Lo lor plan qu’ei de s’i escàder a redusir l’efectiu dinc a 383 salariats per 2021 quan èram 2 ans a, haut o baish, 440 salariats Que parlam d’un hèish de licenciaments a Toray, mes en aqueths licenciaments, que n’i a hèra deus quaus la premsa ne hè pas compte: que i a los interimaris qui hasón partida de la 1a andada, que i a los sostractants qui van estar tocats hèra Toray que demandè au tribunau de hicar ua astrenta de 1000 èuros per salariats en cauma Las finanças deu grop Toray, que representan miliards d’èuros. N’ei pas la petita enterpresa familiau que’s venen despuish annadas N’èm pas sonque umans, hèra luenh d’estar suberòmis e briga especialistas juridics, au contra deu noste director de las ressorsas umanas qui ne sap pas çò qu’ei una cauma Au tribunau, Toray que demandè tanben qu’articles escriuts sus la luta per organizacions politicas e la premsa estóssin tirats Despuish 2 o 3 ans dejà, ne remplaçan pas mei nada partença Que hè tostemps plaser d’anar véder aus amics qui lutan tanben per la region

 
 
 
Quaus son las rasons qui dèn l’aviada a la mobilizacion de las usinas Toray d’Avidòs e de Lac?
 
Lo 15 d’octobre passat, la direccion que’ns anonciè un PDV (plan de desmetuda volontària) ligada a un PSE (plan de sauvaguarda de l’emplec). Tant vau díser que se n’i a pas pro de desmetudas volontàrias, que causirén d’anar de cap a un PSE. Que pertòca 29 personas, en bèth sàber que deu començar de l’annada enlà, qu’avem avut 13 desmetudas volontàrias qui ne son pas estadas remplaçadas e qui’s vienen acomolar au 29 demandadas. Lo lor plan qu’ei de s’i escàder a redusir l’efectiu dinc a 383 salariats per 2021 quan èram 2 ans a, haut o baish, 440 salariats.
 
Peus salariats, n’ei pas passat de lis, pr’amor, abans de’ns presentar aqueth plan, la direccion e auré avut lo parat de recórrer au plan de caumatge parciau de longa durada aviat peu govèrn. Aquò, la direccion qu’ac refusè sec: que causín meilèu d’anar cap a un plan sociau. Un plan antisociau, com disem: per l’aperar un PSE que destruiseish emplecs, e per aquestes torns destrusir emplecs qu’ei beròi antisociau. Ne vèi pas briga çò que sauvaguarda fin finau.
 
 
Quaus èran las modalitats de la mobilizacion?
 
Que comencè lo 15 d’octobre a Avidòs tanlèu anonciat lo plan. Qu’i avó desatelatges massius de las còlas de produccion, mes de las còlas de dia, de las còlas de las mandadas tanben, haut o baish tots los servicis que’s juntèn a la luta contra aqueth plan. Lo 2 de noveme, la CGT qu’aperè a la cauma. Lo medish dia, FO que’ns juntèn. Après quauques dias, qu’estanquèm totaument l’usina de Lac. Quant a Avidòs, que viràvam dab quasi 3 o 4 unitats sus 5 estancadas. Que hasom desatelatges, ua causa normau e legau per l’ambient de las entrepresas. Qu’èra totun un movement deus durs. Que coneishom movements d’estanc a Avidòs, mes aqueth còp l’amplor que passava beròi tots los autes movements pr’amor los servicis qui de costuma ne s’estancavan pas e’s sentivan pertocats. Sustot e pr’amor, enlà deus licenciaments, la direccion que parlava de miar ua reorganizacion suus obrèrs sancèrs tà impausar condicions de tribalh de mau acceptar. E au delà d’aqueras condicions de tribalh, qu’i pòt aver risques d’accidents, de catastròfas ecologicas, e sus la santat deus tribalhadors qui son sus plaça, deus sostractants e deus arriberans tanben.
 
Que parlam d’un hèish de licenciaments a Toray, mes en aqueths licenciaments, que n’i a hèra deus quaus la premsa ne hè pas compte: que i a los interimaris qui hasón partida de la 1a andada, que i a los sostractants qui van estar tocats hèra. Qu’avem societats sostractantas tanben qui anoncièn tanben plans similars a’u de Toray, ne s’ageish pas d’un dangèr unicament taus salariats de Toray.
 
