Lo provençau a Canas se trobava dins un estat residuau. I aviá de locutors, mai èra una lenga esconduda, secreta Lei borgés niçards consideravan la lenga coma un ‘marcador’ sociau, una marca d’identitat M’agradariá de m’enganar mai vese pas un futur ròse per l’occitan e lo catalan en Catalonha Nòrd Per quant a la lucha de liberacion nacionala de Catalonha que i comptave fòrça per nos sauvar, a seguit lei camins de la division

 
 
Qual sètz?
 
Me dison Joan Daniel Bezsonoff. Nascut a Perpinhan en 1963. Mon paire èra mètge militar, fiu d’un rus blanc e d’una catalana de Rigardà. Ma maire es catalana.
 
 
Quins son los vòstres rapòrts amb Occitània?
 
Ai viscut la mitat de ma vida dins lei tèrras occitanas. Un an a Mende en Gavaudan, quatre ans a Briançon en Gavotina, unei vint e cinc ans sus la “Còsta d’Azur” entre Canas e Niça. Siáu romancier e m’an fach l’onor de me nomenar “sòci” dau Felibritge. Ai publicat tanben un diccionari catalan-occitan provençau. L’òbra d’una vida.
 
Amb mei parents, nos installeriam a Cana l’Abocatz per setembre de l’an 1975.
 
Fins a 30 ans, passère quasi totei lei vacanças a l’ostau dei grands a Nils, vilatge de la planura rosselhonesa a un quart d’ora de veitura de Perpinhan. D’aqueu temps, la lenga catalana aviá tant de vitalitat que l’aprenguère sensa m’alassar jamai. A sièis ans, compreniáu ja perfiechament lo catalan de Rosselhon.
 
 
Quina vision de l’èst occitan?
 
Aviáu alora una vision de Provença fòrça influenciada per Anfós Daudet e sustot lei libres e lei filmes de Marcèu Panhòu. Lo païsatge me semblèt mai verd que lo Rosselhon e m’impressionèt la majestat e la beutat dei pins pinhons. Per còntra, lo provençau a Canas se trobava dins un estat residuau. En vint ans, ai sentit gaireben vint minutas de convèrsa naturala. I aviá de locutors, mai èra una lenga esconduda, secreta.
 
 
Coma venguèt l’interès per l’occitan?
 
Mon interès per l’occitan se desvelhèt quand aviáu 16 o 17 ans amb la lectura d’un dei libres que m’an fach un grand impacte. Lo Que sais-je? de Pèire Bèc sus la lenga occitana. Un libre admirable, de verai. Siguère tres ans escolan dins la khâgne classica dau licèu Massena de Niça e aguère gaire de temps per “m’occitanizar”. Quand passère la licéncia de letras modèrnas a la facultat de Niça, m’inscriguère a l’opcion lenga d’òc e seguiguère lei classas dei professors Pèire Vouland (per lo provençau) e Adòrf Viani (per lo niçard; e mai trabalhèt lo vivaroaupenc).
 
Gràcias a Vouland, descurbiguère la riquesa de la literatura dau sègle XIX. Vouland èra un savi, parlava un provençau admirable mai negava l’unitat de la lenga occitana. Ne’n parlava au plurau. Per còntra, lo professor Viani aviá una vision panoccitana coma ieu. Evitava pas de me questionar sus lo catalan. Amb leis estudiants dau professor Vouland, ai totjorn parlat francés. Amb lei discípols de Viani totjorn en catalan. Me comprenián e lei compreniáu sens esfòrç. Un delici.
 
 
Quinas comparasons poiriatz far entre l’èst occitan e Rosselhon, d’aquel temps?
 
Quand aviáu 20 ans, lo catalan en Catalonha Nòrd i èra de fòrça mai de vitalitat que l’occitan en Provença e dins la Comtat de Niça. S’ausiá dins tot lo país, per lei carrieras e botigas dei vilatges. Lo provençau s’ausiá a la facultat e sustot dins lo programa “Vaquí” de France 3 que presentavan Miquèla Bramariá e Joan Francés Guégano.
 
Notère que dau caire de Niça la lenga occitana (niçard e vivaroaupenc) aviá mai de prestigi qu’en Provença. Lei borgés niçards consideravan la lenga coma un ‘marcador’ sociau, una marca d’identitat. Ai conegut de gents que li agradava pas que parlèsse una lenga tan pròcha de la sieuna e que lei comprenguèsse. M’es arribat la meteissa causa amb lei caracos escampats per tota l’espaci occitan. Li desplai qu’un ‘‘paio’’ lei comprengue.
 
 
Coma vesètz l’avenir de las lengas catalana e occitana?
 
An criticat fòrça Mistral e seis illusions. Siáu arribat pauc a pauc ai meteissei conclusions que lo Mèstre. M’agradariá de m’enganar mai vese pas un futur ròse per l’occitan e lo catalan en Catalonha Nòrd. I aurà totjorn una pichona resèrva de sentimentaus e de nostalgics que servaràn lo parlar. Ja es fòrça malaisit d’aprene l’anglés (mai es fòrça present e utilizat dins nòstre mond globalizat), alora fau aver una fòrta motivacion per recobrar la lenga nòstra (e mai siegue mai aisat de l’aprene que l’anglés, mai per un usatge pus reduch). En Catalonha Nòrd lo catalan a una utilitat economica dins lei relacions amb lo Sud, mai vosautres? L’estat francés a totjorn luchat per nos eliminar culturalament. Ara que lo trabalh es finit, perqué reculariá?
 
Per quant a la lucha de liberacion nacionala de Catalonha que i comptave fòrça per nos sauvar, a seguit lei camins de la division. Per ara, lei partis catalans son incapables de se jónher vertadierament. Siáu desesperat e me fa pensar a la tristesa dau present de tornar legir Mistral.
 
 
 
 
 
Laurenç Revèst