L'istorian anglés, amic de Carles III e legit per Putin, s'exprimís : «L'Occident deu armar Ucraïna, se Kyiv ganha, Putin es acabat. Israèl e Palestina devon entamenar de negociacions sul pic, los dos estats son la sola sortida possibla.»

«La cara violenta del poder es tornada dins lo Mond». Putin «poiriá ganhar en Ucraïna e Kyiv poiriá aver de novèlas frontièras». Per ansin las democracias «devon recobrar la fisança e afrontar Russia». Perque al final «res supèra pas la libertat». En Tèrra Santa, lo retirament dels colons amb la creacion d'una Palestina liura als costats d'Israèl "es la sola via cap a la patz".

Simon Sebag Montefiore a longtemps estudiat Russia e l'Orient Mejan. Uèi, a escrich l'istòria del Mond. Ja autor de libres plan capitats coma Los Romanov e Jerusalèm. Biografia d'una vila, amb son darrièr obratge va mai luènh : Lo Mond. Una istòria de familha es l'istòria dels èssers umans de fa un bon mièg milion d'annadas fins a nòstres jorns. Del ponch de vista de las familhas, de las dinastias, Sebag Montefiore ne sap fòrça, non solament perque es un bon amic del rei Carles III e de son esposa, mas tanben perque sap cossí o dire. De tèmas màgers tals coma la guèrra, las epidemias e las migracions se mesclan a las traïsons, a las venjanças e a las tragèdias privadas. La fresca, per las figuras dels Cesars, dels mogòls, dels Han, dels Medicis, dels Bonaparte, permet un agach luènh d'èsser evident sul temps present.

Simon, venes d'escriure un libre plan ambiciós : Lo Mond, es al fons l'istòria de la planeta. Qu'es plena de catastròfas mas tanben d'espèrs umans quitament dins los moments mai escurs. Aital vivèm. I a uèi de rasons d'espèr?

Mon libre es a l'encòp un requisitòri e una celebracion de la vida umana. Es plen de poesia, de literatura, d'art, d'amor, d'amabilitat e de creativitat. Mas tanben de murtres, de tortura e de crudelitat. E de las guèrras. Perque la vida umana es una mescla dels dos aspèctes. La violéncia n’es partida integranta. Paradoxalament, la guèrra es donc un formidable motor qu'accelèra lo cambiament.

La violéncia es totjorn presenta, en soma. O vejatz en negre?

Se soi pessimista? Estranhament, al mièg de tantas tragèdias e sornièras, ai totjorn fisança en l'umanitat.

S’una solucion al conflicte israelopalestinian es encara possibla? O i a tròp d'òdi ara?

Òc, l’asirança nos envasís ara. Pertot. Èra la tòca de l'ataca de l’Hamas contra Israèl, indignar los israelians al ponch que pèrdon l'aprobacion mondiala a causa de lor reaccion furiosa. E lor far entreprene, per destruire l’Hamas, una guèrra urbana que sacrificariá tantes civils que rendriá impossible tot compromés. Plori los civils dels dos costats. L'incursion murtrièra de l’Hamas es estada tan ferotja e tan pervèrsa qu'a plaçat l’Hamas fòra de l’enclaus e de la proteccion del Mond fondat sus de règlas. Pensi qu'Israèl a drech de destruire l’Hamas e o deuriá far, mas sos bombardaments an tuat un nombre enòrme de civils e es quicòm qu'aborrissi.

Cal esperar mai de violéncias en 2024 o se pòt esperar la debuta d'un procès de patz?

Los dos camps son tan traumatizats que lor caldrà fòrça temps abans de voler prene de risques politics. Mas las negociacions per un acòrdi bilateral devon començar sul pic: entre Israèl e Palestina. E donc s'engatjar sulcòp sus la via de la creacion d'un estat palestinian. Israelians e palestinians auràn besonh d'un lideratge novèl. Aquò prendrà de temps. Mas i a pas d'autra via que la de doas republicas de còsta, amb la seguretat de las doas garentidas. D' autre caire, après lo massacre de l’Hamas, se pòt pas esperar qu'Israèl ane luènh dins aquela direccion se los palestinians demòstran pas la volontat e la quita capacitat de respectar una tala solucion.

