entrevista
«Revendiqui lo drech a èsser programat, cronicat, per la musica que fau, pas per la lenga qu’emplegui»
rapaire, productor, cantador e poèta pluridisciplinar
Dau moment qu’estimèri que mestrejavi pron la lenga per l’utilizar dins mon escritura, quitèri d’escriure en francés Coma un rapaire citariá un autre MC de la generacion precedenta, ieu fau de citacions de trobadors Devèm tornar afortir l’idèa que l’occitanisme es un movement de recampament Avèm previst una pichòta suspresa en vidèo per la fin dau mes de setembre Lo tatoatge demanda d’acceptar de passar per un moment dolorós per ne’n sortir melhor Lo sistèma francés nos a levats dau present, doncas podèm pas faire de musica d’ara Dètz es un labo de pilòts de çò que podriá èsser una tèle occitana innovanta, una mena de MTV occitana bensai Tant que demandarem l’autorizacion validarem lo postulat que meritam pas forçadament de l’aguer Se i a fòrça locutors, i a un pes politic. Fau formar de locutors, ponch. Pas just li donar de basas. Fau transmetre l’amor de la lenga. Aquò es una escomessa granda
Nascut en Alemanha, cresquèt en Marròc, Egipte e Liban. Ten los ciutadanatges alemand e francés. Descobriguèt l'occitan après la mòrt de son rèiregrand, quand aviá un vintenat d’ans. Escriu e parla en provençau marselhés e pendent qualques annadas faguèt de corses de lenga a l’Ostau dau País Marselhés que ne foguèt president. Parla amb Laurenç Revèst.
D’ont te ven l’interès per l’occitan marselhés e la cultura occitana en general?
E ben es un pauc fosc... Mai ja tre l’enfança, aviáu tres lengas a l’ostau: francés, alemand, anglés, en mai l’arabi tre qu’anèri a l’escòla. Faguèri una mairala dins una escòla marroquina tot en arabi e n’ai pas un grand sovenir. Mai a partir de mei 6 ans visquèri en Egipte e ai apres l’egipcian per carrièras dins mon barri per jogar amb lei vesins. E ja en Egipte aviáu una mena de consciéncia que i aviá de dialectes, parlavi l’egipcian dau Caire, e quand rescontravi de monde d’Alexàndria o ben dau Sud, parlavan diferentament. Puèi tanben a l’escòla i aviá de monde de pertot que parlavan tot plen de lengas d’Africa. Après quand anèri viure en Liban me faguèt parier. Me siáu adaptat de l’egipcian au libanés que parli mens ben encara ara. E quand arribèri en França a 14 ans, èri ja fòrça ligat a Marselha, que li veniáu cada estiu, e li ai ma familha. Siam provençaus entre Vauclusa e Var, amb d’originas italianas. E aviáu ja entendut lo provençau dins la boca de ma maire, que cantava, me fasiá escotar Mont Jòia, o de còps me rovilhava. Mai sabiáu gaire çò qu’èra. E puèi tanben en Liban son collèga de burèu èra Danís Capian, e es eu promier que me faguèt escotar Fabulous e Massilia. Amb tot aquò, quand arribèri aguèri de mau a definir mon identitat, bòrd qu’èra complèxa e que l’adolescéncia es un moment onte fau èsser simple! Doncas ai decidit qu’èri de Marselha. E promier m’interessèri au parlar francés locau, perque pertot ont aviáu viscut parlavi lo parlar locau. E puèi quand aguèri la vintena, descurbèri Gacha Empega, rescontrèri tanben Manu Theron au moment onte lo Còr de la Plana veniá de nàisser. E aguèri un còp de còr grand, sachèri subran que voliáu far aquesta musica, dins aquesta lenga. E fòrça lèu legiguèri tot plen de libres d’istòria, comprenguèri un pauc la problematica, e causiguèri d’èsser aquò: un provençau marselhés, occitanista, e de tornar conquistar ma lenga. Cerquèri d’ancians au torn de Marselha per leis enregistrar, aprenguèri coma aquò a la debuta, en fasent de collectatge. Voliáu pas aprene de quauqu’un que l’aviá pas dau brèç. Voliáu la musica vertadiera. E puèi gràcias ai libres qu’avèm, a l’Ostau dau País Marselhés e ma pratica musicala, ai aprés a parlar en dos ans mai o mens. Apreni encara, de tot biais. Es coma per lo francés o l’anglés, e mai siegon de lengas que parli correntament, i a totjorn mejan de se melhorar, o just de ne’n saupre mai.
