Siáu compositor e ai fòrça trabalhat per lo teatre e la dansa contemporanèa... Cada còp amb ma lenga musicala qu’es emplida dei musicas popularas e dei trobadors La causa la mai bèla qu’es arribada a la cultura occitana es qu’es portada per de mai en mai de monde, de mai en mai de joines e per elei aquò es tornat devengut naturau Mon fiu Baltazar amb quau jògui sovent me demandèt fa ja un bòn moment de charrar solament en occitan

 
 
D’ont vos ven l’interès per l’occitan, lo provençal en particular e la cultura occitana en general?
 
La lenga èra parlada dins mon quartier. Mon paire parlava provençau cada jorn, qu’aviá aprés lo francés a l’escòla. Puei, un pauc mai tard, m’avisèri qu’aquela diférencia èra una riquesa. A l’Escòla Normala de Draguinhan aviam agut de cors amb Florian Vernet, un òme tras que saberut e tras que dubèrt... Nos donava fisança per utilizar çò que sabiam. Es coma aquò que comencèri d’ausar parlar. Puei escriure de cançons... e subretot me durbir a tot çò que se fasiá dins la lenga nòstra, dei cantadors occitans ai trobadors. Fau dire qu’au collègi aviáu agut Andrieu Neyton coma professor de francés e amb eu anavi dins un cabaret poetic e occitanista a la Garda de Tolon. Rescontrèri en aquela escasença lo cantador Gaston Beltrame. E subretot un pauc mai tard Daniel Daumas que me faguèt intrar dins lo monde professionau, e mai eu demorèsse totjorn regent.
 
 
Quin rapòrt entre las vòstras creacions e la lenga occitana (occitan = lenga creativa, supòrt, illustracion, d’expansion...)?
 
Ma creacion es pas "occitanista", vòli dire que siau pas sempre a revendicar la lenga, sa plaça dins lo Monde. Levat d’aquò, l’occitan, provençau o autre, es present dins tota ma creacion. Que siegue au país o en defòra. Per exemple, amb Aurelia Lassaque fagueriam una creacion en Marròc, sus sei poèmas e lei reviradas de sei tèxts en arabi e basco, lei cantadors Beñat Achiary e Anouar Dekkaki èran convidats dins aquel espectacle "Les blessures". Quasi totas mei òbras utilisan la lenga, mai siáu pas còntra lo francés, e pòdi tanben escriure en italian (lenga de ma maire), espanhòu, anglés e ongrés (lengas dau còr).
 
Lo jorn de la manifestacion de Besièrs per la lenga, èri a Khartom en Sodan e faguèri cantar Se canta a un trentenau de personas occitanas exiliadas e d’estudiants sodanés!
 
 
Coma l’itinerari personal qu’avètz influéncia las vòstras produccions?
 
Mon itinerari personau es subretot la recèrca d’una granda libertat musicala, umana. Lei produccions son totjorn liadas a de rescòntres prefonds. Tant en duo coma dins totas lei formas es totjorn un biais de tornar començar de bastir un sòn, una amira, una vida.
 
Siáu compositor e ai fòrça trabalhat per lo teatre e la dansa contemporanèa... Cada còp amb ma lenga musicala qu’es emplida dei musicas popularas e dei trobadors.
 
Viatjaire, ai aprés a recomençar sempre, a descubrir lo Monde e lei gents, aprene de musicas per leis oblidar e lei faire intrar dins ma canta interiora.
 
 
Coma evoluiguèt e evoluís l’occitanisme per vos entre occitanisme musical, cultural, mediatic? Quins novèls ligams possibles entre novèlas mòdas, epidemias...?
 
Siáu un pauc luench de l’occitanisme. Seguissi lei camins de musicians, cantadors, grops e me congosti sovent de la creacion dins aquelei draias. Malaürosament, cada còp que quauqu’un sòrte dau neofolclòre a de mau a se faire ausir. Lei proposicions mai interessantas demòran tròp sovent a la periferia e son pas ben reconeissudas per leis organizaires d’aqueu mitan occitanista. Aürosament i a totplen de gents dubèrtas que donan la paraula a de creators... Despuei que jògui e compausi ai totjorn trabalhat dins lei fendilhas de la pensada embarrada. Demòri totjorn estonat quand una ràdio me convida, un jornau me demanda de respòndre a una entrevista... Ne’n siáu content, de segur, e onorat.
 
