Aquò mi menèt a m’interessar a d’autres dialèctes que lo niçard, perque es normal de s’adaptar au parlar dau luec dont vives. Refudèri d’èstre pilhat per un tapatrauc, après tot lo trabalh qu’avii fach! Avii 12 estudiants que causissian entre niçard e provençau per l’examen, ai laissat un grop de mai dau doble. La situacion de l’ensenhament es ben marrida! Sobretot per l’òbra de caps d’establiments que se’n baton ò combaton tot cen qu’es en plaça ò que si vòu metre en plaça. Niça Matin, per exemple, t’explica que non presentan lu libres publicats en niçard perque aquò interèssa degun e preferisson presentar lu libres d’autors totalament desconoissuts.

Aquesta entrevista es dedicaa a l’òme multicarta qu’es Reinat Toscano, escrivan de romans policiers occitans, en cors de redaccion d’un diccionari, professor ò ancara investit dins l’associatiu. Es en evocar nòstre quartier comun de residéncia La Diga d’ai Francés (un quartier niçard de la Plana de Var al ponent de la comuna just en fàcia de Sant Laurenç de Var, doncas al ras de la “Provença” istorica) que nos venguèt l’idèa de parlar d’el e de la sieu vision sus la lenga, lo passat, lo present e l’avenir.


 
Coma venguèt vòstre interès per l’occitan en general e per l’occitan niçard-provençal en particular?
 
Ai augut l’astre de créisser dins la maion de mon pair grand, a Niça, dont lu adultes (parents ò autres que venian) si parlavan totjorn en niçard. Mas parlavan en francés ai pichoi, istòria ben conoissuda d’una generacion brimada a l’escòla quora parlava en occitan.... Fa qu’ai creissut dins un bilingüisme total, preciós per la mieu dubertura d’esperit coma per la descubèrta dau monde a l’entorn, mas finda, après, per l’aprendissatge dei lengas estrangieri (anglés e italian).
 
Sensa oblidar qu’anavam cada an trobar lu cosins dei Valadas Occitani e au sieu si parlava occitan, piemontés, italian e francés.
 
Fuguèt doncas naturalament que, arribat au Licèu Massena, mi marquèri ai cors dau Majorau Companh, que retrobèri a l’Universitat, dont, en mai de la lenga italiana, m’interessèri a la filologia (italiana e genovesa) embau Professor J. Nicolas.
 
Dins la seguida, li mieu divèrsi afectacions professionali mi faguèron virar: Lemosin, Auti Aups, Bocas de Ròse, País Grassenc, Var —dont siáu installat despí mai de vint ans—.
 
Aquò mi menèt a m’interessar a d’autres dialèctes que lo niçard, perque es normal de s’adaptar au parlar dau luec dont vives, e aquò mi fuguèt d’una granda utilitat dins la seguida, per tot cen que faguèri dins l’ensenhament coma dins la recèrca. Mas sensa denembrar lo niçard!
 
Perqué aver causit la draia de l’ensenhament?
 
Aquò, es una vocacion. Ja de tot pichon, ne’n parlavi... Aguèri finda d’ensenhaires de tria, tant a l’escòla elementària coma au collègi e au licèu. Especialament en italian e en istòria. Emb cen qu’ai dich aquí sobre, si capisse que non podii causir una autra dralha que l’ensenhament dei lengas!
 
Qu’ensenhament tirar dal periòde professional de cargat de corses al departament d’occitan de la facultat de Niça?
 
Mi venguèt cercar lo Professor Pau Castela, que m’endralhèt vèrs una tèsi d’estudis occitans. Au mieu retorn dins la region, me demandèt de donar de cors a La Garda, en companhia de Florian Vernet. Pi m’encarguèt de cors a la Facultat dei Letras de Niça. Cau precisar que, d’aqueu temps, non li èra encara un departament d’occitan. Èri oficialament professor d’italian au Licèu de Brinhòla, mas descargat de cors e a la totala disposicion de la facultat.
 
Li restèri doi ans. Après, fuguèt creat lo departament, e lo responsable mi prepauèt unicament de faire una ora de cors per setmana, en mai dei mieus oras a Brinhòla... Non mi volia a temps complet, mas unicament per li rendre servici, vist qu’avia degun per assegurar lu cors de literatura anciana. Refudèri d’èstre pilhat per un tapatrauc, après tot lo trabalh qu’avii fach!
 
Per exemple en segonda annada a la facultat de Niça, avii 12 estudiants que causissian entre niçard e provençau per l’examen, ai laissat un grop de mai dau doble (que faïan “niçard opcion provençau” ò “provençau opcion niçard”, valent a dire un dialècte per l’examen emb una sensibilizacion a l’autre dialècte). [Nòta — Se i èra lo causir entre los dos corses “niçard” e “provençal”, malgrat l’airal d’influéncia geografica de la facultat a jamai existit de causir per un cors “gavòt” a la facultat de Niça.]
 
Lo temps passat a la facultat m’avia finda menat a redigir lo mieu Conjugar en niçard, alargat pi per devenir la Gramàtica dau niçard.
 
Despí lo principi de vòstra carriera a ancuei, de que son las evolucions notablas en matèria de vivacitat de l’occitan?
 
Veï de cauas que si debanan, d’un biais positiu, dins certans relargs (coma la dubertura de l’escòla bilingüa de Niça). Mas dins Var la situacion de l’ensenhament es ben marrida! Sobretot per l’òbra de caps d’establiments que se’n baton ò combaton tot cen qu’es en plaça ò que si vòu metre en plaça. Sovent ipocritament, en faguent creire que fan quauqua ren e en dient ben aut que li son favorables...
 
Quin impacte a vòstre ensenhament al nivèl de la practica de la lenga per la populacion de vòstre caire?
 
Vist que l’ensenhi plus au licèu, es pas aisat de respòndre! Pura, aquelei que son passats per lu cors ne’n consèrvan totjorn quauqua ren: cu s’engatja dins de projèctes culturals locals, cu mete un nom occitan a son negòci de produchs bio...
 
Au vilatge, lu cors que fau dins l’encastre de l’IEO an un ressòn limitat, estent que lu joves son rars... Solets costats positius: quauqui vielhi personas que mi parlan en provençau per carrieras e un panèu en occitan a l’intrada de la comuna...
 
Fòra l’ensenhament, parlatz occitan amb vòstra frema, vòstres enfants al quotidian?
 
Pas pron!... E mai se la lenga es de pertot a maion (libres, computador, musica...).
 
Quin avenir meian vesètz per la lenga? De que cal far ò ren far per cambiar la situacion?
 
Cauria ja aver lu mejans de sancionar toi aquelu que son pagats per ajudar au desvolopament de l’ensenhament de l’occitan e fan tot lo contrari! Parli dei responsables de l’Educacion Nacionala que refudan d’aplicar lo projècte academic...
 
E la premsa!... Quora Niça Matin, per exemple, t’explica que non presentan lu libres publicats en niçard perque aquò interèssa degun e preferisson presentar lu libres d’autors totalament desconoissuts pareissuts dins quauque recanton alunhat dau monde...
 
E si porria parlar dei elegits! A la darriera Librejada, per exemple, que lo Felibritge organizava a Castèugombèrt, lo solet present èra Arvèi Guerrera: degun dau conseu generau ni de la comuna...
 
Sensa parlar de l’abséncia quasi totala de l’occitan dins Marselha 2013!
 
E per parlar d’actualitat literària, associativa, etc.?
 
Siáu secretari de l’IEO 83, fau un cors cada setmana au Vau e contunhi d’escriure. Ai en preparacion un recuelh de novèlas.
 
D’un autre costat, trabalhi totjorn a la redaccion d’un diccionari. Lo fau emb Reinat Matalòt, coma ieu sòci dau Centre Cultural Occitan-País Niçard e Alpenc, en relacion emb d’especialistas quora un problèma si paua.
 
 
 
 
Laurenç Revèst