Quin rapòrt entre las tieus creacions e la lenga occitana?
Dau moment qu’estimèri que mestrejavi pron la lenga per l’utilizar dins mon escritura, quitèri d’escriure en francés. Es ma sola lenga de creacion artistica dempuèi 10 ans ara. Sabi pas perqué, es aquela que m’agrada mai, e tanben pensi qu’a mai besonh de ieu. Mai per ieu es pas sonque una aisina, es una lenga de cada jorn, ai d’amics que la parlan, l’emplegam sovent, segon lei gents, fau pas de règla. Evoluissi pas dins un encastre de bilingüisme mai puslèu de plurilingüisme. Parli francés, occitan e anglés sovent, de còps arabi, de còps catalan, croat... ai de nivèus fòrça variables segon lei lengas mai l’occitan demòra per ieu una lenga de comunicacion, tant personala coma professionala. La causa novèla bensai dins ma comunicacion professionala es que vau un pauc quitar lo francés per laissar de plaça a l’anglés, vist que vau trabalhar amb leis Estats Units. Sarà fòrça en occitan e en anglés.
Coma l’itinerari personal qu’as (Alemanha, Egipte...) influéncia las tieus creacions?
Sabi gaire se i a un motiu, un sistèma dins tot aquò. Forçadament, mon camin m’a fach, perque siáu totjorn estat fòrça estacat ai luecs, ai culturas. Mai fin finala ai tot plen d’endrechs que me tenon a còr e onte me senti ligat. Siáu amorós de Dalmàcia, li ai d’amics e parli un pauc dalmata, me senti au mieu a Barcelona, un granda part de ieu plora per Egipte o Liban. Fin finala, pensi que maugrat una mitat de ieu ligada a Alemanha e au Nòrd d’Euròpa, ai creissut estent pregondament mediterranèu, ai creissut pichon encara mai au sud que nòstre Sud. Ai de trachs de caractèr que son mai aquelei d’un sicilian que d’un alemand, de còps! Mai a la basa, se parlam de creacion, ma matritz es l’hip-Hop. Qué que fagui, es hip-hop. E mai quand escrivi de poesia “just”. Mon biais d’escriure, d’organizar la lenga, de sentir lo sòn, es estat fargat dins l’amor d’aquesta cultura negra americana, e a tanben influenciat ma cultura politica. Ai creissut dins lei libres de Malcolm X, Huey Newton, Mumia Abu Jamal etc. Quand èri au collègi, quasi totei meis amics venián d’Africa, de Maròc fins en Còngo, Rwanda, Burundi... e lei grands fraires escotavan Public Enemy, èra l’epòca de se metre lei colors africanas, lo rap qu’escotavan èra fòrça engatjat. E lei pichons fasiam parier. Èri un pauc lo solet blanc fin finala. Doncas ai una part granda de ma cultura personala qu’es ligada a un referenciau culturau negre / african / afroamerican. E sus aquesta basa, li meti mon occitanitat, o ma cultura “aràbia”, dins de referéncias geograficas, poeticas... Mei parents se rescontrèron a Kabol en Afganistan. Ai aquest imaginari tanben de país entenduts mai onte visquèri pas. E sòrt dins mon escritura. Çò que m’agrada es qu’es un imaginari que pòdi partejar o manlevar ai trobadors. Coma un rapaire citariá un autre MC de la generacion precedenta, ieu fau de citacions de trobadors. Vos lei laissi trobar dins Pantais Clus quand sortirà!
