Ei era politica mès importanta qu’era vida? Eth secutament psicologic ei fòrça malaisit d’identificar Donques quitè de préner eth cafè peth maitin damb Lluís Llach! Enquia ací arribè Ac dèishi, òc, mès è trincat eth silenci Non auem separat pro eth procès d’independéncia damb es tèmes antirepressius des presoèrs e des exiliadi “Se vòs anar tara preson, t’i meti”, çò didec eth. Ua pròva evidenta dera parcialitat dera justícia Pensè que s’anaua tara preson, aumens me deisharien gésser quan [ma pair] siguesse a mand de morir Ua erupcion tan fòrta coma la qu’auí, dilhèu non l’aurè, mès pòc a pòc pogui pèrder era mobilitat, qu’ei era causa mès abituau en aguesta malautia Ua des causes que hèn mès guitèra ena vida ei provocar compassion

 

---

Didetz en libe: “Eth 13 de noveme de 2016 moric era mia mair ena Unitat de Suenhs Intensius der Espitau Sagrat Còr de Barcelona. Damb era man esquerra li prenia era sua. Damb era dreta sus eth sòn pitrau arremerquè era darrèra batanada deth sòn còr. Pom-pom. Silenci.”
 
 
Quan arribè en espitau, ma mair ère ja inconscienta pr’amor qu’aqueth dia siguí incapabla de cancelar un acte politic. Ja ac ves. Arribè ad aqueth estadi. Ei era politica mès importanta qu’era vida? Çò dera vida en centre ac didia fòrça, mès non ac practicaua. Quan ès ena prumèra linha, i ès vint-e-quate ores per dia, sèt dies per setmana. De hèt, repetí eth patron de ma mair. De petita, jo la coneishí pòc, en sens que quan era ère deputada en Parlament de Catalonha, ena dusau legislatura, era demoraue en Barcelona cinc dies per setmana, e venie era dimenjada. Deth madeish viatge, entà jo ei un referent politic. Eth partit a on era militaue ère segondari, per contra, era manèra de restacar-se damb era gent, damb empatia, son causes que m’a ensenhat.
 
 
Parlatz de pòqui òmes, en libe.
 
Òc. Era tòca ei parlar de hemnes. Practicament ne les nomenti. Considèri que ja se’n parle pro. Non ei que siguen mens importants. Mès ja se’n parle pro. Se parle fòrça mès de Lledoners que de El Puig des Basses e de El Mas d’Enric[1]. Se parle mès de Waterloo que de Genèva[2]. Eth libe sage d'arremercar as hemnes que i an estat. Dempús dera epòca de ma mair damb es prumères deputades enquia totes es represalhades dempús der an 1974, que ne hèsqui era lista. Mès d’un centenat, e era gent non ne coneish era istòria.
 
 
Deth pair e eth frair, si que ne parlatz.
 
Eth mèn pair ère un òme de pòble, plan bona persona, qu’estimaue fòrça es montanhes e era sua familha e que jamès opinaue de politica. Qui comandaue en casa ère ma mair. Ma pair m’ensenhèc qu’a viatges ei melhor carar entà evitar discussions innecessàries. E non i a arren que non se pogue apraiar en tot auer ua actitud constructiva trèt dera mòrt. Era rèsta ei ahèr de volontat. Eth mèn frair moric quan auie cinquanta tres ans. Auec ua crisi cardiaca deth temps que dormie. Eth sòn parelh le trobèc mòrt peth maitin. Enric se dedicaue ath mon dera ostalaria. Anèc tà Sant Feliu de Guíxols.
 
 
En libe explicatz eth mautractament psicologic qu’arrecebéretz laguens dera CUP.
 
Demorè un an e miei a arremercar qu’ère un mautractament psicologic. Prumèr pensaua qu’es discussions qu’auia damb aquera persona èren frut dera tension e deth moment politic. Enquia qu’un dia arremerquè que non. Eth secutament psicologic ei fòrça malaisit d’identificar.
 
 
Com le descriueríetz?
 
Pèrdes autoestima e en tot guanhar inseguretat. E era sindròme dera impostora qu’auem totplen de hemnes: non èm pro. Qué i hèsqui, ací, se jo non ne sabi pro? Non sò pro formada, non sò pro esperdigalhada. Insòmni, ànsia, non compdè es còps qu’auia tornat tà casa en tot plorar dempús d’ua reünion deth secretariat dera CUP pera impoténcia de non auer estat capabla d'afrontar-m’i. Tanlèu tròben era henerècla que connècte damb era mainada qu’ès, qu’ei era qu’a pòur, te desmonten. Enquia qu’un dia hí eth clic. En ua reünion damb èx-membres deth secretariat, e èx-deputats, a on toti auien de dar eth sòn punt d’enguarda sus çò qu’auien passat ena tardor de 2017, eth que i ère. E que hec ua intervencion damb insinuacions, e me sentí interpelada. Aqueth dia se’m endormic era lengua, siguí incapabla de parlar, gessí dehòra, e en carrèr, quan arribè ena cantoada, que vomeguè. Siguec ua reaccion fisica que me hec a arremercar que i auie quauquarren que se passaue. Anè en çò deth psicològ, que m’ajudèc a identificar tot çò que m’auie passat. E èster capabla de parlar-ne ara. Jo non è tornat a parlar damb eth, non l’è quitament pas vist. Ne è cap d’intencion de hè’c.
 
 
Explicatz que vos cancelauen entrevistes, eth vos confrontaue tostemp en public, tot li semblaue mau.
 
Contraròtle d’agenda, crear clima d’opinion laguens deth grop. Díder que jo hèja causes estranhes, que parlaua damb massa gent, que filtraua causes. Cap des intervencions que hí ena session deth Parlament siguec aplaudida. Cap. Quan interviegen d’auti companhs, tot anaue fòrça ben. Jo prenia eth cafè damb Lluís Llach o damb Carmina Castellví, qu’ère de Sòrt, pr’amor qu’èrem es qu’arribàuem abans en parlament. Ère eth moment dera aprobacion des pressupòsti, e en ua reünion de grop se didec que dilhèu non mos calie èster tan coraus. Donques quitè de préner eth cafè peth maitin damb Lluís Llach! Enquia ací arribè. De totes es hemnes que l’auem patit, que n’èm quauques ues, solament dues l’auem denonciat en organ. Mès son mès. E per açò non anèc tàs listes eth 21 de deseme. Ara eth ei un simple militant.
 
 
Un de Poble Lliure, er aute d’Endavant?[3]
 
Debat pervèrs qu’ajude a justificar actituds. Non. Ère un ahèr de masclisme e de ròtles de poder. Punt.
 
Ac deishatz eth dia qu’ac denonciatz.
 
Ac dèishi, òc, mès è trincat eth silenci. Eth hèt d’auer-me recuperat e, dètz mesi dempús d’auer demissionat, èster capabla de trèir un libe atau, creigui qu’ei ua victòria. Non solament tà jo. Mès entà plan d’autes hemnes. E en partida ac hèsqui en tot profitar que sò ua figura publica e coneishuda. En moment que demissionè m’escriueren ua vintea de hemnes, bèra bailessa, de toti es partits e movements sociaus. Eth secutament psicologic ei fòrça mès comun de çò que pensam e ei fòrça silenciat, fòrça. Ei fòrça complicat identificar-lo. E qu’era gent te creigue.
 
 
Perqué non ne didetz eth nòm?
 
Pr’amor qu’as hemnes les cau èster protagonistes. Non ei un ahèr de centrar eth debat public sus eth, que fin finau non ei arrés, e non m’impòrte. Er ahèr important ei de centrà’c sus es hemnes qu’ac an patit. Non díder eth nòm ei ua decision politica, justament.
 
 
Ètz contenta coma ac geric, era CUP?
 
Era CUP ei eth partit mès auançat en çò que tanh a portar ara practica era teoria feminista. Totun, me trobè qu’en aqueth moment se preneren eth secutament coma se siguesse un tèma politic, e de diferéncies ideologiques, e que se podie negociar. E açò ei innegociable. Era reparacion de quauquarrés que l’a patit non se pòt negociar. Creigui que non ac heren pro ben. Un cas atau a ua part individuau, era mia, e ua de collectiva. Era reparacion a d’èster individuau, e per açò auem arribat a uns acòrds, mès me manque era part collectiva. Era autocritica en aqueth moment aurie estat importanta.
 
 
Le tornatz a rescontrar quan ara CUP li cau decidir era estrategia antirepressiva en vòste cas e en d’Anna Gabriel. Preparar exili o preson. Eth ei en comitat antirepressiu.
 
Hège part deth secretariat nacionau, e li calie decidir se com afrontàuem, Anna e jo, es mesures antirepressives. A jo non m’inspiraue cap de confidança e per açò recorrí a gent de dehòra dera CUP. Aquiu me sentia vulnerabla e plan soleta. Eth hilat antirepressiu le trobè mès dehòra que laguens. Expliqui era amistat qu’è creat, per exemple, damb Miren Zabaleta. Anè tà passar quauqui dies en sòn baserri[4], pr’amor que me calie que quauquarrés m’expliquèsse se coma ère era preson. Jo èra prèsta tà declarar deuant dera Cort Suprèma. E volia premanir-me. Era i auie estat sies ans, e a era mia edat.
 