La solucion «de dos estats» rèsta doncas segon vos realista?

Òc.

I a pas pas de solucions alternativas?

Non.

Avètz escrich dins The Atlantic que lo raconte de la descolonizacion utilizat pels militants pròpalestinians es «fals e perilhós» perque descriu pas ni la tragèdia palestiniana ni los fondaments d'Israèl. Çò qu'exprimís una societat «multipla», diferenta de la tipica dels «colonizaires blancs». Se lo raconte en question doncas, totjorn segon vos, per justificar de chaples coma lo del 7 d'octòbre, es corrècte?

Aquel article ditz tanben plan d'autras causas.

Mas las accions violentas contra los palestinians en Cisjordania deurián pas cessar? L'armada israeliana deuriá pas cessar de defendre los colons? Lo drech internacional se deuriá pas aplicar a Israèl?

La responsa a las tres questions son tres “òc” sens cap d'esitacion. Dins The Atlantic, ai explicat perqué pensi qu'un raconte especific es negatiu. Mas ai tanben sostengut plan clarament aquelas tres causas precisament: que los colons de Cisjordania son de colonizaires e que, dins l'encastre d'un procès de patz entre Israèl e la Palestina, lor cal quitar lèu la Cisjordania, que tant que l'ocupacion persistís, Israèl deu protegir los palestinians e qu'Israèl deu respectar lo drech internacional.

Quitament de nombroses militants palestinians «non violents» trantalhan per prononciar una condemnacion explicita de l’Hamas pel 7 d'octòbre. Afirman que lor demandar d'o condemnar es una forma de «racisme occidental». An rason o non?

S’enganan. La vida civila es sagrada e deu èsser protegida. E alara perqué Israèl deuriá prene de risques per arribar a la patz – coma o deu solide far – se las milícias palestinianas son d'un biais o d'un autre legitimadas a tornar far lo 7 d'octòbre? Aquela actitud es non solament fastigosa, mas significa egalament que i aurà pas jamai de patz.

D'una guèrra a l'autra: se Putin ganha en Ucraïna?

Es possible. La situacion actuala jòga en sa favor.

Se veirà la debuta de las negociacions entre Moscòu e Kyiv en 2024?

Benlèu. L'androna poiriá menar a de negociacions qu'abotirián a l'establiment de novèlas frontièras per Ucraïna. Quicòm de similar a la division de Palestina entre Israèl e los arabis en 1948/49 poiriá subrevenir (una division demorada sul papièr perque l'estat de Palestina es pas jamai nascut). O encara lo despartiment dels territòris entre Índia e Paquistan après la fin de la dominacion britanica. Ucraïna, e mai reducha, se poirià alara desvolopar coma democracia europèa. Mas evidentament, es pas qu'una ipotèsi. Se Kyiv obtenguèsse una reüssida màger sul prat batalhièr, Putin seriá acabat. Se l'Occident contunha de l'armar, Ucraïna poiriá encara ganhar.

E la guèrra, per ara unicament ideologica, contra çò que lo Kremlin definís coma «l'Occident collectiu»? Putin es a ganhar? Lo Sud del Mond es amb el? Que deurián far las democracias liberalas per contrar l'ofensiva?

Las societats dobèrtas devon mobilizar lo poder flexible dels estats democratics, recobrar la fisança perduda e armar Ucraïna e sos autres aliats per afrontar la Russia putinista.

Dins vòstre darrièr libre, escrivètz : «L'invasion d'Ucraïna per Putin es pas una faiçon novèla d'exercir e d'espandir lo poder […], es un retorn a la normalitat d'una faiçon que los “princes” d'aquel libre – senhors de la guèrra, reis e dictators – trobarián una rotina: lo rambalh normal es de retorn en accion.» Aquò significa que las relacions internacionalas actualas, que son de mai en mai violentas e fòragetada del comun, son de tot en tot normalas?

Òc, es un retorn a la faiçon tradicionala d'aquerir e d'exercir lo poder.

Après quasi 80 ans de patz, Euròpa es tornada venir «lo luòc de la guèrra». Se la guèrra poiriá venir la novèla nòrma sus nòstre continent?

Òc, aquò poiriá èsser la novèla nòrma.

