Ai descobèrt la lenga occitana a travèrs de las calandretas e puèi ai contunhat pendent tota mon escolaritat fins al mastèr Lo fach de veire una lenga coma lo catalan emplegada dins la vida vidanta que m’environava m’ajudèt a me reconéisser dins ma pròpria cultura I a d’esfèras qu’enròdan aquela escritura que siá femenina, en lenga menaçada, fòra sòl... ‘Vènus a l’Escorpion’, es una ficcion escricha en pròsa, mas aquò es pas una narracion. I a un trabalh de reflexion poetica dins l’escritura En Quebèc, ai descobèrt una cultura populara e plena de vam, de literatura La literatura de las primièras nacions es de mai en mai valorizada Es vertat que la situacion de l’occitan es menaçada La literatura e la literatura femenina son tanben tras qu’importantas

 
 
 
D’ont vos ven l’interés per l’occitan de vòstre canton e la cultura, la literatura occitana en general?
 
Ai descobèrt la lenga occitana a travèrs de las calandretas e puèi ai contunhat pendent tota mon escolaritat fins al mastèr. Mon interès per la literatura es vengut naturalament e subretot per la poesia.
 
 
Quin rapòrt entre vòstras creacions e publicacions e la lenga occitana?
 
Comencèri vertadièrament d’escriure de poèmas e de los escriure en lenga d’òc pendent mon sejorn en Catalonha. Del meteis temps comencèri d’estudiar la literatura d’òc al nivèl universitari. Pensi que lo fach de veire una lenga coma lo catalan emplegada dins la vida vidanta que m’environava e tanben de l’aprene m’ajudèt a me reconéisser dins ma pròpria cultura.
 
 
Coma evoluiguèt e evoluís l’occitanisme per vos entre occitanitat literària, escolara, culturala, politic? Quins ligams possibles? 
 
Prene la paraula dins une lenga minorizada, e mai menaçada, sembla de tot biais un acte engatjat, conscient o non. La literatura pòt èsser utilizada coma una aisina politica, culturala, escolara... per s’exprimir o far passar un messatge, mas tanben la literatura dins sa finalitat pòt èsser puèi reconeguda coma religada a aquelas esfèras. Dins mon apròchi la tòca de l’acte d’escritura, sa finalitat, seriá mai que mai literària. Mas evidentament i a d’esfèras qu’enròdan aquela escritura que siá femenina, en lenga menaçada, fòra sòl...
 
 
D’evolucions notablas dins vòstre biais d’escriure? 
 
Mon primièr recuèlh èra complementari entre una partida en poesia e l’autra en pròsa, mas se poiriá considerar coma un recuèlh poetic, liric. Dempuèi alara ai publicat de tèxtes en occitan, en francés e d’autres foguèron revirats en d’autras lengas e publicats dins de revistas literàrias per exemple: Canadà, Romania, Itàlia, Anglatèrra, Catalonha... Mon segond libre, Vènus a l’Escorpion, es una ficcion escricha en pròsa, mas aquò es pas una narracion. I a un trabalh de reflexion poetica dins l’escritura.
 
 
L’evolucion en rapòrt dals tèmas tradicionals “los classics” e los novèls tèmas d’escritura qu’interèssan mai aüra?
 
En Quebèc, ai descobèrt una cultura populara e plena de vam, de literatura. Ai participat a un fum de seradas de poesia que se debanan jol principi del “micro dobèrt”. Los escrivans mai establits e los poètas de l’underground montrealés se mesclan sur la scèna amb la meteissa qualitat d’escota de la part del public. Ai tanben organizat de seradas d’omenatges poetics e trabalhat aital amb d’artistas e de poètas. Dempuèi un parelh d’ans organizam “Les Dix heures de Poésie” (las dètz oras de poesia), un eveniment ont i a plan dètz oras de poesia pendent la Nuèit Blanca, qu’es un festenal cultural que se ten un còp per an, al mitan de l’ivèrn quebequés.
 
 
D’ont vos ven l’interès per l’escritura, e l’escritura occitana en particular? Avètz quins retorns de la part de lectors occitanistas e non occitanistas?
 
Per ieu, l’escritura es tras qu’importanta, coma d’autres pòdon aver un ligam amb la pintura, la musica, la dança... Es un esplech de creacion fabulós. En mai d’aquò, me soi sempre interessada a la lectura, a l’estudi de las lengas e de las culturas, per exemple en viatjant. Escriure en lenga d’òc es fòrça important per ieu e venguèt al fial del temps una evidéncia. Tròbi al dedins de la lenga un poder d’expression, de creacion e de libertat.
 