 
Dab aquera mobilizacion, que v’i ètz escaduts a estancar unitats de produccion?
 
Qu’estanquèm lo sit de Lac qui hè mestior purmèra tà Avidòs. Qu’estó a l’estanc sancèr un quinzenat de dias. A Avidòs que’ns-i escadom a estancar dinc a 4 linhas sus 5. Donc qu’èram sus un estanc de la produccion deus bèths.
 
 
La direccion que miè mei d’ua accion en justícia contra mei d’un obrèr mobilizat: perqué?
 
Qu’ataquèn 3 personas en justícia. Lo delegat sindicau FO, lo delegat sindicau CGT e lo secretari generau de la CGT Toray, qu’ei a díser jo. Que’ns ataquèn per cauma perlejada, cauma illegau, cauma viranta... en hèit ne sabèvan pas tròp, qu’i avèva un hèish de causas qui èran mencionadas. Que demandèn qu’estossim atacats en justícia en recors d’urgéncia òra per òra. Que vau préner los perpaus qui estón dits au tribunau per mei que los avocats nostes: “B’ei ua purmèra, qu’atacan salariats, sindicalistas pr’amor que hè un estanc de tribalh, quan son a har una cauma normau, qu’ei ua purmèra en recors d’urgéncia òra per òra!” Puish, Toray que demandè au tribunau de hicar ua astrenta de 1000 èuros per salariats en cauma (si la cauma èra estada declarada illegau) per dia e per persona. Dab l’unic prètzhèit de travar lo movement e d’espaurir lo monde, tà díser: “Espiatz, qu’atacan los responsables deus sindicats; se v’estancatz que v’a haram pagar 1 000 èuros cadun e per dia, contunhatz a mantiéner la cauma e que v’ac pagaratz; en mei de pèrder sòus en v’estancar, que pagaratz esmenda”.
 
Que passèm au tribunau [lo 23 de noveme de 2020 NDLR], qu’avom un sostien deus bèths deus camaradas sindicats CGT, FO, e deus camaradas de tots los partits politics d’esquèrra de Pau tanben. Que’ns entrè au còr pr’amor sovent, quan èm suu noste piquet de cauma, e èm enter salariats deu medish cujalar. Qu’estom sostenuts per las personalitats locaus e per monde que ne coneishèvam pas tanben. Au delà d’aquò, suu Facebook noste, qu’avom fòtos de manifestacions qui’s debanèn drin pertot en França, fòtos Solidaritat dab Toray, messatges vidèo, comunicats... Au parat d’ua luta autan longa com la nosta, que i a moments quan èm au cap de l’andada e tot que va de lis, mes a còps que i a clòts, e quan èm au clòt, que torna l’arsec de véder tot aquò.
 
 
E pensatz que l’ataca en justícia contra vos e auré podut jogar un ròtle au sostien que recebotz?
 
Que òc, mes qu’ei mei qu’aquò. Qu’èm sus un plan de 29 desmetudas e mei de 13 qui n’estón pas remplaçadas. Que i a enterpresas on los salariats qui’s pelejan contra plans mei largs enqüèra que non pas lo noste. Nosautes, que portam la reïvindicacion de zèro supressions d’emplec.
 
Sustot uei, quan las finanças deu grop Toray, que representan miliards d’èuros. N’ei pas la petita enterpresa familiau que’s venen despuish annadas. Sovent que’ns tornan “qu’èm ua petita enterpresa bearnesa” mes qu’ei faus. Per darrèr, que i a lo grop Toray: que’ns-i hèm tà Toray, que tornam véner tà Toray, donc que hèm partida de Toray. E quan nse disen “ne podem pas embauchar mei de personas pr’amor qu’ei Toray”, b’ei un grop donc!
 
L’ataca aquesta qu’ei tota parièra a çò qui’s debana pertot per França: las atacas deu govèrn, lo banquièr qui gereish França e qui ataca tots los de la basa. Que i a paracadudas daurats tà las enterpresas, miliards d’èuros qui sorteishen de las tiretas entà las ajudar. Que balhan sòus a Airbus per exemple tà sauvaguardar l’emplec, mes aqueras enterpresas, qui emplegan sostractants, que licéncian. Entà tot díser, aquesta ataca qui ei hèita uei contra nosautes – e que n’i a d’autes que s’i ensajan tanben - qu’ei a l’imatge de çò qui’s debana uei, de la crisi que vivem. Pr’amor la crisi deu coronavirus n’ei pas sonque ua excusa de qui’s serveishen los capitalistas entà atacar tots los tribalhadors. Uei, que vam aver de mei anar mei de precaritat: uei, que i a mei de 500 PSE en França.
 
 
Per vos, l’accion deu grop Toray, desirant suprimir emplec, qu’a lo prètzhèit de har créisher los profieits e non pas limitar lo pic?
 
Quan passèm au tribunau, lo matin quan avèva un CSE e quan aprenom tanlèu après lo plan sociau, qu’aurem un detzenat d’interimaris qui vienerén assegurar lo servici pr’amor d’ua comanda de las bèras qui’ns arriba. E en mei, qu’aprenem tau periòde d’estiu ne seram pas pro numerós entà poder préner los nostes comjats e que preneràn interimaris. B’ei la pròva que lo lor plan consisteish a redusir la massa salariau e sonque, tà’ns har pagar la batsarra deus patrons: essajar de ganhar mei dab la sudor deus salariats.
 
 
Pertocant la crisi de la covid qu’avetz evocat: on n’èm nosautes —lo proletariat— qu’i vedem ua pandemia, lo capitalista qu’i ved ua escadença. Aquera crisi sanitària estó invocada per la direccion?
 
Que òc, segur. Que’s celan aus darrèrs de la crisi de l’aeronautica pr’amor duas peu demiei de las nostas practicas mei bèras que son d’aqueth maine. Mes qu’avem practicas dens l’indústria tanben, qu’èm pro diversificats totun. Vertat qu’ei cau miélher véner fibra a l’aeronautica que non pas a l’indústria pr’amor que paga mei. Que’s celan aus darrèrs de la crisi de l’aeronautica, de la crisi deu coronavirus. Per nosautes, n’ei pas sonque ua excusa pr’amor uei, se volóssin mantiéner emplec, e caleré har com lo lor concurrent a Leon, qui hasó la causida de hicar lo personau en estanc de tribalh parciau de longa durada pendent dus ans. S’ac hèn eths quan tribalhan au 100 % tà l’aeronautica, quan nosautes tribalham mei que tà l’aeronautica, que pensi —be’n soi segur— qu’auré podut Toray seguir aquesta via entà sauvar l’emplec. Mes uei n’ac vòlen pas har: que hè annadas qui’ns disen que vòlen ensajar de redusir la massa salariau. Mes que i a ua solucion entà la redusir: que sufeish que los directors qui tòcan salaris de 5 chifras e’us reduseishin e tornin dens la realitat de la societat.
 
 
Quau ei la vòsta analisi pertocant l’accion de la direccion de’vs har un procès?
 
L’idèa qu’ei de crear la paur peu demiei deus salariats, de har passar lo dobte e dessolidarizar. Lo monde que se n’avienen dab nosautes suu hèit qu’aqueth plan n’ei pas acceptable briga, que las condicions de tribalh e’s van degradar après la soa aplicacion. Las manifestacions per Pau que son bèras, mes que’n poderén estar mei mercés a l’ambient obrèr de Lac, Morencs, Pardias, qui ei deus bèths totun. Mes lo monde ne gausan pas tròp har la cauma. En bèth díser ad aqueth monde “atau, qu’atacam los responsables de la cauma, que’vs balham ua esmenda se’us voletz seguir”, qu’ei bastir la paur.
 
