Ernèst Bergès, dich Sourdure, es un musician a plen temps, intermitent de l’espectacle e fa de trabalh d’estúdio per d’autres. Nascut a Lion de paire tolosan e maire clarmontesa, es installat a Tièrn (Liuradés). Bergès canta, sona del violon, del dotar e de las percussions, e trabalha amb un mescladis d’espleches electronics. Parla amb Laurenç Revèst.

D’ont ven l’interés per l’occitan alvernhat e la cultura occitana en general?

‘Quò comencèt d’abora quand ère petiaton en descubrir l’occitan dins las chançons de Massilia Sound System. Qu’ac me semblava saique d’impossible qu’i aguèsse en França de monde par parlar ‘n’autra lenga que le francés. Dins mon imaginari de dròlle, se los marselhés parlavan pas sonque le francés, ‘quò èra que Marselha èra pas vertadièrament en França, mas puslèu en Africa, a costat d’Argeria... E quand ‘trapère la vintena, dau mentre qu’ère en formacion par passar un diplòma de professor de musica, descubriguère ‘bei grand esmai la musica tradicionala d’Auvèrnhe. Le fach qu’o teniá en Auvèrnhe de chançons en occitan a complatament chamjat mon biais de veire França. ‘Quò dessenhava ‘na carta novèla dins ma tèsta e ai tot-se-tot vougut chantar en occitan e foaire saique d’artistic liat ‘bei la lenga. Rapidament es venguda l’enveja de la parlar, sens aver res mas que los collectatges e de diccionaris en linha par aprene. Comencère en escotar de collectatges e rapetir chade mot au moai pròche, foneticament.. Quauques annadas après, seguère d’estagis organizats par lo CFPO Montanhòl par parlar en occitan auvernhat, e me botère bèlament a parlar. Au mesme temps, comencère tanben a legir de libres en occitan (Bodon, Delpastre, Jan Dau Melhau, Manciet, Chapduelh, los trobadors..), e a escriure de chançons en occitan.

Quin rapòrt entre las vòstras creacions e la lenga occitana?

Avora, la lenga occitana es au mitan de ma demarcha creativa. Es un motor major dins la creacion e un “fogèir” imaginari. Chada creacion novèla es ‘n’ocasion d’anar pus luenh dins la lenga. Quò es chade còp n’escomessa, tant artistica que dins ma mestresa de lenga. Considère l’occitan tant coma ‘na matèria literària que sonòra, e ‘la pren de moai en moai de plaça dins ma vida.

Perqué far de musica en occitan auvernhat? Es diferent en rapòrt de far ce que fasètz dins las lengas oficialas d’estat?

Par me, de chantar en occitan auvernhat e d’emplegar la lenga dins la vita vitanta es coma ‘na profession de fe. ‘Quò fa de sens a tot punt de vista: artisticament, politicament, eticament.

La musica par me es un biais dirècte par foaire conustre la lenga, par boailar l’enveja au monde de l’aprene o de se tornar botar a la parlar. Ai totjorn escotat l’occitan ‘ma ‘na musica, una matèria musicala en se mesme e quò es ‘na part de çò que pòrta en la chantar. Es tanben important par me de chantar dins la forma dialectala de mon quartèir, par que le monde d’aicí se pòschan raconustre e se sentir valorizats mas tanplan par foaire existir ‘questa forma dialectala dins lo “païsatge” de la creacion occitana d’anueit. Ai l’edèia de desvelopar ‘na forma d’expression poetica ancorada dins le parlar de mon quartèir, que siaia a l’encòp formada dins ‘na vesion contemporanèa e dubèrta sobre las autras formas dialectalas.

Coma l’itinerari personal vòstre influencièt las vòstras produccions?

Mas produccions son de testimònis de mon itinerari, me sembla. I a de chamjaments dins ma vita qu’an franchament marcada ma demarcha artistica, coma de quitar la viala de Lion par ‘nar viure dau costat de Clarmont o de venir m’installar ès Tièrn. Par exemple, dins mon darrèir disc, De Mòrt Viva, se pòt auvir coma mon parlar es a chamjar en s’aprochar dau parlar tiernés.

D’evolucions notablas despí que creatz en occitan?

Desempuei que chanta en occitan e qu’ai chauvit de trebalhar a l’entorn de la musica tradicionala dau Massís Centrau, la recepcion de ma musica a complatament chamjat. Sente moai de desir, moai d’interès e de temps en temps i a de monde que venon me mercejar, que me dison que ma musica los tòcha par son estachament culturau e par son estrangetat en mesme temps.

Vist que la situacion per la lenga occitana dins la societat es complicaia sovent, coma via totas aquelas creacions, donèron un image novèl?

Pense que las formas artisticas exigentas e afirmadas, que siaia en musica, en literatura, en cinèma, son de testimònis vius de la vivacitat de la lenga e que pòdon boailar au monde l’enveja de ne saupre moai sobre la lenga. Mas faudriá moai de relais dins los mèdias nacionaus (e internacionaus, perqué pas!), çò que se passèt par los Massilia, los Fabulous Trobadors, e qu’es a bèlament se passar anueit par de monde coma Cocanha, San Salvador, La Nòvia e ieu...