Coma evoluiguèt e evoluís l’occitanisme per tu entre occitanisme cultural, festenals? Quins novèls ligams possibles entre novèlas mòdas, epidemias...?
Pensi que l’occitanisme es en crisi. Pensi que lo devèm tornar inventar, o en tot cas bensai dins una formulacion mai umila, li donar un bof nòu. Siam “atacats” de tota part, per l’estat francés, lo sistèma generau que se met en plaça d’ultraliberalisme economic, tant coma per de monde que parlan la lenga mai an d’autrei ponchs de vista coma Prouvènço Nacioun o d’autres. Pensi que devèm tornar afortir l’idèa que l’occitanisme es un movement de recampament, es una volontat de far camin cotria amb nòstrei diferéncias. Ieu legissi e escrivi dins lei doas grafias, e ai d’amics qu’emplegan pas la meteissa que ieu, pasmens se mandam de tèxtos, de mails. E siam ben. Fasèm avançar lei causas. Bensai es un pauc fòra subjècte mai n’aprofièchi que siáu estat testimòni d’escambis sus Facebook, e francament... n’ai mon gonfle dei gens que son engatjats dins la destruccion o lo destacament. Que van passar tota son energia dins de debats per saupre çò qu’es una lenga, çò que n’es pas, m’interèssa pas. Son de frens. E ieu ai mai enveja d’èsser motor. Avem fòrça, fòrça causas a bastir, a imaginar, e pauc de temps. Es una entrepresa formidabla, siam encara aquí, es complicat, mai es totjorn estat complicat! I aguèt de moments onte l’èra mens, cèrtas, mai la question es pas s’èra mai aisit avans, la question es puslèu -per ieu- coma podèm faire per que siegue mai aisit après? Es parier amb l’ecologia, çò que fasèm ara, o fasèm pas tant per nosautres coma per nòstreis enfants. Siam totjorn au mitan d’una cadena entre passat e futur, coma èssers umans. Coma occitanofòns, l’estat francés nos a raubat lo drech d’èsser dins lo present, per exemple. Pauc impòrta la forma d’expression (musicala, escricha, visuala, dança), siam totjorn au mitan d’aquesta temporalitat francesa: “entre tradition et modernité”. La modernitat sariá lo present, lo present francés e francofòn, la tradicion, un passat alunchat. E nosautres, ben au mielhs siam entre dos. Jamai dins lo present. E ben mon trabalh, ma lucha es de tornar conquistar nòstre drech au present. Un còp que sarem tornats dins un present reconeissut per lo país onte vivèm, podrem embraçar lo futur amb fisança. Siáu pas un intellectuau, o un teorician. Siáu pas un saberut tanpauc, siáu un poèta. E ma foncion es de far veire lei possibles. Es de trobar un draiòu a costat dau camin tancat.
Per lo demai, coronavirus, caumatge, ma fista siáu coma tot lo monde. Es la mèrda, mai fau demorar positiu e inventar, contunhar de s’adaptar. Es coma aquò que l’uman fa. S’adapta.
Lo Carnegie Hall, coma èra? E l’increïbla participacion de Citizen Chance, coma s’es facha?
Fau demandar a Amic Bedel, es estat testimòni d’aquò! Aviam encadenat Carnegie Hall e Olympia a aquesta epòca, mai francament lo prestigi dau nom fa pas forçadament lei concèrts mai memorables. Fa plaser pasmens, evidentament. Mai ren qu’ais Estats Units agueriam tot plen de concèrts mai pichons qu’èran mai fòrts.