L'autoritarisme e lo totalitarisme son venceires dins l'istòria del Mond? La «fugida de la libertat» fa partida integranta de la raça umana? O las idèas liberalas son fin finala la bona escasença?

Non e non. Es pas necessàriament dins un sens o dins l'autre. Las doas causas an totjorn agit en parallèl e an sovent format d'ibrids. Mas las societats democraticas del mond dobèrt an perdut fisança en elas meteissas. E riscan de pèrdre lor poder dins una fèbre de moralisme ipocrita e de mesprètz de se. En revenge, res despassa pas la capacitat de las democracias a desplegar lor engenh. Res despassa pas la libertat.

Perqué los dictators aiman l'istòria?

Los dictators aspiran al poder pur dels primièrs conquistaires. Vaquí perqué estúdian l'istòria. Son generalament passionats pel subjècte. Sovent quitament pedants. Lo maselièr Bashshar Al Assad nos a pas benlèu volgut balhar sa leiçon d'istòria, mièg grossièra, mièg fastigosa? (Lo dictator sirian, dins un discors del 20 de decembre de 2023, a afirmat que «i a pas cap de pròva» de l'exterminacion de sièis milions de josieus pendent l'Olocaust e que los Estats Units «sostenguèron lo nazisme dins lo periòde d'après-guèrra»).

Mas es verai que Putin legís vòstres libres, Simon?

O confirmi. A legit mon libre sus Catarina la Granda e Potemkin. Coma son eles que conquistèron Ucraïna e Crimèa, imagini que cercava d'indicacions.

L'ideologia creada pel regim es pro fòrta per manténer Putin al poder per totjorn? Lo «putinisme» vertadièrament fa venir Putin mai fòrt?

Non, li cal de contunh prene de novèls risques, far de novèlas escomesas. Per aquela rason, las guèrras. Mas i a un ponch important al benefici de Putin: los russes son prèstes per patir de pèrdas de guèrra mai importantas que los ciutadans de las autras nacions.

La capacitat de patiment dels russes es donc un avantatge pel regim. Qu’esperatz de l’eleccion presidenciala russa de març de 2024? Putin ganharà forçadament, mas amb quals percentatges?

Ganharà per una aclapanta majoritat. E regnarà tant que batrà lo recòrd de Stalin. (Lo dictator sovietic regnèt pendent trenta ans, de 1922 a 1952. Putin es fins ara al poder dempuèi près de 24 ans).

Lo regim de Putin prendrà fin?

Tot es possible. S'es vencut, tombarà. E la casuda dels tsars vencuts es un afar plan complicat. Pasmens, se sortís de la guèrra amb una partida nulla o una victòria, governarà tant que sa santat li permetrà.

Russia poiriá un jorn venir un país «normal»? La democracia es defenduda en Russia? I a de rasons istoricas que rendon aquò impossible?

Cap de rason istorica. Un rus pòt gaudir de la democracia coma quin que siá autre ciutadan. Mas a una mena de reflèxe automatic de se refugiar dins la dictatura.

Escriure un libre coma Lo Mond es una entrepresa gigantesca. Aquò serà estat dur, en tèrmes d'energia, de temps passat, etc. Que vos empenhèt a l’escriure?

Èra un projècte fòl. Coma lo cercavi e non lo trobavi pas, volguèri escriure un libre d'istòria que combinava l'arc de l'istòria mondiala amb l'intimitat de la biografia. E puèi comprenguèri que la familha, unitat fondamentala de la vida umana, èra un mejan ideal per i arribar. Es una forma novèla d'istòria mondiala, degun a pas jamai escrich un libre coma aqueste abans. L'istòria es contada per de familhas e de personatges dins un sol raconte. I a totes los continents, totas las epòcas, totes los luòcs. De l'edat de la pèira a l'edat dels drònes. L'escriure m'a quasi tuat, mas es lo libre que ne soi lo mai fièr.

Mas après aver estudiat tota l'istòria de l'umanitat e escrich aquel libre, cresètz encara vertadièrament en l'avenidor de l'umanitat?

Òc, i cresi totjorn. Mas soi un optimista incorregible, non?

Entrevista publicada originalament en italian sus Fanpage.it