Qu’èi tostemps pensat qu’èra hèra domatge qu’era Revolucion e era Republica e avossen deishat càder eras luengas M’a hèit hèra de mau qu’ei de véder que i avè tretze deth Modèm, deth grop qui avei creat dab Bayrou, qu’avón votat aqueth apèl Qu’èi trobat qu’èra ua manca de respècte a l’esgard deths ciutadans deth pòble que tanben aquera espècia d’impertinéncia de finasseria, de mensonja absoluda, de deishar votar aquera lei e de la har copar après peu Conselh Constitucionau Ne tròbi pas mots tà díser çò qu’avem podut har e après e’nse estonam que non i aja que eth 20% de francés qui volhan anar votar aras regionalas e taras eleccions deth departament N'ei pas ni er occitan, ni eth basco ni eth breton qui an hèit recular eth francés Quitament abans qu’eth conselh constitucionau e arresponosse qu’èi trobat hèra de monde qui non comprenèn pas que deputats e avossen anat cercar eth Conselh Constitucionau

 
 
 
Sètz estat deputat de l’UDF, puèi del Modèm e ara del grop Libertats e Territòri. Avètz agut dins vòstra carrièra politica qualque evolucion devèrs eth regionalisme politic?
 
N’èi pas avut ua evolucion per’mor que l’èi tostemps avut en jo realaments. Qu’èi tostemps pensat qu’èra hèra domatge qu’era Revolucion e era Republica e avossen deishat càder eras luengas. Eras luengas deth parçan que son eras luengas deras províncias de França e que hèn partida deth nòste capitau, a tots, n’avem pas eth dreit de i tocar. Qu’avem just era aunor de las recéber e de las transméter.
 
Desempuish que soi vadut que l’èi parlat a casa. Qu’èi après quitament er espanhòu abans qu’eth francés. Eth mèn pair qu’èra hèra estacat tanben a era luenga e qu’a d’aulhors volut que l’aprenossi abans qu’eth francés. Que’m disèva “eth francés qu’ei melhor que sian especialistas que’u t’aprengan, meilèu que jo”.
 
Soi demorat d’aulhors hèra de temps independent. Eths prumèrs mandats qu’èi avut, maire e conselhèr generau, que l’ei avut en estant liure. Après, que m’an dit “ne pòdes passar pas tot sol” e en medish temps François Bayrou, qu’èra deth medish departament e que vedí que çò qui hasèn n’èra pas hèra luenh de çò qui aurí volut har, donc que soi demorat trenta ans dab eth. Après que me’n soi anat tanben, coma me’n soi anat deth Partit Socialista o der RPR... que’m semblava que tots aqueris partits qu’avèn hèit era medisha causida, qu’ei a díser, era causida dera globalizacion, dera banalizacion e, de hèit, tot lhevat l’òmi.
 
E que’m semblava qu’i auré tanben consequéncias sus era luenga e d’aulhors que n’i a avut, puish qu’avem reüssit a votar aquera famosa lei, n’èi pas jamei vista l’Assemblada Nacionau autant urosa, quitament eths qu’èran contra qu’aplaudivan, e quitament eths medish deputats qui an anat cercar eth Conselh Constitucionau. E eth Conselh Constitucionau qu’ei aquiu tà díser “non a tot çò qui ei navèth, tot çò qui ei evolucion”. E çò qui m’a hèit hèra de mau qu’ei de véder que i avè tretze deth Modèm, tretze gojatas e gojats deputats, deth grop qui avei creat dab Bayrou, qu’avón votat aqueth apèl.
 
Donc evolucions non n’èi pas avut talaments, soi estat tostemps demorat drin ena medisha plaça.
 
 
 
Vos avèm entendut a cantar lo Se canta e quitament a parlar occitan dins l’Assemblada Nacionala francesa.
 
Òc, que òc! Qu’ei arribat
 
 
 
Cossí avaloratz la Lei Molac e la decision del Conselh Constitucional?
 