 
D’evolucions notablas despí que creatz en occitan?
 
La causa la mai bèla qu’es arribada a la cultura occitana es qu’es portada per de mai en mai de monde, de mai en mai de joines e per elei aquò es tornat devengut naturau. An pas agut besonh de faire intrar aquela possibilitat dins la tèsta dei gents. I a totplen de trabalh encara e de batèstas a menar. Mai es un problèma francés, i a ges de plaça per lei culturas popularas, subretot que son rarament en francés. Coma jògui tres mes per an en Ongria m’avisi de la diferéncia... Dins un país ont i a una cadena de ràdio que jòga tota la jornada de musicas popularas, ongresa dins la jornada e internacionala de vèspre, aquela mena de musica a sa plaça dins leis aurelhas dei gents. En França aquela cultura existís pas, de temps en quora l’occitanisme mena batèsta còntra un movement politic francés perque aqueu movement a pas encara comprés l’importància dei culturas popularas e adonc dei lengas que lei pòrtan, mai dins nòstre país, levats lei movements regionalistas e lei Verds, i a degun per o comprene. I a tanben l’NPA... Parpèlas d’agaça!
 
 
De qu’es la situacion de l’occitan aüra dins lo(s) endrech(es) que restatz, la visibilitat, la transmission?
 
La qualitat musicala d’un projècte s’embarrassa pas de la lenga. Per la transmission, mon fiu Baltazar amb quau jògui sovent me demandèt fa ja un bòn moment de charrar solament en occitan.E coma siam abituats vesèm que i a totplen de gents que començan de charrar a l’entorn de nosautrei. Çò que fasèm.
 
Per la transmission de la musica, cresi qu’es puslèu mon òbra que fa lo trabalh, e mei composicions per d’ensembles musicaus coma Belouga Quartet, per exemple.
 
La causa mai malaisida es qu’avèm pas de corrector occitan dins leis sms e que devèm faire mèfi per s’enganar pas.
 
 
Ajua a capir quora se fa una mesa en perspectiva amb Ongria?
 
Venèm de faire una pichona virada internacionala dins tres país en parlant solament ongrés. Ongria a totjorn agut una politica d’ajuda per lei minoritats d’autrei culturas sus son territòri. Sèrbes, croats, grècs, schvarb, eslovacs... E demanda la meteissa causa en defòra, çò qu’es pas simple. Pauc a cha pauc, lei causas semblan d’anar mielhs mai es lòng e fragil. L’Ongria d’ara es coma l’Occitània d’ara, solament un tèrç dau territòri es dins l’endrech apelat Ongria.
 
 
En Ongria e autra part fòra França, conoisson l’occitan en 2022?
 
En Ongria, l’occitan es coneissut coma lenga dei trobadors. Dos discs fuguèron editats amb lei cançons de Gaucelm Faidit e Pèire Vidal. Un grand poèta e dramaturg, Gyula Illyés, escriguèt una pèça sus la Crosada deis Albigés. Èra dau temps de l’ocupacion russa... Un biais de dire sensa dire.
 
 
Parlatz occitan en familha, amb l’entorn?
 
Cada jorn, ai l’escasença de parlar la lenga nòstra... En familha, amb d’amics, au rugbi...
 
 
Que son los vòstres projèctes?
 
Me siáu retirat deis estructuras qu’aviáu emgimbradas per gardar la libertat de creacion. Lo Chantier a Correns es ara dirigit per Franck Tenaille, me fa gaug de veire que çò que i a creat, après gratar camin sensa ieu.
 
La Companhiá Montanaro es devenguda Companhiá Baltazar Montanaro e es ben coma aquò.
 
Ai totplen de comandas de musicas (musica e vidèo), jògui dins quauquei grops (Kavkazz, Ici & d’Après, Orban Bori Quartet), dins de projèctes experimentaus (Path Project), e tanben en duos (Be amb Baltazar Montanaro-Nagy, Tangòk amb Àdàm Mòser, Ondas Liuras ambé Lore Puech, Electro-Aimant amb Christian Sebille, Lavande & Jasmin amb Sissy Zhou.
 
Alestissi un novèl espectacle qu’assemblarà totas meis experiéncias en una soleta creacion, musicala e visuala. Se dirà Mar.
 
 
 
 
Laurenç Revèst