Existís un risc mas segon ieu la lei es constitucionala Lo govèrn a declarat que fariá pas cap de recors al Conselh Constitucional, e doncas l’iniciativa de Blanquer pausa lo problèma de la solidaritat governamentala L’ensemble fa en sòrta que las lengas regionalas fan pas pus paur, levat per la nauta administracion dont Blanquer n’es l’arquetipe Es un bon començament e politicament la primièra vertadièra lei sus las lengas regionalas en França Las lengas son en grand perilh, las politicas actualas an lo meriti d’existir mas son tròp fragmentàrias per ben capitar sul tèrme long França es un país curiós que pensa que pòt far o desfar al mesprètz dels dreches umans d’entitats dins las qualas las populacions se reconeisson Las grandas regions an pas res portat en tèrmes de governança

 
 
 
Cossí avaloratz la sasina dels 60 deputats contra la lei ja coneguda coma “Lei Molac”? Cresètz que lo Conselh Constitucional emendarà aquela lei?
 
Es una temptativa del ministre de l’Educacion Nacionala e de sos sostens d’ensajar d’amendrir la lei. Constati, a mai, que plan pauques de sos deputats son realament concernits car existís pas sus lor territòri cap d’ensenhament de lor lenga regionala. Lo Conselh Constitucional es pas reputat per èsser fòrça favorable a las lengas regionalas. Pòt pas, segon ieu, invalidar tota la lei mas pòt examinar cèrts articles e n’amendrir la portada. Existís un risc mas segon ieu la lei es constitucionala. Ai agachat e tengut compte de las decisions del conselh que ditz essencialament doas causas: l’ensenhament de las lengas regionalas pòt pas èsser obligatòri e los escolans devon conéisser çò que se demanda a totes los escolans, dont la coneissença de la lenga francesa. Ma lei respècta aqueles dos ponches.
 
 
Sètz assabentat de qualque posicion del primièr ministre Castex o del president Macron sus aquela question? Avètz agut de contactes amb M. Castex o M. Macron sus aquel subjècte?
 
Lo govèrn a declarat que fariá pas cap de recors al Conselh Constitucional, e doncas l’iniciativa de Blanquer pausa lo problèma de la solidaritat governamentala. Lo president de la Republica auriá declarat al conselh dels ministres del dijòus 8 d’abril que la lei correspondiá a una espèra e que ne caliá téner compte.
 
 
Sètz estonat del grand nombre de sostens qu’a obtenguts la Lei Molac? Cresètz que la nòva lei, e d’autras iniciativas qu’avèm vistas dins los darrièrs ans, pòdon indicar un cambiament de mentalitat de França envèrs sa diversitat culturala e lingüistica?
 
Pensi que las mentalitats an cambiat. L’opinion compren pas pus la politica d’eradicacion de las lengas. L’afar del petit Fañch es emblematic. Degun compren pas pus perqué l’administracion refusa la “ñ”.  Pensi que fa 30 ans, los ciutadans se serián calats. Las associacions son ben organizadas e an fach una campanha de persuasion eficaça près de lors deputats. La generalizacion d’oficis de las lengas e l’implicacion de mai en mai d’elegits locals aital coma los avantatges cognitius del bilingüisme son uèi coneguts. L’ensemble fa en sòrta que las lengas regionalas fan pas pus paur, levat per la nauta administracion dont Blanquer n’es l’arquetipe.
 
 
Qu’implica la Lei Molac per las lengas dichas regionalas?
 
Es una reconeissença oficiala, dins l’òrdre juridic una lei es importanta. Los articles se vòlon pragmatics e vòlon resòlver cèrts problèmas recurrents coma l’autorizacion del metòde pedagogic per immersion, lo prètzfach escolar per las escòlas associativas, la generalizacion de l’ofèrta d’ensenhament de la lenga dins lo territòris concernits, una obligacion per l’estat e las collectivitats localas de protegir e de promòure las lengas regionalas, la securizacion de la senhaletica plurilingua, l’acceptacion dels signes diacritics coma la “ì” dins l’estat civil. Es una lei limitada, vist lo format de las proposicions de lei en França, mas es un bon començament e politicament la primièra vertadièra lei sus las lengas regionalas en França. La sola autra lei, la Lei Deixonne de 1951 aviá sonque un sol article que disiá que se podiá ensenhar las lengas regionalas s’aquò servissiá per aprene lo francés!
 
 
Vos sètz breton. Cossí avaloratz la situacion de las lenga, identitat e cultura bretonas? Sètz optimista a respècte de lor avenir?
 
Las lengas son en grand perilh, las politicas actualas an lo meriti d’existir mas son tròp fragmentàrias per ben capitar sul tèrme long. Devon èsser considerablament amplificadas. Es lo sens d’aquela lei mas rèsta fòrça a far. Per la cultura bretona, es diferent. Las diferentas expressions culturalas an globalament lor plaça e lors artistas son coneguts.
 
 
Coma breton, cresètz que lo territòri de Nantas deuriá èsser reïntegrat dins la region de Bretanha?
 
França es un país curiós que pensa que pòt far o desfar al mesprètz dels dreches umans d’entitats dins las qualas las populacions se reconeisson. Veiriam pas aquò dins un autre país d’Euròpa, franc de Turquia. Lo drech francés reconeis pas cap de minoritat. Lo mejan mai segur de los negar totes e de lor donar pas cap d’estatut. Es un problèma. Lo Léger Atlantic es breton, los sondatges donan una majoritat de la populacion favorabla a la reünificacion. Es una question de respècte dels pòbles e de la democracia. Caldrà ben que França o entenda a un moment.
 
 
Cossí avaloratz l’estructura regionala de França, basada sus de grandas regions e de departaments? Cresètz que calga de modificacions a qualque nivèl?
 
Las grandas regions an pas res portat en tèrmes de governança. O diguèri durant lo vòte de la lei. Lo  problèma es pas la grandor mas las competéncias, lo budget, lo poder reglamentari e legislatiu. Pr’aquò, las diferentas leis an pas donat cap de poder suplementari a las regions que rèstan jos lo contraròtle d’un estat central e d’una administracion estatala omnipotenta.
 
 
Cresètz que siá de besonh una reforma electorala per permetre als partits mai pichons, per exemple los partits regionalistas, d’obténer una representacion?
 
Aquò foguèt pas necessari en Corsega. Seriá benlèu una solucion mas los partits regionalistas son eles tanben fòrça devesits. Auriam pogut pensar que se serián poguts metre ensems en Bretanha per las eleccions regionalas que son d’eleccions de lista proporcionala, mas an preferit d’alianças divèrsas en foncion de lor posicion sus l’escaquièr politic. La solucion es ben una question de prioritats, d’estrategia e de clarvesença, quin que siá lo sistèma electoral.