Qu’ei ua vergonha tà un país coma eth nòste, per’mor qu’avem era ocasion de retrobar era istòria après 220 ans. Qu’avem era ocasion de retrobar era nòsta istòria per’mor dera nòsta istòria. E era istòria de França puish qu’aquiu qu’ei eth francés ath torn d’un estat, d’abòrd ath servici deths reis, après ath servici de quauque còp de guilhotina mei tard, ath servici deths presidents, e ath torn der estat.
 
Aquiu on eth pes deras províncias èra hòrt e eths senhors qu’èran febles, aquera situacion excepcionau qu’a hèit que França age avut eth coratge de díser qu’èra eth pòble qui comandava. E a escrivut era Declaracion deths Drets der Òmi e deth Ciutadan en marbre de l’Assemblada Nacionau e qu’ei vadut universalista. Mes qu’avè deishat càder tota ua partida d’eth medish, e ce qu’apòrtan eras províncias qu’ei quauquarren qu’ei irremplaçable; d’abòrd que son eras colors, eths païsatges, eths saber-har, eths saber-estar, eths saber-créder diferents... eras musicas, eras produccions tanben, totas eras produccions e sustot un capitau de luengas.
 
En America deth Sud, per exemple, an tanben un sarròt de luengas qu’an conegut drin era medisha causa que nosautis dab er espanhòu e eth portugués. Mes malurosaments, eras que las an hèitas a carar per’mor qu’èran pòbles qu’èran estats dominats. Mes eth nòste qu’èra eth medish.
 
Per tant, qu’èi trobat qu’èra ua manca de respècte a l’esgard deths ciutadans deth pòble que tanben aquera espècia d’impertinéncia de finasseria, de mensonja absoluda, de deishar votar aquera lei e de la har copar après peu Conselh Constitucionau.
 
Espia que l’avem hèit arrecular de 50 ans per’mor tots aqueths qu’avèn hèit las calandretas, e las ikastolas, e las escòlas de Bretanha e d’aulhors... que l’avèn hèit eras medishas e que’us apertienè e qu’avèn permetut a ua generacion, duas, quitament tres, d’apréner a penas drin era luenga medisha an tirat aquò.... d’ací a quauque dia eths prefèctes que barraràn aqueras escòlas en disent que los mejans que vòtan eras comunas o eths conselhs generaus ne son pas mei legitims, donc que cau copar... ne tròbi pas mots tà díser çò qu’avem podut har e après e’nse estonam que non i aja que eth 20% de francés qui volhan anar votar aras regionalas e taras eleccions deth departament. Ne’s cau pas estonar. Qu’ei nosautis qui hèm eth mau aquiu.
 
 
Darrièr la sasina de la Lei Molac al Conselh Constitucional i a lo ministre Blanquer. Cresètz que lo ministre agissiá liurament o amb lo fuòc vèrd del president Macron o del primièr ministre Castex?
 
Quan eth prumèr ministre èra maire de Vic de Fesensac qu’avè hèit a viéner Nadau , que i a 25 ans e adara quan èra estat maire de Prada qu'us volè hèr tornar viéner mas era covid qu’ei arribada e non ac a pas pogut har. Alavetz crei pas qu’eth medish age enveja de sasir era Lei Molac ath constitucionau. Quitament Macron qu'ei aubligat de plegà's a un arramat de presuposats, de leis qui ne son pas escrivutas, mas que son aplicadas dab ua determinacion feròça. Qu'ei precisament tot çò qui tòca au poder deths parçans e deras províncias e deras luengas.
 
Tà donà's bona consciéncia que pretèxtan qu’eras luengas menaçan eth francés. Eth francés uèi qu’ei en hèra gran dangièr per’mor qu’er anglo-dolar qu’ac hè a petar pertot, mes n'ei pas ni er occitan, ni eth basco ni eth breton qui an hèit recular eth francés. Qu'èm nosautis qui lo defendem pas mei. S’acceptam de signar tots eths contractes e eths programas en anglés e’s cau pas estonar d'arren.
 