En mei d’aquò, au moment quan nosautes, los elejuts, qu’aprestèm la nosta defensa abans d’anar au tribunau, ne parlèn pas mei de çò qui’s debanava dens l’enterpresa, ne’ns podem pas concentrar suu hons deu problèma qui ei lo plan sociau, ne podem pas mei har las rondas. Donc, quan son a copar lo tribalhar qui pòt estar hèit —e que n’estó pro per las ordenanças Macron e la Lei El-Khomri, etc.— qu’ensajan de rómper lo movement de defensa. Lo quite matin deu noste procès, qu’avèva amassadas de CSE, per la setmana qu’avèvam amassadas de negociacions. Qu’avèvam a contunhar, a estar contra cada front. E per estar aunèst, n’èm pas sonque umans, hèra luenh d’estar suberòmis e briga especialistas juridics, au contra deu noste director de las ressorsas umanas qui —per estar un professionau— ne sap pas çò qu’ei una cauma. Que caló qu’estossi un tribunau que l’ac expliquèssi çò qu’èra un estanc virant e çò qu’èra un cauma perlejada.
 
Quan arribèn au tribunau, que passèn tres quarts d’òra sus l’òra de pleitei previst a parlar deu procediment de fabricacion! B’ei la pròva que n’avèvan pas gran causa contra nosautes, que’ns ataquèn dab un dorsièr vueit. Au moment deu procés, que’s hason seguir pèças on amuishavan las paginas Facebook privadas, qu’amuishèn lo hèit que tornèn pujar las nostas caishas Leetchi entà véder qui balhè, qu’avèvan vist a quauques portà’ns lo lor sostien, etc. Qu’ei lo messatge: “Espiatz, que podem anar luenh, que’vs podem susvelhar”. N’estó pas dit dirèctament, mes qu’ac comprenom atau. Que vedom convèrsas SMS qui estón escambiadas enter salariats, portadas com pèças a conviccion per la direccion. Qu’ac espuguèn tot! Que vòlen crear un clima de paur, qui ei dejà present dens l’enterpresa. Au tribunau, Toray que demandè tanben qu’articles escriuts sus la luta per organizacions politicas e la premsa estóssin tirats.
 
 
Aquesta practica digna deus servicis d’entresenhas ei costumèra d’aquera enterpresa?
 
Tant, qu’ei lo purmèr còp. Qu’avom dejà personas qui estóssin convocadas pr’amor de fòtos de manifestacions on èran vedederas, causas atau. Mes que s’estava dens lo quadre oficiós, n’èra pas oficiau com ara.
 
 
La direccion de Toray qu’estó desbauçada per la justícia aqueth 30 de noveme. Quaus consequéncias a avut aqueste hèit sus la seguida deu movement?
 
La situacion que s’està la medisha: la direccion que demora sus aqueth plan de la vergonha. Qu’esperam de véder quaus seràn las soas anóncias mes que son sus la politica sus la supression d’emplec. Que m’agradaré qu’obrissin los uelhs e qu’anoncièssin lo retrèit deu lor plan, que’ns digossin “que’vs vam hicar en estanc parciau de longa durada”. Mes n’aparirà pas, pensi. En mei deu plan, que i a la reorganizacion que vòlen hicar en plaça: que vòlen tirar haut o baish un detzenat de personas a Avidòs, que vòlen personas polivalentas qui poderén anar en mei d’un talhèr segon los comjats, deus malauts , de las formacions, etc. Quan los demandam quin gerirén un POI (un plan d’operacion intèrne, en cas de catastròfas, un incendi, en cas d’evacuacion, ua presa en carga d’un problèma), uei, ne’ns saben pas díser quin gerir aqueras situacions!
 
Pertocant la seguida deu movement, la CGT que perseguí dens l’accion. Après, ne credem pas a la CGT, que son los salariats que decideishen. Que hèn amassadas generaus regularas: tanlèu qu’avem ua amassada dab la direccion, que hèm ua amassada generau tà consultar los salariats. En mei, qu’èram en intersindicau dab FO, donc n’èram pas solets. Que vam mantiéner los movements com ac avem hèit dinc ara, en bèth aver la lei deu noste costat. Atau ua bona rason tà contunhar la luta!
 
 
Quaus anóncias hasó la direccion lo 9 de deceme?
 
La direccion que declarè voler redusir lo plan de licenciaments de 29 dinc a 22 salariats. Qu’ei çò qui ns’estó anonciat au parat deu CSE qui durè haut o baish 45 minutas.
 
 
Quin los sindicats reaccionèn ad aqueras anóncias?
 