 
E qué i aprenéretz?
 
Que tu ès un de mès, qu’era repression ei longa, e que hè part dera estrategia politica passar pera preson o per exili. E que s’entres ena preson, te cau èster conscienta que quauquarrés d’aute te remplace. E que i a un periòde de temps qu’ès inactiu, e que tu quites d’èster ath cap. E açò, ací non ac auem sabut hèr. Ath contrari. Non auem separat pro eth procès d’independéncia damb es tèmes antirepressius des presoèrs e des exiliadi.
 
 
En libe vos peneditz de dus moments. Prumèr, d’auer demanat a Dolors Sabater[5] que hesse eth discors de bailes pendent era DUI[6] deth 27 d’octobre. Aguest gèst, didetz, propicièc qu’era perdesse era bailia damb era mocion que li heren.
 
Òc. Dolors hège part d’ua candidatura en Badalona qu’anaue mès tà delà der independentisme, pr’amor qu’includie ua part sobeiranista. E en Badalona auie estat tota era legislatura en tot hèr equilibris intèrns entà qu’era soma de toti es unionistes non la hège dehòra. La heren dehòra. Aqueth dia siguec fòrça coratjosa, pr’amor qu’assumic era votz des bailes deth parlament per incompareishença d’Ada Colau[7]. Per açò digui que Dolors Sabater ei era bailessa de Catalonha. En aqueth moment siguec ara nautor. Siguec era poténcia dera votz femenina en tot bailejar eth mon municipau.
 
 
Dusau moment de penediment. Gessetz de declarar dera Cort Suprèma e didetz que demoratz qu’era rèsta de declaracions siguen tan politiques e contondentes coma era vòsta. A Marta Rovira, qu’auie de declarar, non li agradèc bric.
 
Creigui que me passè en ton. En aqueth moment anaua damb ua pujada d’adrenalina fòrça grana, e auia artenhut a hèr çò que volia: politizar eth procès judiciau. Mès òc qu’ei cèrt qu’a pena ère era prumèra, e qu’ath mèn darrèr viegen cinc persones mès. Ahigí ua pression innecessària as qui viegen dempús. E açò ei fòrça pòc feminista.
 
 
Laguens dera Cort Suprèma didetz ara cara de Llarena[8]: “Perqué Forcadell[9] ei ena preson e jo non, s’es accions deth burèu èren es madeishes?”
 
A Llarena le descriui coma un pair-sénher aimable. Non ei de formes dures coma Marchena. Mès ei òme e jutge. E non i a arren mès patriarcau qu’era justícia. Jo sabia que se le provocaua un shinhau, eth que reagirie: “A on va aguesta gojata que se’n fot de jo?”. E artenhí que sautèsse. “Se vòs anar tara preson, t’i meti”, çò didec eth. Ua pròva evidenta dera parcialitat dera justícia. E donques, aquerò en futur se pòt utilizar en tribunaus europèus.
 
 
Explicatz qu’era dusau declaracion ena Cort Suprèma la preparèretz en tot dormir, pr’amor qu’auetz parasomnia.
 
Parasomnia vò díder que parles quan dormisses. En moments de fòrça estrès parles en tot dormir. Aqueth dia me desvelhè peth maitin e diguí: “Aué è soniat era declaracion qu’è d’anar tà hèr ath [Tribunal] Suprèm”. E me ditz: “Non, non. Non ei qu’ac ages soniat, ei que l’as hèta. Entièra”. A! Eth recit qu’auia de hèr l’auia dit en tot dormir. E demorèc laguens deth mèn cap. De hèt, siguec era basa dera declaracion que hí.
 
 
Perqué deciditz a demorar e non anar en exili, coma Anna Gabriel?
 
Per ua arrason plan pòc politica. Maugrat que se credem era devisa feminista (tot çò qu’ei personau ei politic), en realitat hí politica. Era arrason ei tan simpla que dempús de pensar-i fòrça, e de passar es dies de Nadau damb era familha, siguí incapabla de díder adiu ath mèn pair. Non podia assumir non veir-le mès. Ère ua persona grana, damb mobilitat redusida, e sabia que, anèssa a on anèssa, eth non poderie viatjar. Pensè que s’anaua tara preson, aumens me deisharien gésser quan siguesse a mand de morir. Pr’amor que non auia estat damb ma mair, pensè: “Sigues damb ta pair. Demora per se morís”. E en junh passat moric. Quan acabaua eth libe. Per açò i a ua nòta finau a on ac condi.
 
 
Explicatz es seguiments que vos heren abans deth referendum.
 