Per çò qu’es de Shon, lo rescontrèri a Marselha lo promier còp, èra amic d’un amic mieu: Juan / Phonkhead. E passava en França perque èra en virada amb Shyheim, un rapaire qu’èra “afiliat” au Wu Tang e qu’aviá agut una carrièra pron jove. E doncas èra passat a la Bèla de Mai ont èra l’estúdio de Gerald Kuentz amb quau trabalhi dempuèi la debuta, qu’a ara lo Denger Studio. E parleriam de far un duo dau temps qu’èra aquí mai fin finala s’es pas fach. Shon a sa maire qu’es cree, es una “native” coma dison, anava ai pow-wows quand èra pichon. E doncas avèm connectat sus aquela tematica, me ramenti qu’aviá enregistrat tota la discussion sus son telefonet. Fin finala, lo temps passèt un pauc e Juan me prepausèt un instrumentau fach amb un autre productor, e partigueriam sus l’idèa de far aqueu duo, Indignats, que se faguèt a distància. Fau dire pasmens que Juan, e un autre amic, Seb Perrier, son a l’origina de tot, fin finala, son elei promiers que m’an un pauc possat a far de hip-hop en occitan, mesclat de cant. D’alhors, avèm previst una pichòta suspresa en vidèo per la fin dau mes de setembre amb Seb. Mai brèu, vaquí coma s’es fach. E coma aviam lo concèrt dau Carnegie amb lo Còr, Amic rodava un clip en Martinica, Shon èra a Denver, se doneriam rendètz-vos a New York per rodar lo clip e lo fagueriam en doas nuechs. Èra quauqua ren de caluc per ieu de far de rap en occitan per carrièras en plen Manhattan de nuech... i aguèt un pichon grop de joves que passèron a costat de nosautres, escotèron, un assagèt de tornar far un tròç de mon coblet mai capitava pas, qu’èra tot en “iogort”; sabi pas s’avèm d’imatges d’aquò... tanben un grop de tipes que passèron, escotèron, semblavan sus la defensiva, e un me demanda en quina lenga canti, li disi “it’s in Occitan”, expliqui un pauc, me ditz que pensavan qu’èra en ebrieu, e que son palestinians, tot aquò au mitan de la nuech, puèi la complicitat dei vendeires de la supereta, d’un biais generau, lo monde que croseriam de nuech a Brooklyn èran braves coma tot.
E lo tatoatge dins aquò?
Contunha. Ne’n fau de còps sus d’autres, de còps d’autres ne’n fan sus ieu. Es totjorn part de ieu, es una expression artistica particulara, que cambia amb lo temps, seguís la vida dau còrs... Ai encara fòrça projèctes en cors, de tatoatge. Van marcar un pauc mai mon ligam amb Egipte, mai tanben amb leis ans ochanta, d’un biais. Aimi l’idèa que podèm “obrar” sus nòstre còrs, tant coma sus nòstre esperit. Siam lei bastidors d’un se que podèm chausir. Cresi pas a la formula “mai ieu siáu coma aquò”, dins lo sens que sariá una fatalitat e que li podèm ren. Podèm totjorn. Disi pas qu’es aisit, mai siam coma volèm ben èsser. Sovent trobam un biais confortable d’èsser, mai es pas forçadament un biais que nos fa ben, o que fa ben au torn de nosautres. E lo tatoatge es pas confortable. Demanda d’acceptar de passar per un moment dolorós per ne’n sortir melhor, mai bèu bensai just, mai i a una idèa de se melhorar, pensi. E o fau per aquò, es la version visibla de çò que provi de far dins mon esperit tanben, me melhorar, quitar mei paurs, meis ànsias, èsser un uman melhor.
Que tipes de retorns as après las tieus divèrsas creacions? En Occitània, en Euròpa e dins lo Monde? / Per que mèdias vees una difusion de las musicas e de ce que fas?
Onèstament, en França sabi pus e m’a gonflat. En fach es totjorn una question d’encastre. L’encastre qu’existís en França per tot çò qu’es fach en “lenga regionala” es “musiques d’ancrages”. Es una mena de sotatirador de “musiques du monde”. E ja de basa me gonflan aquestei denominacions perque son fachas per de gens que fan pas lei musicas concernidas. Coma “trad”. Aquò vòu ren dire. Emile Escale, violonaire aupenc, jogava de rigodon. Pas de trad. Leon Peyrat tot parier, violonaire de Corresa, jogava de borrèias, o ben de marchas, pas de trad. Son de sòrtas de gròssas biaças onte lo monde professionau e institucionau meton de causas dedins per se facilitar la vida. Brèu, coma que siegue, “musiques d’ancrage” doncas, es quauqua ren un pauc fosc onte metriam de gens que fan de musicas mai o mens ligadas a un patrimòni musicau, e/o pas, en una lenga “de França” qu’es pas lo francés. Perqué pas? Mai encara un còp, maugrat la benvolença dau monde qu’an imaginat aquò, e que d’unei li consacran UNA serada dins l’annada dins sa programacion, nos encadena au passat. Sensa parlar de la semantica nautica d’estacament d’un vaissèu dins lo pòrt, que vòu dire? Tre que fas quauqua ren en occitan, breton, catalan etc., pauc impòrta l’estil, zo te meton dins aquela saqueta. E siáu pas d’acòrdi. Revendiqui lo drech a èsser programat, cronicat, per la musica que fau, pas per la lenga qu’emplegui. E es parier dins la premsa. Alara m’a gonflat. Ai assajat de trobar un estacat de premsa, e ben au bot de mai de 9 mes ai pas capitat. Degun compreniá o voliá comprene ma draia. Quand fau un disc d’hip-hop, pauc impòrta la lenga, espèri dei professionaus au torn de ieu que l’escoten coma tau. Mai lo sistèma francés fabrega un filtre pron fòrt, qu’empacha fòrça monde, e mai dei mai dubèrts e avisats, d’apreciar lei produccions en lengas “regionalas” per çò que son. Perque justament lo sistèma francés nos a levats dau present, doncas podèm pas faire de musica d’ara. Es incompatible. Avèm lo drech de “revesitar” nòstrei tradicions, de leis “espoussar”, etc. la semantica es totjorn la meteissa. E fàcia a l’androna giganta d’aqueu sistèma, e gràcias a Francis Esteves dau labèl Dora Dorowitch de Rodés, avèm decidit de far autrament. Siam anats picar ais Estats Units, en cò de Fake Four, un labèl d’hip-hop alternatiu, dubèrt sus lei minoritats, que siegon etnicas, sexualas, politicas. E elei an comprés subran la problematica. Ara me senti vertadierament part d’una familha musicala, l’Alt Hip Hop, un estil fòrça dubèrt, ai rescontrat fòrça gents a travèrs d’Internet, e mon discors es escotat e comprés. Me siáu ligat d’amistat amb Clint e Cecil, dos joves navajos que son subreproductius e originaus, avèm tot plen de projèctes ensems, i a de monde de Japon, d’Alemanha... Tant pièger se lo mitan francés se vòu pas tornar metre en question. Per citar Booba: “portes sont fermés chat noir passera par les toits”.
Aquesta annaia, lo collectiu Dètz fèsta los dètz ans. Coma as portat pèira a l’edifici? Que t’a aportat tanben?
Dètz per ieu es estat e es encara coma una familha. Avèm fach fòrça fòrça causas en pauc de temps, amb pauc de mejans. Avem d’archius que son pas estat publicats, enfin... avèm donat fòrça, e o avèm fach d’un biais generós, pensi. A pas agradat a tot lo monde, mai lo rire, la derision son de causas importantas. Ai una formacion de comedian, e siáu intrat dins Dètz per aquesta pòrta, per presentar, far lo colhon. Mai li ai aprés tot plen de causas que me sèrvon cada jorn ara: rodar, montar etc. Es un esperit qu’aimi fòrça, se recampam, partejam lei prètzfachs, tot lo monde pòu far un pauc tot. Es vertadierament un collectiu. E aquest an avèm vougut passar la lampa. Avèm convidat un quingenat de joves a passar una setmana amb nosautres, e s’es subreben passat. Siáu content d’aguer poscut participar a aquò, tant Dètz coma la Detzada d’aquest estiu. Son de moments de plaser creatiu, leugiers, colhons. Mai pereu seriós! Fasèm lei cons, mai professionalament. (Rire). Es un mestier. Pensi que de còlas coma Dètz son necitas, son de laboratòris, Dètz es un labo de pilòts de çò que podriá èsser una tèle occitana innovanta, una mena de MTV occitana bensai. Es punk, avem un mòt per aquò: FRAK. Vaquí, Dètz, es FRAK.
E quora un retorn de Ben & Rò?
(Rire) Ne’n parlam sovent. Avèm pas encara agut l’escasença. Nòstrei vidas an cambiat, avèm mens lo temps. Nòstre eslogan èra “s’avèm lo temps, farem lei cons”. Alara fau esperar!
De qu’es la situacion de l’occitan aüra dins lo(s) endrech(es) que rèstes, la visibilitat, la transmission?
Rèsti a Montpelhier, es pasmens un centre pron fòrt de transmission, entre lei classas bilinguas publicas, lei calandretas e l’universitat. Après, demòra fòrça discreta la lenga dins la vida correnta. I a la linha 4 dau tram ont leis anóncias son en occitan, quauquei noms de carrièras... Mai sabi que dins la novèla còla municipala i a aumens un elegit que parla e que vòu far de causas, e justament charraviam avans leis eleccions d’aquò, e aviáu dich sus un forum participatiu d’EELV qu’a mon vejaire mancava vertadierament d’una politica linguistica fòrta, clara e assumida. Veirem ben! Ai de projèctes a aqueste nivèu tant aquí coma a Seta, veirem ben se leis elegits an leis aurelhas dubèrtas o pas!
L’occitan, coma lenga, quin avenir?
Ven a nos de l’inventar. Devèm arrestar d’esperar que lei causas vengan “d’en aut”. Tant que demandarem l’autorizacion validarem lo postulat que meritam pas forçadament de l’aguer. I a fòrça a ganhar. Pertot. Parli sovent amb leis ensenhaires, e se senton fòrça solets. Se fau organizar, recampar mai. Tornar trobar un vam nòu e collectiu. Perqué leis ensenhaires de lengas “regionalas” son lei solets a dever aguer una autra matèria per exemple? Es una riquesa de segur mai tanben un biais de dire “faguetz pasmens una matèria seriosa”. Perqué contunhar d’acceptar aquesta ierarquizacion? Lo monde ensenhaire lucha fòrça, lei fau sostenir. Devèm luchar ensems. Mai per ieu la transmission es lo mai important. Es ben bèu de faire de grops de musica, de cantar de cançons tradicionalas sensa de còps parlar la lenga. Mai es pas una lucha aquò. Vau èsser onèst, perque aimi ma lenga, çò que manca mai son de gens que mestrejan la lenga, per crear d’un costat, e comprene de l’autre. Se lo 90% de çò que se fa en occitan es pas una produccion novèla, es pas bòn. Deuriam asaigar lo monde de causas novèlas. Devèm donar enveja ai pichons d’aprene, e lei pichons per aquò an besonh de veire que leis adultes fan de causas cool, que podràn mostrar o far escotar a seis amics que parlan pas la lenga e auràn un referenciau comun. Tot simplament, fau ocupar lo present plenament. Sabi que la nocion de “cool” es subjectiva. Mai devèm vertadierament far una plaça giganta ais enfants, ai joves, leis escotar tant coma li donar leis esplechs lingüistics per que pòscan inventar elei l’avenir, e acceptar que sensa dobte, ne’n faràn pas çò que la generacion de Robèrt Lafont avián previst.
Coma l’occitan seria salvable, o desvolopable en massa, en partent de la situacion actuala?