La CFE-CGC qui n’èra pas dab nosautes sus l’estanc. Que se n’avienen dab la proposicion de la direccion. La CGT qu’ei contra. B’ei ua bona causa qu’agin hèit un esfòrç, mes nosautes que vam contunhar a lutar entà har enténer la nosta reivendicacion, qui ei la deus salariats: nada supression d’emplec a Toray. FO que decidí de deishar la luta en tirar la soa crida a l’estanc illimitat.
 
 
Perqué FO estanquèn la luta?
 
Que se n’avienen probable dab lo hèit que 22 camaradas e van estar desmetuts e tornar a la precaritat.
 
 
Totun, que disèvatz estar en sosefectiu. Supressions de pòsts ne riscarén pas d’agravar las vòstas condicions de tribalh?
 
Uei a Avidòs, dab 22 desmetudas que serem mei en sosefectiu, çò qui’ns plaçaré devath lo minimum seguritat en aplicacion. Quan èm devath aqueth minimum au parat de las vacanças, quan i a estancs malaudia, formacions, etc, que demandam que sii respectat. Adara, que vam estar devath enqüèra un còp. En bèth sàber qu’avem dejà un hèish de monde qui, d’ací  a chic de temps —enter 3 o 5 ans— partir a la retirada. E n’avem pas nada garentida que siin remplaçadas. En mei d’aquò, qu’auram dilhèu monde qui van partir, qui van deishar pr’amor que n’auràn pro de l’ambient e de las condicions de tribalh qui’s van installar. N’avem pas, un còp mei, nada garentida qu’aqueras partenças e síin remplaçadas. Qu’ei un dangèr mei, en mei deus 22 pòsts que perderem dab lo PSE desirat per la direccion. Que’vs brembi qu’avem dejà perdut 13 pòsts deu començar de l’annada 2020 enlà, quan dus ans a qu’èram quasi 442 salariats. Lo prètzhèit de Toray qu’ei de redusir la massa salariau e de non pas guardar sonque 383 salariats.
 
 
En mei deu PSE, e existeish donc un risc de non-renovelament deus pòsts après la partença deus salariats qui l’aucupan?
 
Que òc. Taus pòsts qui son uei aucupats, ne sabem pas se —quan las personas parteishin a la retirada— serà remplaçada. Despuish 2 o 3 ans dejà, ne remplaçan pas mei nada partença. N’avem pas nada garentida uei de véder remplaçadas las personas a partir pr’amor de chepic de santat, pr’amor de la retirada, pr’amor d’un licenciament, pr’amor d’ua partença volontària, o aute.
 
 
Los licenciaments que son donc la partia emergida de l’icebèrg?
 
Be’n son! L’enterpresa que comencè a estar bastida en 1984 e qu’aviè la soa produccion a la fin de 1985. Qu’èra 35 ans a: tots los salarias qu’i entrèn ad aqueth moment que van partir a la retirada d’ací a chic de temps. Qu’ei un saber-har que va partir e qui ne’s tornarà pas har: uei, lo monde ne hèn pas mei carrièra a Toray.
 
 
De cap a las diferentas reaccions deus sindicats, quau linha los salariats e segueishen mei?
 
Tanlèu après l’anóncia de la direccion lo 9 de deceme, que convoquèn ua amassada generau. Fin finau, qu’amassèm dinc a un centenat de personas, en virant (uns que hasèvan la nueit que podèvan pas s’estar dinc au cap, qu’avom sostiens exteriors) e n’èran pas contentas. En mei d’aquò, n’anèm véder lo monde qui n’èran pas a l’amassada generau au lor pòste. En har rondas peus obrèrs dia com nueit sus mei d’un sit qu’avem. Que’ns apercebom que la màger part deu monde ne se n’avienèvan pas dab las anóncias de la direccion. Qu’ei pr’amor d’aquò que decidim de mantiéner lo movement, de mantiéner las nostas reivindicacions, d’aulhors, mei d’un desatelatge qu’estón hèits deu 9 de deceme enlà. D’ací a las setmanas a viéner, que va i aver amassadas generaus mei e mei d’ua cauma tanben.
 