Mes que crei que Macron que s'ei deishat har, que s'ei deishat dominar com tots eths qui l’avèn passat abans per aqueth mur deth silenci, aqueth mur dera paur, dera vergonha de non pas aver confiança en nosautis. França n'a pas confiança en França. S’avosse confiança que seré hèra plan, ne i a pas qu’espiar eth rugbi eth fotbòl o tots eths espòrts e i ves qu’un seleccionat ena esquipa de França, un catalan, o un ariegés o un breton o un alsacian son hèra contents de portar eth malhòt dera esquipa de França. E en tot anar véder Perpinhan contra Biàrritz que son tanben hèra contents tanben d'aver eras lors colors.
 
Qu’ei un meishant còp que Macron s’a portat ad eth medish, doncas quan ès president qu’as de pensar a las causas abans de las har, per’mor qu’ei hèra péger de har e de decéber après.
 
 
Cresètz qu’en França l’opinion publica es cada còp mai favorabla a las lengas autoctònas?
 
Òc! Qu’ac èi vist aqueste còp! Quitament abans qu’eth conselh constitucionau e arresponosse qu’èi trobat hèra de monde qui non comprenèn pas que deputats e avossen anat cercar eth Conselh Constitucionau. Qu’avèn paur. E qu’èi vist que i avè hèra de monde qui n’averén pas dit era medisha causa hè dètz ans, donc era causa qu’a hèra avançat. Qu’èi paur que torne recular per’mor tà har l’avançar que cau totun poder-ne parlar drin, que cau aver drin de monde e aquiu que començàvam anar drin pertot. Pensa a tots eths ensenhaires qui avem e qui son eths relais d’informacion hèra hèra hòrts, qu’èi paur que reculem mes que pelejam totun per’mor que França ne’s pòt pas passar d’ua partida dera medisha talaments importanta qui hè era sua originalitat.
 
 
Cresètz doncas que i aurà una evolucion devèrs aquela reconeissença de la diversitat?
 
Òc, mes que va préner temps. Malurosaments tròp de temps ei perdut. Aquiu qu’aurem avançat adara hèra per’mor las comunas que son per, las intercomunalitats que son per tanben, eths departaments tanben e en podent préner eth pè sus aquera lei, quitament si n’èra pas perfèita, qu’aurén hèit a avançar hèra.
 

Que vos a menat a sosténer Bastir e cossí vesètz lo movement occitanista?
 
Desempuish en qui èi comprés qu’èra hèra plan d’aver eth bearnés e eth gascon e de contunhar aus har víver, qu’èi comprés tanben qu’èra ua sòrta de’u partatjar dab ua partida deth pòble hèra mes grana, donc que vau contunhar.
 
Ne soi pas jo qu’èi hèit era lista mes quan m’an dit que la volèvan har e se’us volèvi ajudar qu’èi dit d’abòrd que òc e qu’ei hèit un torn d’Occitània, per’mor que tròbi qu’eth monde que son ath torn d’aquera lista que son monde hèra diferents pera escala sociau e eras lors manèras de víver e d’estar, mes que son de pertot, que n’i a autant deras vilas que deras campanhas e que son sustot hèra fièrs d’estar per un còp tots amassa. E eths qui’us veden qu’en son tanben e çò qui m’a estonat ei que i avè hèra de monde ta’us véder e aquerò que m’a hèra estonat quitament en vilatges qui son hèra pelejats taras eleccions municipalas, e tot eth monde que i èra e tot eth monde èra fièr de portar eth drapèu occitan e ensajar de parlar.
 
Jo crei qu’aquiu que i a quauquarren qu’arrés non los poderà pas har carar. Era fòrça deths pòbles qu’ei mei hòrta qu’er obscurantisme e era mensonja.