De segur, los autors son interessats d’aver de retorns dels lectors e de lors pars, l’acte d’escritura es un temps mai que mai solitari e es important de se religar. Ça que la, cadun a son camin d’escritura e de creacion, e diriái que los non-occitanistas son sempre interessats d’ausir la musica de la lenga e de segur i a un interès que se desvolopa.
 
 
Canada es una tèrra que l’occitanisme o l’occitanofilia i es desvelopaa, o que s’i pòt desvelopar?
 
I a pas de frontièras per l’interès que se pòt portar cap a una lenga o una cultura. Ai sempre trobat un retorn positiu de las personas, me pausan de questions e se demandan quina es la lenga que venon d’ausir, per exemple aprèp una lectura.
 
 
Coma es la plaça d’una persona que parla e escriu occitan, dins una mar francofòna quebequesa e mai dins un ocean anglofòn?
 
Es una mena de mesa en abís. Aquí la lenga menaçada seriá lo francés. Los poètas e los artistas participan de la defensa de l’expression francesa dins aqueste ocean anglofòn. La lenga es tanben importanta al nivèl del trabalh, ont existisson de leis per poder per exemple mantenir qu’un mitan de trabalh siá en francés, e mai se la vertat es qu’aquò pòt èsser puslèu un mitan bilingüe e per còps de majoritat anglofòn. Son de segur de subjèctes de granda reflexion. Mas aquel rapòrt entre las lengas de segur pertòca l’escrivan e d’un cèrt biais m’interroguèt dins mon darrièr libre.
 
 
Un sentiment, o avètz una connexion particulara amb los amerindians de Quebèc? 
 
La literatura de las primièras nacions es de mai en mai valorizada. Es fòrça interessant de descobrir aquelas culturas. Pensi en particular a un espectacle ont poguèrem assistir a Quebèc en 2015 amb l’escrivan Joan-Frederic Brun, qu’es tanben president del PEN Occitan (Poètas, Ensagistas, Novelistas). I aviá de poètas e escrivans de las primièras nacions mesas a l’onor pendent lo congrès internacional del PEN Internacional, una associacion mondiala per la defensa dels escrivans e la libertat d’expression. Un poèma de la poetessa innu Joséphine Bacon foguèt revirat en mai d’una lenga e doncas en occitan.
 
 
Coma l’occitan seria salvable, o desvolopable en massa, en partent de la situacion actuala?
 
Dins mon experiéncia, l’occitan es lenga qu’ai apresa a l’escòla. La transmission familhala existís mas es pas totjorn la nòrma. Seguissi çò que se passa e los collectius de professors e de personas implicadas dins l’ensenhament, e es vertat que la situacion de l’occitan es de mai en mai menaçada. Aquò val tanben per d’autras lengas en França. Son de subjèctes que ne parlam tanben dins lo regropament del PEN Occitan e de segur ensajam, a nòstre nivèl, de parlar d’aquò dins las conferéncias internacionalas, ont la nòstra situacion es presa amb fòrça seriós.
 
La literatura e la literatura femenina son tanben tras qu’importantas. Pensi a l’antologia remirabla Paraulas de Hemnas bailejada per Paulina Kamakine e que presenta literatura de las escrivanas en lenga d’òc al jorn de uèi. Los escambis que i a entre los artistas e lo public son tanben importants e essencials. Per exemple los Rescontres de Salinèla organizats per Estelle Ceccarini que permeton de poder descobrir d’artistas e escambiar. De segur, i a tanben fòrça causas que son fachas per totas las associacions e que permeton de transmetre la lenga. Tot aquò participa de la subrevivéncia de la lenga e de la cultura.
 
 
Que son vòstres projèctes, personals, associatius, professionals?
 
Tot recentament, la publicacion de mon libre Vènus a l’Escorpion per las edicions Reclams. En Quebèc fau partida del comitat de redaccion de la revista literària Femmes de parole creada per Nancy R. Lange e que vòl metre a l’onor, entre tant, la literatura femenina. Contunhi tanben de m’implicar per l’associacion del PEN Occitan e aital de poder, amassa, obrar per la lenga.
 
 
 
 
 
 
 
Laurenç Revèst

 
 

 
 
 

DUPON, Maëlle. Vènus a l’Escorpion. Reclams, 2022. 196 paginas. 16 èuros.




  

KAMAKINE, Paulina (coord.) Paraulas de hemnas. Reclams, 2020. 402 paginas. 18 èuros.