Qu’es la situacion de l’occitan aüra?

‘Quí en Puei de Doma, la lenga es presenta de pertot dins la toponimia, dins los noms d’ostau, dins l’accent e los biais de dire en francés regionau, mas la majoritat dau monde es pas conscienta qu’i a ‘na veraia lenga darrèir e qu’aquesta lenga es l’auvernhat, dialècte occitan septentrionau. Dins l’arrèirpaís tiernés e de pertot dins Liuradés i a enquèra belcòp de locutors actius, e par elhes le patoès es la lenga moairala. Los locutors parlan entre elhes, sens aveir de possibilitat o quitament l’edèia de transmetre la lenga. Sovent son convencuts qu’i a dengun pus par parlar la lengua e que l’es perduda a tot jamoai, mas ben segur, son aürós quand descubrisson que de joine monde s’interèssan a la lenga, la comprenon e la parlan. Entremieg los collectius e associacions engatjadas a l’entorn de la lenga, i a en Auvèrne ‘na batalha entre los occitanistas, liats tradicionalament ‘bei l’IEO, e los “bonaldistas”, que sègon la vision, aportada par Pèire Bonaud, que l’auvernhat seriá pas d’occitan mas ‘na lenga independenta, partida de l’ensemble medioromanic. (en passar, l’edèia de lenga medioromanica es franc interessanta, en veire los liams e l’entrecomprenason ‘bei l’arpitan.). I a pena d’eschamgis entre los dos mitans, e ‘quò es daumatge, que i auriá pro a discutir. Tot ‘quo, ben segur, ‘juda pas la situacion de la lenga.

L’occitan, coma lenga, quin avenir?

Segur ‘na question pas aisada de respondre!

Par me, l’avenir de la lenga occitana es liat au plurilingüisme e a l’integracion de la lenga dins d’eschamgis interculturaus e internacionaus; fuguèsse par de liams umans ‘bei Catalonha, ‘bei las valadas occitanas d’Itàlia o ‘bei totas las autras lengas romanicas o ‘na conussença moai espandida de la pluralitat dialectala de l’occitan.

Pense que i a segurament n’avenir par l’occitan dins la musica, qu’es un mejan simple e poderós de foaire viatjar la lenga e de tochar ‘na varietat granda de personas e de regions. Mas faudriá pas que ‘quò fuguèsse la sola dralha de subsisténcia, sens qu’i aguèsse de vivèirs de locutors actius. Per exemple, i a saique de foaire dins los mitans de musica tradicionala par que los musicaires se boten a emplegar la lenga par comunicar entre elhes: d’obradors de lenga dins los festenaus, de centres culturaus occitans (coma la Ciutat vès Pau o l’Ostal del Telh vès Orlhac), de ‘juda par se formar... Tanplan, l’escriut es franc important. Faudriá ‘na novèla generacion d’escriveires e de poètas, que los libres fugèsson pas solament venduts dins de librariás especializadas e que los locutors actuaus se botèsson a legir moai la literatura occitana. Mas par ‘quò, fau chamjar l’edèia que se pòt pas comprene la lenga escruita o ‘na forma dialectala aluenhada. Pense que faudriá tanben de filmes en occitan o aumens bilingües; de ficcions grandas, de dessenhs animats, de cortmetratges sens revirada au festenau de cortmetratge d’ès Clarmont, per exemple!

Parlatz occitan en familha, amb l’entorn?

Anueit, parle sobretot ‘bei d’amics occitanistas e quauques personas que vivon dins mon quartèir. Mas Mia compren pas mau mas parla pas. Ensage de parlar en occitan ‘bei nòstra dròlla de 3 ans, mas quò es pas aisat d’èstre sol a emplegar la lenga. La petita conús quauques mots e ‘la compren ben, mas le francés ‘rapa franc vist tota la plaça. Nos manca ‘na calandreta ‘quí ès Tièrn..

E ‘quò me manca de parlar la lenga dins la vita vitanta.

Qué son los vòstres projèctes?

Sei dins la còla de l’IEO Puei de Doma. Avora, fasèm de collectatges vidèo par presentar de locutors auvernhats actuaus dau pargue de Liuradés. Escriuve quauques tèxtes par la revista auvernhata e velava Parlem e contunharai d’escriure de chançons en auvernhat, par me o par d’autres.. Ai par exemple l’edèia de foaire un trebalh d’escritura dins l’encastre ritmic de la borrèia. La borrèia es ‘na part qu’ai un pauc laissada a costat dins mon trebalh, perque la tròbe pauc aisada de jogar... N’empacha pas qu’ai enveja de la trebalhar! Ai tanben l’enveja de publicar un jorn saique coma un recuelh de poèmas en occitan mas ‘quò prendrà de temps.

Ernèst Bergès parlèt arunan amb Domenja Lekuona per son emission En Ondas: