Aquel quartièr proletari d’efièch es estat benlèu lo darrièr a Lemòtges ont se parlèt l’occitan, encara après la Segonda Guèrra Mondiala Los filmes e totes los rushes de las entrevistas seràn botats dins la Biaça, lo ja subreric sit Internet de l’IEO de Lemosin Lo documentari es fòrça mai agradiu pel public qu’un filme de collectatge Arribam tròp tard, dins una region ont i a quasiment pas res per la promocion de la lenga, e ont existís pas d’autre mot que “patés” o “patois” per balhar un nom a la lenga Mon militantisme es subretot un militantisme (auto)critic L’avenir, lo vesi pas ròse. Lo darrièrs locutors naturals son a crebar e lo militantisme occitanista es tròp embarrat dins la question de l’escrich O cal dire, la lenga s’escriu, òc, mas se parla pas mai

Joan-Pèire Cavalièr es nascut a Albi e demòra dau biais de Limòtges. Ensenha l’antropologia istorica a l’EHESS (Escòla daus Nauts Estudis en Sciéncias Socialas) a París e Tolosa. Participa activament a la vida de las associacions occitanistas en Lemosin, coma l’IEO o la Calandreta Lemosina, en far daus collectatges. Anima tanben un blòg sus las lengas minorizadas. Rescontre emb un militant de terren.
 
 
Venètz d’escriure un libre sus lo quartier daus Ponts a Limòtges^[1]. Coma n’es venguda l’idèa?
 
Aqueste libre es subretot la presentacion d’una colleccion de fotografias ineditas fòrça polidas e d’un grand interès istoric, que son la proprietat de Simone Jeammot, filha del patron de la Cròta de Pola, un famós estanquet del Pòrt dau Navés sus las ribas de Vinhana. Fan veire la granda fèsta populara creada e animada pel socialista Louis Goujaud e pels obrièrs del quartièr entre 1906 e 1914, organizats en associacion (Les Enfants de la Vienne). Ai escrch, per acompanhar las fòtos, un ensag sus aquela fèsta, que la memòria se n’es pas encara perduda (e mai degun entre los vivents aja pas pogut conéisser aquel temps d’abans 14), mas qu’èra pas jamai encara estada estudiada.
 
 
Perqué s’interessar a queu quartier de la capitala lemosina mai que d’un autre?
 
A la debuta es un projècte de collècta de memòria obrièra qu’ai prepausat de desvolopar dins l’encastre de l’associacion Calandreta Lemosina, perque l’escòla èra encara a la debuta de l’an passat a la broa d’aquel barri. Aquel quartièr proletari d’efièch es estat benlèu lo darrièr a Lemòtges ont se parlèt l’occitan, encara après la Segonda Guèrra Mondiala. Mas sèm (J.C. Dordet, B. Crestian e ieu) arribats tròp tard per far un vertadièr collectatge lingüistic, alara avèm reculhidas totas las informacions sus la vida dins aquel quartièr long de Vinhana, sus las doas ribas, un quartièr fòrça interessant, ont lo mond vivián sus la ribièra, amb la ribièra e de còps que i a de la ribièra. Avèm fach d’oras e d’oras d’enregistrament; una bona partida d’aqueles enregistraments, los que son estats transcriches, es publicada en linha sus ponticauds.org. Mas lo libre tirat d’aquel trabalh de collectatge, me lo cal encara escriure.
 
 
Fasètz tanben daus collectatges per l’IEO Lemosin, collectatges que son recentament venguts daus documentaris difusats per la chadena limotjauda 7ALimoges. Qual es l’interès de collectar?
 
Aquò es un trabalh collectiu (subretot amb J.P. Faure e J.F. Vignaud) que se fa dins l’encastre de l’IEO de Lemosin. Es pas un trabalh de collectatge, perque es pensat tre la debuta (levat lo primièr filme sul vilatge de Salessa) coma un trabalh de documentari. Es fòrça diferent. Dins lo documentari los imatges son tant importants coma las entrevistas, e puèi es lo resultat d’un montatge que construís un ponch de vista sus la realitat filmada. De tot biais, es vertat que las entrevistas son de tròces de collectatge qu’an un interès en se.
 
Aquel trabalh es una corsa contra la mòstra: se tracha primièr de filmar, dins la lor vida vidanta, los darrièrs locutors “naturals” (los qu’an aprés l’occitan en familha, mai que mai a la campanha). Avèm la sensacion d’arribar una minuta abans lo silenci definitiu, e mai lo silenci a començat, perque lo mond filmats, sovent, que sabon perfièchament la lenga, an quitament pas pus l’ocasion de la parlar. D’aqueste ponch de vista, òc, es de collectatge d’extrèma urgéncia.
 
 
Que voudriatz que venguèsson quilhs documentaris, las informacions que contenon?
 
En defòra e après la difusion a la television e dins los festenals (Llanterna Digital; Estivada de Rodés, etc.), los filmes e totes los rushes de las entrevistas seràn botats dins la Biaça, lo ja subreric sit Internet —banca de donadas audiovisualas— de l’IEO de Lemosin que totes pòdon consultar en linha.
 
E mai perqué chamjar lo format e passar au documentari?
 
Perque degun en defòra del mond del mestièr —cercaires, ensenhaires, etc.— pòt pas agachar sens badalhar un filme de collectatge. Lo documentari, s’es plan fach, es fòrça mai agradiu pel public. Mas, i a quicòm mai: lo documentari nos obliga de filmar lo mond pas solament a taula, mas dins lors ocupacions, lors gèstes quotidians, e l’usatge de la lenga càmbia, segon que qualqu’un es assetat davant un microfòn dins sa cosina, o qu’es a far son trabalh o que i a de borra amb la femna, lo filh o lo vesin!
 
 
N’avètz un retorn en defòra dau mitan occitanista?
 
Avèm organizat de serenadas per mostrar los filmes pels vilatges, subretot dins lo parçan ont avèm filmat. Las reaccions son fòrça, fòrça positivas, mas en defòra —çò me sembla— de tota vertadièra presa de consciéncia collectiva de l’importància de tot çò qu’es a se pèrdre. Per aquò tanben arribam tròp tard, dins una region ont i a quasiment pas res per la promocion de la lenga, e ont existís pas d’autre mot que “patés” o “patois” per balhar un nom a la lenga.
 
 
Dempuei 2006, animatz un blòg^[2] ont fasètz part de vòstras reflexions a l’entorn de las lengas minorizadas e mai que mai de l’occitan. Après sèt annadas de preséncia sus Internet quau bilanç fasètz? Vòstras idèas se difusèron? Los debats avancèron?
 
Me n’avisi pas tròp, perque soi completament dins la mescla (vist lo nom del blòg es normal!). Çò que pòdi dire es que ieu ai fòrça avançat dins la reflexion: lo blòg es estat un biais d’autoformacion, d’autoquestionament. Ai creat aqueste blòg per aquò, per poder desvolopar una reflexion critica personala e collectiva sus l’occitanisme e lo biais de parlar e de tractar de las lengas minorizadas, e mai perque los jornals volián pas mai publicar mos articles (tant la premsa nacionala, coma la regionala, nimai la premsa occitanista, de còps que i a!). Lo blòg es legit —un pauc (un centenat de vesitaires per jorn)— e, de còps, los escambis son animats, sovent aprigondits, e mai finiscan quasiment totjorn en aiga de botifarra! Mas aquò, en linha, en practicant la censura mai leugièra possibla, es inevitable… Subretot me disi —aquò es mon costat istorian— qu’aital constituissi una mena d’archiu de las discussions sus aqueles subjèctes a la debuta del sègle XXI! Mas personalament, fin finala, ai mens d’idèas positivas de difusar que non pas de questions, de criticas, de problèmas… Mon militantisme es subretot un militantisme (auto)critic. Pr’aquò me fau gaire d’illusion: lo subjècte qu’ai causit, al jorn d’uèi, subretot en França, es pas brica sexy e interèssa pas grand mond, mas aquò empacha pas de contunhar de soscar, cercar, parlar e emmerdar un pauc los qu’an d’idèas tròp arrestadas, que sián militants de las lengas o contra las lengas (d’aqueles d’aquí n’i a fòrça, fòrça mai que non pas dels autres, e mai se se tracha subretot d’un militantisme passiu, que s’esperfòrça d’atudar tota expression e discussion publica —e privada— sul sicut).
 
 
Vòstra activitat militanta vira a l’entorn de la lenga occitana, coma venèm de veire. Coma vesètz son avenir? Coma vesètz los debats sus la normalizacion o l’idèa de favorizar la transmission de l’occitan dins las familhas en organizar daus nuclèus actius d’occitanofòns?
 
L’avenir, lo vesi pas ròse. Lo darrièrs locutors naturals son a crebar e lo militantisme occitanista es tròp embarrat dins la question de l’escrich (l’obsession de la grafia e de la dictada o mòstra plan), e mai s’es evidentament importanta; per ieu la question centrala, vitala, es cossí far subreviure de practicas oralas en aquesta catastròfa lingüistica e culturala (es a dire la desparicion en doas o tres generacions de las practicas socialas de la lenga). Cal ensajar de trobar de biaisses per tornar assegurar una transmission familiala (mai aisit d’o dire que d’o far!) e adobar de luòcs e de temps, tot simplament, per poder parlar en occitan, evidentament en començar pels mitans occitanistas ont sovent, o cal dire, la lenga s’escriu, òc, mas se parla pas mai.
 
 
 
Maime Caillon
 
 
 
 
 
^_____
[1] La fête des ponts: Limoges 1906-1914, IEO Lemosin.
^[2] Mescladís e còps de gula.