complicat de far la fèsta, per o dire aital. Totes vesèm clarament que la vida deu contunhar e que i a un moment pel combat e un per se pausar, mas aquò ven fòrça complicat. S’ès dins un luòc e qu’ a la television vejas en dirècte cossí arrèstan qualqu’un o que i a d’incidents dins un autre endrech de la vila, de qualque biais te sentisses colpable. A Hong Kong, la politica a quitat d’èsser un debat sus tala o tala causa. A Hong Kong, ara, la politica es una question de vida o de mòrt.
 
 
Cossí o vivon las familhas, aquò?
 
Son devesidas, sovent.
 
 
I a de garrolhas?
 
Del costat sociologic, i a dos blòcs dins la vila, un en favor de las gents e l’autre en favor de la polícia, per o dire aital. E demest lo mond d’edat mejana amb pauc d’educacion, i a fòrça partisans de la polícia. De parents de joves, amics mieus, que son en tèsta de la protèsta. Aquò nos mena a de situacions complicadas quand o sabon. Qualques amics mieus, los an fòrabandits de l’ostal e se son trobats sul pic a la carrièra.
 
 
De tot biais, coma disètz, vos cal far vòstra vida…
 
Prenèm de precaucions. Sustot après una manifestacion, a l’ora de tornar a l’ostal. Ensajas qu’a la manifestacion degun te veja pas la cara ni te prenga cap de fotografia. Mas es vertat que s’ès dins lo mètro e que qualqu’un agache fixament çò qu’escrives sul telefòn mobil, te tenes en alèrta…
 
 
E las camèras?
 
Per astre, sèm pas encara arribats als extrèms de China, ont te prenon de fòtos per far quina cambada que siá e ont las camèras de reconeissença faciala son pertot. Mas, evidentament, es un chepic d’esquivar las camèras. S’agís de lor facultar pas las causas e de non far pas de causas nècias.
 
 
Coma qué?
 
Ieu, per exemple, soi pas anat en China dempuèi que comencèron las protèstas. Circulan fòrça istòrias sus de mond d’Hong Kong detenguts aquí que passan de moments tras que complicats. Es melhor d’o evitar.
 
 
Cresètz que i a de paur demest la populacion?
 
De segur. Per exemple, ieu cresi que tornarem pas pus far una manifestacion de dos milions de personas. Simplament, perque una part de la societat a paur. A paur que li lancen de gases lacrimogèns, tot simplament. O an paur d’èsser vistes, se trabalhan al govèrn o dins qualque societat en relacion comerciala amb China. Pòdes pèrdre ton emplec aisidament.
 
 
Alavetz, cossí faretz per avançar?
 
Pel cap d’an i aurà una manifestacion importanta e veirem çò que se passa. La lucha, cossí que siá, contunharà. Nosautres nos arrestarem pas. Sabèm qu’es una guèrra longa.
 
 
La victòria de las fòrças democraticas a las eleccions als conselhs locals sembla un grand pas endavant.
 
Es estada fòrça importanta e o festegèrem amb granda jòia pendent qualques oras. Mas sabèm qu’es solament un pas e que cal ne far fòrça mai encara. Es una victòria, mas avèm pas ganhat pas la guèrra.
 
 
Après l’assaut de l’Universitat Politecnica, pareis que lo conflicte a davalat en intensitat.
 
Non. Pensam e analisam çò que s’es passat e cossí nos i podèm adaptar.
 
 
E quina n’es la conclusion?
 
Nos cal aprigondir lo debat sus l’independéncia, se Hong Kong deu èsser independenta e avèm la certitud que l’an que ven çò de l’Economia Jauna serà fòrça important.
 
 
L’Economia Jauna?
 
I a un grand movement per etiquetar los comèrcis, las botigas, los centres comercials, en foncion de se sostenon la polícia o las gents. I a qualques aplicacions e guidas que permeton de los etiquetar amb un ponch jaune se sostenon las gents, Hong Kong, o amb un ponch blau se sostenon la polícia, China. Abans de crompar quicòm o d’intrar dins un comèrci, o te cal verificar. Se son blaus, i intras pas![1]
 
 
O fasètz, aquò?
 
Es evident qu’o fau! Abans, m’agradava fòrça de prene un cafè dins los Starbucks, mas ara i vau pas jamai. Es un dels ponches blaus pus coneguts!
 
 
Es per aquò que qualques Starbucks an patit de vandalisme?
 
I a de gents qu’atacan de luòcs coma aqueles, òc-ben.
 
 
Que cresètz que se passarà l’an que ven? Esperatz de cambiaments dins lo govèrn?
 
China pòt pas far destituir Carrie Lam, seriá un gèst de feblesa que se pòt pas permetre. Mas se las protèstas s’acabèsson uèi, veiriatz ja coma dins un relambi de mièg an la farián demissionar amb qualque pretèxt. Tant que contunharà la protèsta, vesi pas possible cap de cambiament, ara per ara.
 
 
E una possibla intervencion de l’armada?
 
Nos an volgut far tanta paur amb çò de l’armada que l’esperam en tot rire. Mas, seriosament, cresi pas qu’intervengan.
 
 
Per quina rason?
 
Perque lor es pas de besonh. La polícia d’Hong Kong a tot çò que vòl e tot çò que li cal per nos reprimir. E l’intrada de l’armada chinesa dins la vila portariá un mal definitiu a la reputacion d’Hong Kong coma capitala financièra. Doncas, fariá tanben fòrça mal a China.
 
 
Lo govèrn d’Hong Kong la pòt cridar, pòt demandar ajuda…
 
Aquò es vertat. E, de fach, pensam qu’agisson ja de manièra dissimulada. S’es vist d’imatges de policièrs, aparentament d’Hong Kong, que parlavan mandarin en plaça de cantonés. Aquí degun parla pas mandarin. Se parlan mandarin, es que son venguts de defòra e que lor an més un unifòrme per se dissimular. Sèm maites que pensam que devon èsser de militars.
 
 
Vos fisètz fòrça del sosten internacional.
 
Avèm pas cap d’autra causida. Per nosautres, es important d’atirar l’atencion de la comunautat internacionala, es lo biais de far venir explicit lo problèma que patissèm.
 
 
E quin bilanç ne fasètz?
 
Avèm obtengut una declaracion importanta del Congrès dels Estats Units, e fòrça solidaritat pertot, dins fòrça païses. E aquò es fòrça important per nosautres. Nos sentissèm pas solets e sentissèm que fòrça mond nos comprenon e son d’acòrdi amb nòstre combat. Mas nosautres vesèm clarament qu’aquò es una batalha que la ganharà pas degun per nosautres de fòra estant, que la nos cal ganhar nosautres.
 
 
Sètz decebuts per la posicion del Reialme Unit, aquel silenci espés sus çò que se passa dins son èx-colònia?
 
Sincèrament, pòdi pas dire que m’estone.
 
 
E la reaccion en Catalonha? Avèm vist d’actes de solidaritat crosats a Barcelona e Hong Kong…
 
Òc-ben. Sabèm qu’en Catalonha se seguís de fòrça près çò que fasèm, e sèm interessats aicí per las causas que se passan dins vòstre país. Ieu vos pòdi sonque mercejar, en nom de totes los que participam a las protèstas, per vòstre sosten e per creire, coma i cresèm nosautres, al poder de las gents. Aquò es çò de mai important de tot. Cal creire al poder de las gents.
 
 
 
 
Vicent Partal
Entrevista publicada originàriament en catalan dins Vilaweb lo 27.12.2019