Gag li avia dich, per èstre quiet e contunhar de far de causas per la lenga dins lo mitan niçard: non faire de política Sauvaigo liga modernitat urbana, occitanitat, jovença dins una Niça d’un temps

Joan-Luc Sauvaigo es un aucèl preciós e discret al caractèr trempat. I a de temps ja faguèt lo plaser de m’acordar una entrevista sus lo sieu percors per la renaissença de la lenga occitana. Al fons d’una androna, una maison quieta, un òrt zen a la niçarda, de cats e una vista sus lo centre de Niça. I sèm. Un pichon jove pica a la pòrta per li raubar un pauc de memòria. Anem provar d’evocar l’òme sensa traïr lo mèstre. Magnetofòn, es partit.
 
Joan-Luc Sauvaigo es naissut en 1950. L’engatjament per la lenga comencèt en 1968 quora Sauvaigo, vengut comunista, faguèt d’articles en occitan niçard en la revista Le Patriote (ancuei sempre Le Patriote Côte d’Azur). Dins lo sieu percors escolar aguèt Andrieu Companh (André Compan) coma ensenhaire. Admirava lo famós teatrista e escrivan niçard Francis Gag. Gag li avia dich, per èstre quiet e contunhar de far de causas per la lenga dins lo mitan niçard: non faire de política. Despí 1955, l’escrivan e cònsol occitanista Pau Mari d’Antòni avia creat a Coarasa los “Rescòntres Poetics de Provença”, presidits per Jean Cocteau. Dins aquel vilatge de las valaias dals Palhons en Gavotina, Sauvaigo i rescòntra Robèrt Lafont vengut per una conferéncia sus los trobaors.
 
Rescòntra ben de personas que s’interèssan a la cultura occitana, coma Joan-Pèire Giraud (longtemps animator de “La cronica de Joan-Pèire” al Patriote) ambal qual fondèron l’associacion nomenaia lo Comitat Niçard d’Edicions Occitanas (CNÈO). Foguèron actius en lo Comitat d’Accion Occitan (CAO) local. Manifestèron còntra la bastison de l’enòrma residéncia “Marina Baie des Anges” a Vilanòva de Lobet per exemple.
 
Avian d’idèas politicas diferentas (Sauvaigo èra mai PCF, Giraud mai Partit de la Nacion Occitana [PNO]) mas si retrobavan subre l’idèa de divulgar la cultura occitana de Niça.
 
Pauc de temps après, Sauvaigo decidiguèt de fondar qualquarren de mai popular e siguèt l’iniciaire dal Centre Cultural Occitan-País Niçard amb lo cantaire Maurís Sgaravizzi e Guiu Pelhon ambal jornal La Beluga. Aquel nom en ressòn a un trabalh de terren, coma una beluga qu’ajuarà a ralucar lo fuec trantalhant de la lenga occitana.
 
Après qualquas divergéncias, en 1971 se n’anèt —a l’epòca avia 21 ans— “en exili”, coma lo ditz de per el, per anar trabalhar en País Marselhés. Ailí, a l’usina siderurgica de la Solmer (Societat Lorenca e Meridionala de Laminatge Continú) de Fòs de Mar,  frequenta de monde de Lucha Occitana e crosa Claudi Alranc. Per nòta personala, i son d’afinitats entre los marselheses e los niçards: Niça (Nikaia) es filha de Marselha (Massilia), colònia grèga, e mai particularament, entre los niçards e los provençals orientals, proximitat obliga.
 
Un còup la situacion apasimaia, se’n tornèt a Niça e pilhèt contacte amb un arquitècte, Bruno Goyeneche, qu’avia lançat en 1970 la primiera edicion d’un jornal en occitan, L’Estraça (ò L’Estrassa). Dins la region, son los primiers a faire una pressa occitana modèrna, pioniera e “sota tèrra”. Sauvaigo i difusa lo primier comix en occitan que se disia GracchusOntàrio. Lo nom de l’actor es aquel de son rèiregrand, piemontés immigrat e marin al lòng cors de Gènoa fins a San Francisco per lo Cap Hòrn (ne’n foguèt malaut e se morèt de frei). Per tot aiçò, musicalament (per l’Ontàrio Banda) siguèt inspirat de l’ambient country de San Francisco dins l’estil Grateful Dead e de la literatura de Jack Kerouac, aquel francofòn en lo mitan dals Estats Units.
 
Lo grop s’apèla Gracchus Ontàrio Blues Banda de li Quieti Còlas [...Quieti Cuòlas], nom original donat per lo “Frair Tuck” Certano, e Sauvaigo es rejonch per Glaudi Nesci. L’Ontàrio realizarà en 1976 lo sieu primier disc 33 torns, Chau viva! [Ciao viva!], ambal cantaire Maurís. Joan-Luc Sauvaigo es a l’encòup autor (quasi totalitat de las cançons dal grop), compositor e interprèt.
 
En 1974 sosten la campanha de Robèrt Lafont a la presidéncia francesa. La rumor tenaça ditz que “i aguèt ren pron de firmas per validar la sieu candidatura”, ce qu’es faus. De fach, i èran 8 firmas de mai (confirmat per M. Jougla, entrevistat per Ràdio Lenga d’Òc-Montpelhièr). En fach, la candidatura siguèt refusaia per “prejudici a l’integritat dal territòri” (atteinte à l’intégrité du territoire). En aquel periòde, evòca lo Servici d’Accion Civica francés (Service d’action civique, SAC) que li tirèt dessús a balas realas.
 