En conflicte damb er estat espanhòu i a ua part importanta, que non auem jogat pro ben, qu’ei era guèrra psicologica. Era pòur. Provocar pòur. E hèr seguiments hè part d’aquera estrategia. Jo trobaua òmes ena cantoada dera casa a on viuia. E prenia er autobús, e i pujauen. E jo baishaua, e eri baishauen. Prenia un cafè, e èren aquiu.
 
 
15 de junh de 2018. Qué se passe?
 
Sò en un bar de Poble Sec[10] e es pès se m’endormissen. Truqui tà tèrra, mès tot seguís parièr. E aqueth picotament contunhe, e acabi en urgéncies pr’amor qu’Aina Delgado, membre deth secretariat nacionau dera CUP, hège eth MIR[11] e m’obliguèc a anar-i. Jo non i volia anar. Tornaua a èster incapabla d’anullar cap des actes qu’auia, maugrat auer es cames endormides de centura enjós. Era importància de saber díder non. Vau tà urgéncies. M’espitalizèren. E eth resultat des pròves medicaus arribe ena fin d’agost. Me diagnostiquen escleròsi multipla. Era reflexion que hèsqui ei: en fòrça diagnostics d’escleròsi multipla, es prumères erupcions son motivades per situacions d’estrès o traumatismes. Era part emocionau, psicologica, ei importanta entad aqueres prumères erupcions que desvolòpen era malautia. Per aguesta arrason è escrit aguest libe. Ei important non explicà’c sonque en ua entrevista, mès consagrar dues centes pagines entà explicar perqué sò arribada ací, jo. E a on me sò enganada, e com ac calerie hèr entà qu’eth mond dera politica siguesse diferent. E non sonque era politica.
 
 
Hètz un ligam estret entre era tension viscuda e era malautia?
 
Non è cap de certitud qu’açò age estat atau, mès si qu’ac è viscut. I a hèti traumatics qu’an pogut afectar era mia salut. Non i a colpables, mès jo tanpòc no n’è cap era colpa. Dolors Bassa ac explique fòrça ben, e Teresa Laplana. Dera part psicologica non se’n parle jamès, e ei suberimportanta.
 
 
Explicatz que podetz auer una erupcion deman, o d’ací a vint ans.
 
Auer escleròsi multipla ei víuer ena incertitud, òc. Pogui auer ua auta erupcion d’ací a vint ans o la pogui auer aué de ser. E açò non ac pogui saber. Ara me cau comportar-me plan, èster erosa, non auer ua vida estressanta e préner fòrça eth solei. Coma prescripcion medicau non ei cap ua mala causa. Es estius, ena plaja. E es iuèrns, tanben. A! Auer escleròsi multipla ei víuer ena incertitud. Non saber qué t’arribarà, quan t’arribarà. Non i a suenh. E toti es tractaments son entà frenar es erupcions. E les frenen mès o mens. Ua erupcion tan fòrta coma la qu’auí, dilhèu non l’aurè, mès pòc a pòc pogui pèrder era mobilitat, qu’ei era causa mès abituau en aguesta malautia.
 
 
En tot liéger eth libe è plorat un shinhau.
 
Non me digatz qu’ei un libe triste. Non me preni era vida damb tristesa, jo.
 
 
Triste, non ac ei. E bric ploraire. Açò ac cau arregraïr. Mès contondent si qu’ac ei: explicatz en dues centes pagines era mòrt dera mair, deth pair, deth frair, un abús psicologic e qu’auetz escleròsi multipla.
 
Ua des causes que hèn mès guitèra ena vida ei provocar compassion. Voi normalizar era escleròsi multipla. È escleròsi. Non passe arren. Coma eth qu’a càncer. O d’autes malauties que non an cap de suenh, coma era fibromialgia o era dolor cronica. Era gent non ne parle, coma se les calesse silenciar. È escleròsi e non passe arren: parlem-ne. Parlem-ne pr’amor qu’era gent a de préner consciéncia dera malautia, e tanben des suenhaires, des familhes, e d’ua causa que tà jo ei fòrça importanta tath futur: jo non voi patir. Era mòrt digna. Era eutanasia. Com pòt èster qu’en aguest país encara sigue delicte ajudar a morir a quauquarrés que non vò patir? I pensi. Jo voi poder escuélher. Se pogui escuélher en practicament tot, perqué non pogui escuélher morir quan patisca fòrça e es que m’estimen tanben. Esperdigalhem. E dilhèu era part positiva: sò ua figura publica e l’assumisqui entà normalizar era escleròsi multipla. E lutar entad aquerò.
 
 
 
 
Andreu Barnils
Albert Salamé (fotografies)
 
 
 
 

---

Entrevista publicada originàriament en catalan en Vilaweb
 
 

---

BOYA BUSQUET, Mireia. Trencar el silenci. Ara Llibres, 2020. 192 pagines. 17,90 èuros.