 
La CGT que prenó la temperatura peu demiei deus salariats purmèr abans de har las conclusions qui s’impausavan?
 
Que cau tostemps consultar la basa. E la basa, que son los salariats. Que son los salariats qui hèn lo movement que contunha. Au contra de çò que podem enténer peus mèdias, n’ei pas la CGT qui vòu har la cauma o qui vòu har barrar l’usina! E quan pausi aquera question au monde qui pòrtan aqueras paraulas, n’an pas nat exemple pr’amor ne n’i pas nat. Qu’èm dab los salariats entà har víver las lors reivindicacions e organizar lo movement. E ns’avossin dits los salariats que’nse n’avienem dab la direccion, quan nosautes a la CGT ne’nse n’avieneram pas pr’amor la nosta reivindicacion qu’ai nat licenciament, ne vam pas har la cauma a quate. Qu’avem l’obligacion de consultar los salariats, de har en bèth partir de çò que vòlen. Au parat de las amassadas generaus que hèm enténer lo noste messatge. Mes quan votam, se ne se n’avienen pas dab nosautes lo monde, que cau respectar tostemps la majoritat deus vòts deus salariats; çò qu’ei la normalitat.
 
 
Quaus seguidas tad aqueth movement qui dura despuish lo 15 d’octobre passat?
 
Que vam contunhar desatelar, etc. Après, qu’ei a cada còla de s’organizar, a causir lo moment quan desatela, quan va har la cauma, lo nombre d’òras quan serà estancada. Que contunham dab las modalitats – e que v’ac brembi – jutjadas legau de plan. Ne vam pas cambiar pr’amor FO e’s estanquè o pr’amor de la CFE-CGC que se n’avien dab la direccion. Que vam contunhar aqueth movement qui dura despuish octobre. D’autas amassadas de negociacion qu’an a’s debanar mes CSE extraordinaris tanben.
 
 
Lo vòste movement que dura despuish lo 15 d’octobre, d’aquesta data enlà que i a salariats e salariadas qui pèrden cada dia lo lor salari. Quin podem ajudar e sostiéner la vòsta mobilizacion?
 
Qu’avem hèit ua dineròla Leetchi entaus salariats qui son en luta. Lo ligam que’s tròban sus la nosta pagina Facebook CGT Toray. Que i a donc aquesta possibilitat entà sostiéner los amics qui lutan e qui perden sòus a cada dia d’estanc. Que i a tanben mei d’ua accion qui son hèitas: manifestacions, quauques partits que hasón quèstas, ua dimenjada, lo quite partit Libertat qui tienó ua taula on venón cafès e tots los beneficis qu’anèn a la nosta caisha de cauma. Tà’us qui ne’ns pòden pas balhar briga de liquid pr’amor que son luenhs o qui ne pòden pas participar a la dineròla Leetchi, que i a tostemps la possibilitat de’ns har seguir chècs. Entad aquò har, que convidi lo monde a’ns contactar sus Facebook per messatge privat entà que’us pósquim balhar ua adreça postau. Tà parlar deus actes, que cau seguir la nosta pagina Facebook: tanlèu qu’avem ua accion dab ua amassada generau, un piquet de cauma, lo monde que’ns pòden viéner sostiéner en amassar nombre. Puish que hè ben de véder au monde exterior a l’enterpresa cuentà’s de çò qui’s passa a nosta. Nosautes tanben qu’ensajam d’ac har quan per aquestes torns e seram pro cargats totun. Que i a tanben los salariats de l’AMAP (associacion tau manteniment d’ua agricultura païsana) a Sèrras-Castèth e a Pontac qui son victimas d’atacas de las bèras tanben deu patronat dab supressions d’emplecs de las numerosas. Que hè tostemps plaser d’anar véder aus amics qui lutan tanben per la region.
 
Nosautes, qu’anaram dinc au cap. Dinc au retrèit. Si las personas qui legen aqueste article e’s vòlen filmar, har un petit vidèo entà’ns har seguir los lors sostiens, en publicar-la sus la nosta pagina Facebook, o per corric tanben o quan las manifestacions tanben, har ua petita fòto de sostien, que’ns torna d’aplom quan vivem moments de mau sofrir.
 


Occitània Arroja