Sauvaigo e Goyeneche s’interèssan a l’arquitectura. Mai tard, Sauvaigo serà conselhier per la comuna de Niça dal Parc de las Miniaturas —aüra barrat que lo fons de maquetas es esparpalhat— que repilha en version miniaturas totes los monuments arquitecturals de Niça e de las Alps Maritimas. Goyeneche, un còup agut lo diplòma d’arquitècte, aguèt tot plen de trabalh. Un amic de Cuers, Romiu, repilha la gestion de la revista L’Estraça. Goyeneche edita los dos primiers recuelhs de poèmas d’Alan Pelhon, Canti per tu e Jorns sensa tèsta. Sauvaigo contunhèt d’escriure e dessenhar dins las revistas Lo Rictus occitan e obtenguèt l’autorizacion de Joan Nicòla de repilhar lo jornal La Ratapinhata per lo refondar en La Ratapinhata Nòva en 1976.
 
En seguia de la demission obligaia de Robèrt Lafont de l’Institut d’Estudis Occitans en 1981, Sauvaigo decidiguèt de faire “secession”. Se destaca ancara mai de las idèas dal PNO, dals fraires Roqueta e de l’IEO per quitar l’occitanisme actiu. Son adieu serà publicat sota forma d’article en L’Estraça: “Les raisins de la tendresse”, en ressòn al roman Les Raisins de la colère. Coma lo ditz, es e serà sempre “un fusilh fedèl de Lafont”.
 
En mai dals sieus engatjaments politics, Sauvaigo a fach una revolucion poetica en la literatura d’òc. En complement d’Alan Pelhon, excellent en poesia escricha e cantaia, Sauvaigo a creat lo sieu pròpri estil e monde. Liga modernitat urbana, occitanitat, jovença dins una Niça d’un temps. Parla d’una Niça marcaia per l’arribaia dals pènegres en 1960, per lo torisme de massa, per la politica dals cònsols (una cançon dal grop Ontàrio si sòna “Sans Médecin, sans frontière!”).
 
A fach tanben una revolucion artistica dins lo sieu trabalh de dessenhaire de BD occitanas. Excelléncia de la lenga coma dal trach. Aiçò a costat de la sieu activitat mai classica d’artista pintor: mapas, païsatges, aqüarèlas, dessenhs d’arquitectura, a la tencha de China, a l’estilo, e mai a costat de la sieu activitat de cantaire en grop ò solet.
 
Sauvaigo es un òme que pensa, s’interèssa a la cultura dins lo siu ample e produtz a tot plen. Aüra contunha las sius òbras. La cançon “ambals sius fraires” dal grop “Barba Gracchus Ontario” despí lo vinil Ciao Viva! en 1976 fins al darrier CD sortit en 2009 Te’n vas en mingo luèc, a sortit un vintenal d’albums.
 
Es prolific parier en escritura, sota lo siu nom ò sota lo pseudonime Brea, de Seba! en 1972, Mon fiu es bèu jorn per morir en 1974, Quieti Cuòlas & Cia en 1976, Sus la brua en 1984, D’una làupia en 1984, Lo Cat, lu Piratas e lo Mago en 1989, Un ser fodrat de verd’ espera en 1993, Faulas de Nissa en 1995 fins en 2007 ambé Compendi derisòri dau desidèri a las edicions Jorn. En 1997 collabòra coma scenarista a la BD Lalin dal dessenhaire Edmond Baudouin (dessenhaire de Couma acò) sus l’istòria dals Barbets, los resistents a l’invasion de la Comtat de Niça en 1793, Lalin estent l’escais-nom d’aquel qu’èra considerat coma lo cap dals rebèles Francés Fulcònis.

Actualament una tèsi que li es consagraia es en cors.
 
Sauvaigo se parangona a Zapata e a Garibaldi (nomenat popularament per los niçards “Galibardi”). Polèm ben dire qu’es un dals actors màgers de la renaissença culturala dal país, qu’a donat tota la sieu dignitat a la lenga nòstra e qu’a tengut bòn en traversar lo temps.
 
Que dire de mai, escriguèt lo filme Going back to Niça la Bèla [Going back to Nissa la Bèla] amb Cristian Passuello, es lo coorganizaire dal Campionat dal Monde de Pilo despí 1987, es l’autor de L’Òr d’en Mascoïnat per lo Teatre Niçard de Francis Gag. E Sauvaigo a ancara ren finit de nos susprendre.
 
Lo temps passa, es ja l’ora. Lo cat a fam. Acabem sus los proparoxitòns que li plason tot plen: “ànima, música, pòrtegue...”. Sus lo taulier de dessenh, un dessenh de la façaia de la torre Plaça Gordolon, a Niça Vielha, e un autre de la façaia de l’anciana comuna de Niça, Plaça Sant Francés. A la muralha una mapa blasonaia de la Comtat de Niça, de vinils, de libres a bodre. Tot aquò es dins una maison, perdua en plen mitan de Niça. Solet, una ísola dins lo betum e la mediocritat culturala ambienta. Laissa un gost estranh. Tant d’òbra e tant pauc de reconoissença, sovent obliat de la cultura oficiala. Testimòni sensa faussas concessions entre desillusion e espèr. E tota una memòria e tot un futur sempre d’inventar. Un darrier mot per s’en arrire un chico e donar lo sieu agach sus l’actualitat e chau viva!
 
 


Laurenç Revèst