Se i a fòrça locutors, i a un pes politic. Fau formar de locutors, ponch. Pas just li donar de basas. Fau transmetre l’amor de la lenga. Aquò es una escomessa granda. Es per aquò que sosteni totjorn leis ensenhaires. Devon pas “just” transmetre de saber. Dins nòstre cas, devon transmetre de passion. Es a l’encòp fòrça polit, e fòrça complicat. Mai pensi pas que podrem far cambiar lo sistèma francés sensa aquò. Per ara lo sistema a ganhat son torn: a fabregat tot plen de locutors de francés. Mai la partida es pas encara acabada. L’ora vira, òc. Mai tant qu’es pas acabat, es pas acabat. Sòmii d’un occitanisme creatiu, inventiu. Fau arrestar de totei se prene per de lingüistas, laissar faire aquela òbra ai gens que n’an la competéncia, li far fisança. Perqué i a tot plen d’autrei causas a far. Onèstament. L’occitanisme de deman deu èsser una convidacion, deu èsser un plat opulent partejat. Devèm far passar nòstre amor de la lenga, e far mèfi a donar pas en promier nòstre amarum, per tan legitim que siegue. Devèm donar la vida, lo futur, amb un bagatge millenari de libres, cançons, musicas, danças, mai pas donar una estaca, dire “a non, es coma aquò e pas autrament”. Au contrari, pensi que devèm dire “es autrament”. Fau sacher faire fisança ai pichons, just li donar l’amor de la lenga, lo bagatge culturau, e acceptar que ne’n faràn çò que voudràn. Es coma aquò qu’una cultura demòra viva: se transforma.
De que son los tieus projèctes, personals, associatius, professionals (recèrcas, escriches, autres... )?
N’ai totjorn, bensai tròp... Mai anam sortir tres clips amb Amic Bedel, rodats per Pantais Clus, ai tanben tot plen de musica, de collaboracions, que van sortir a costat dau disc. Ai fòrça trabalhat sensa tròp publicar, ara va cambiar. Ai un projècte de libre poetic, Promessas maltesas, qu’es pron avançat, trabalham sus la creacion d’un sit Internet dedicat a l’album Pantais Clus onte i aurà de suspresas, anam enfin rodar La Sèria tanben amb Amic, ai de projèctes pedagogics fòrça interessants, trabalhi tanben sus la dubertura d’un luec, es un projècte gròs que preferissi tenir encara secret. Mai se capitam ben, sarà polit! Bensai anam tanben provar aquest an de far lo festenau Nebula, qu’a pas poscut aguer luec en causa de la covid. Per lei besonhs d’un clip e tanben per rasons personalas vau començar la bòxa dins una setmana, me tornar entraïnar fòrça per alestir lei concèrts que tornaràn, espèri, pron lèu. Senon personalament... aimariáu viure a Formentera! Mai pensi pas que sarà possible! Ieu, ai lo projècte d’èsser lo mai creatiu possible, de gardar lo vam, de lo donar tanben. E bensai un jorn me crompar un ostau. Bensai...
As de reflexions sus l’actualitat?
Òc, fau votar esquèrra (rire). Non, seriosament, respècti fòrça lei causidas de cadun (dins lo limit d’aguer de simpatias racistas e totalitàrias, aquí ma tolerancia s’arrèsta). Mai sabi que vivèm un moment complicat, i a fòrça causas negativas cada jorn pertot tant dins la vida coma dins son prisma mediatic. Pensi que se fau concentrar sus lo positiu. Sus çò que podèm faire. Encar un còp, m’interèssa pas lo monde que son dins la destruccion, o a cercar a far de ierarquias entre aquelei que sabon e leis autres que sarián de fedas. Pensi que lo mai important es de demorar umil e constructiu, dubèrt, generós. Crèsi fòrça dins la sciéncia, la sapiéncia. Son de causas d’umilitat e de collectiu. Es aquò lo futur. Leis illuminats, lei donaires de leiçons e lei destrucis saràn oblidats.
Laurenç Revèst
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
#5 Consolem-nos un pauc, totun ! Nos càmbia un pauc del fais monumental de cantaires anglofòns o francofòns que non son celebrats mediaticament que per lor preséncia fisica e sos efèctes sensuals, mentre que non cap messatge de far passar… Me sembla clar que Rodin Kaufmann a plan quicòm mai de far passar que non d'estimulacion sensuala ligada a sa preséncia fisica : es un artista vertadièr.
Impossible, malaja! la màger part deus nostes artistas qu'an ua reconeishéncia per'mor que cantan en occitan...que son subervalorizats per'mor que cantan en occitan...que's coneish en dehòra deu noste monde, n'existeishen pas briga, o hèra chic. E qu'ei la nosta fauta a tots, per'mor ne sabem criticar los nostas artistas. E qu'ei parièr dab los autors. A noste n'avem pas gran causa, e quan d'uns ensajan d'escríver en francés, que vedem de tira la hrèita e la manca de talent.
Òsca per aquesta entrevista!
Es necessari de poder far de rap en occitan.
Es necessari de poder parlar de rap en occitan o de quin autre subjècte que siá.
O vesi coma una marca d’esper.
Tot mos vòts de reüssida a Rodin Kauffman!
E mercés a Laurenç Revèst per aquedte brave prètzfait
« Es per aquò que sosteni totjorn leis ensenhaires. Devon pas “just” transmetre de saber. Dins nòstre cas, devon transmetre de passion. »
A plan rason, aqueste poèta : parlar per parlar, aquò es lo mestièr dels parlicaires de campanha electorala. Çò qu'assajam de far passar en classa es un mejan de se conéisser se-meteis, de se reconéisser entre nosautres, de nos exprimir a partir de referents plan mai nòstres, donc, unas rasons de causir l'occitan, de causir una lenga coma se causís una vida e un mond, mai que de subir un autre mond, absurd e fred, una vida que non ne volèm, dins una lenga impausada amb un "Pack System"… Mas la grasilha programmatica europèa de l'ensenhament de las lengas fa gaireben exclusivament d'aqueles ensenhament de metòdis d'aprentissatge d'un autre còdi de comunicacion sense cap mai ligam amb la cultura milenària contenguda dins cada mot. Cossí se presentar a un emplegaire ? Cossí demandar son camin dins una vilassa ont sèm perduts dins la lenga d'aquérrer ? Ont son Victòr Gelú, Marcèla Delpastre, Renat Nelli, Guilhèm d'Aquitania, Bernat Manciet, Frederic Mistral, Loisa Paulin, Beatritz de Dia o Aurelia Lassaca dins de "tascas d'aprentissatge" aital ? Las lengas autras que francesas devon ara èsser transmesas coma "supòrts de comunicacion", e non pas mai coma vectors passionants e implicants de civilizacion. L'utilitarisme liberal poirís tot çò que tòca.
Conclusion ? Rodin Kaufmann declara : « Devèm donar la vida, lo futur, amb un bagatge millenari de libres, cançons, musicas, danças, mai pas donar una estaca, dire “a non, es coma aquò e pas autrament”. Au contrari, pensi que devèm dire “es autrament”. » Una lenga coma un "evolutòri", e non pas mai coma "un conservatòri de las tradicions museograficas" ?
« Parli sovent amb leis ensenhaires, e se senton fòrça solets » E òc, poèta, e non te mainas benlèu pas a quin punt ! Dins nòstres sicaps, portam una lenga, un pòble, una civilizacion, una cultura, un país, sos païsatges, sa diversitat formidabla. Mas davant la decision de barrar l'opcion d'un cap d'establiment "per motius economics", non sèm que granilha pel vent… e davant la pòrta dels establiments, un ponherat o regrètan totes los autres se'n chautan ! Sèm los que cridan pel desèrt… coma de bauges.
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari