Quora m’installèro a Luceram, decidiguèro de parlar gavòt luceramenc, pas mai Niça es una enclava marselhesa en País Gavòt Lo niçardisme integrista s’explica per l’ignorantesa lingüistica Penso qu’es vital per Occitània de sauvar lai sieus terras agricòlas Lo novèl sistema electoral —fach per confirmar li notables en plaça— m’empacha de me tornar presentar de solet Quora sabèm cen que venguèt VVAP, se polèm interrogar sus aquela eficacitat Tant que rendrem pas la lenga “escontornabla” per acapir la vita, la sciéncia, lo país, l’istòria, li serà minga motivacion

Vos prepauvam l’entrevista de Bernat Fruchier, professor d’occitan niçard e de filosofia en licèu a Niça, tot just a la retiraa; es vicepresident dal Centre Cultural Occitan-País Niçard e Alpenc (CCÒc) e de la sieu revista La Beluga. Es una personalitat occitanista eclectica de las Valaas dals Palhons, tant intellectual coma trabalhaire de las sieus mans. Coma ben d’occitanistas, es un òme multicarta. Es un escrivan que tòca a tot coma un agricultor apassionat.
 
A la creacion de las edicions dal CCÒc publiquèt un molon de librets per enfants coma per adultes en occitan gavòt e niçard: Lo còrs uman, glossari illustrat; Lo cat que ten la candela, librion de colorir. Publiquèt una sèria de novèlas en occitan gavòt: Lo drac de la fos; Retorn al vilatge. Ambal Grop Istoric Palhonenc publiquèt de retranscripcions de collectatges d’oralitat coma Istòriei dei Clòts, d’estudis economics coma La Crisi Oleïcòla, d’estudis d’istòria e d’arqueologia regionalas coma Problematizar l’arqueologia luceramenca; Las inscripcions de Luceram; Memòri sus lo transpòrt dei mòlas; Un document de 1252 sus Còntes, Coarasa e lai sieus implicacions (cf. lo sieu blòg); e per paréisser, “Luceram sota li còmtes catalans (en espèra de luec d’edicion). Tot plen sensible a l’ecologia e a l’agricultura, escriguèt d’articles coma “Sus li fuecs de seuva”. Inicièt lo Grop Occitan d’Estudis Etnoecologics (GODEE, “per se far plaser”, qu’aquel òme a d’umor) que publica una revista, Lo Beal, e qu’a per tòca centrala la tematica ecòlobotanista occitana. Collaborèt egalament a la revista de Bendejun, Lo Rolh, dirigiá per l’occitanista gavòt Joan-Pèire Ivaldi, professor de geologia a la Facultat de Niça —aüra retirat—. S’escriu principalament en occitan coma ancara “Quarquas idèas sus l’economia occitana” per Lo Lugarn, la revista dal Partit de la Nacion occitana (PNO), li arriba totun d’escriure en francés coma “Sur la démocratie directe en Occitanie”. 
 
 
 Coma vos venguèt l’interès per la lenga occitana?
 
A l’adolescéncia fuguèro pron lèu curiós dei dialèctes locals. Mon paire, naissut a Mónegue, parlava un chic monegasc, mas, alevat per la sieu mair grand saorgina, repetia tot plen de frasas e de mots en saorgin (roiasc).
 
Per cen qu’es dal gavòt, la mieu familha es originària de Sant Martinet en lo Val d’Antraunas (auta valaa de Var). De mai, pichon, passavo una granda part de l’annaa als Clòts (“Sclos” ò “Sclos de Contes”, masatge de Còntes, coma La Verniá, “La Vernea” en italian e francés) d’ont la gent parlava lo dialècte gavòt. Quora m’installèro a Luceram, decidiguèro de parlar gavòt luceramenc, pas mai.
 
 
Qu’es d’èstre e de se dire gavòt en Comtat de Niça?
 
La Comtat es un País Gavòt. Li niçards son de marselheses despí li focèus (cf. Nikaia). L’evesque de Niça —que representava qu’el— fuguèt sempre en lucha emb l’abaïa de Sant Pònç que representava la Gavotina e que volia dependre que de l’arquevesque d’Ambrun. Cimier èra la capitala de las Alps Maritimas denant Ambrun. D’aquel temps, l’evesque de Niça dependia d’aquel de Marselha (al sègle V): Niça es doncas una enclava marselhesa en País Gavòt e la sieu lenga es un provençal maritim un chic gavotizat per l’exòde rural de l’ubac (qualques mots de gavòt son passats en niçard, aüra, la bofaïssa, lo coe, la fea; e si fa ancara la diferéncia dals articles definits lu/li coma en gavòt los-li / las-lai, es tot).
 
 
Coma viètz l’activitat culturala occitana dins vòstre caire (las Valaas dals Palhons e a l’entorn)?
 
Per ieu, li es minga activitat culturala occitana en lai valaas nòstras (l’activitat culturala “çanfresa” m’interèssa ren). Levat las activitats ligaas an aquels corses: un cors d’occitan gavòt qu’es fach a Coarasa per lo Centre Cultural Occitan-País Niçard e Alpenc e un recent cors d’occitan niçard creat a Còntes per l’Institut d’Estudis Occitans de las Alps Maritimas (en airal occitan dal “gavòt en ca”).
 
 
En filosòf, coma amic de la saviesa, dal saber, avètz escrich sus aquela problematica e voirio saber coma explicatz que lo discors antioccitanista de qualques niçardistas sigue un ferotge discors d’identitat antiprovençala e a l’encòp un discors negant l’existéncia dal gavòt (e mai sovent laudant los ligams amb las Alps, amb Savòia)? Per exemple dins tot l’airal niçard seriá vist coma un afront d’ensenhar en provençal (e se pensariá manco d’ensenhar lo gavòt), es l’òrt gardat niçard. Mas dins l’espaci de la Gavotina de Comtat en general, e dins las Valaas dals Palhons en particular, avèm relevat per exemple que los dos establiments publics (collègis) qu’ensenhan en occitan lo fan en niçard —e ren en gavòt qu’es lo dialècte dal país—. Pasmens l’occitan gavòt non es ancara mòrt dins aquel caire, es present dins l’ambient local (vos arriba coma ieu de parlar gavòt ambals ancians, per los autres lo francitan es utilizat ben sovent), qu’a una literatura divèrsa passaa e actuala (Barelli, Blanchi, Delasserre, Gauberti, Massiera, Ricolfi, Ricolfis, los tèxtes en gavòt dals fraires Pelhon, los tèxtes en gavòt de Bermon, Chiris, Gasiglia, Ivaldi, Mari, de vos...) e qu’a quitament un molon de traças dins la toponimia (Lo Savel un pauc pertot, Las Aias a Còntes, Lo Caire dal Prat a Bèrra, La Valaia a L’Escarea, etc.). E mai, se pòl considerar que lo gavòt es una bòna pòrta per accedir als autres dialèctes de l’occitan coma aquel dals Palhons sonat “gavòt en ca” que —per aquò— pòl èstre una basa per practicar l’occitan estandard ò comun.
 
Lo niçardisme integrista s’explica per:
 
— Un imperialisme niçard (un “parisenquisme” regional).
 
— La prepoténcia de la vilassa a rapòrt ai “païsanasses” (e en derivacion far la leiçon al monde que sabon ren).
 
— D’interèsses economics d’una part de la borgesia niçarda emb Piemont ò Ligúria, citam l’existéncia dal partit prògenovés al sègle XII que volia desseparar Niça de Provença per agachar mai vèrs Gènoa.
 
— L’ignorantesa lingüistica (lo monde se donan manco la pena de cercar s’i aguèt qualquarren d’escrich en occitan dal país ni de s’ajuar e de se connectar a l’occitan qu’es ancara parlat, èra coma se ren avia existit avant).
 
— Un pragmatisme superficial: “ensenhar cen qu’es lo mai conoissut” (mas alora perqué continuar a ensenhar lo provençal —e non ensenhar lo niçard— dins los establiments escolars de la part provençala de las Alps Maritimas, que sa capitala departamentala es Niça e que n’es lo mesme bacin uman fins a Grassa?).
 
— Eventualament l’accion d’elements faissizants (identitaris, que se sièrvon de tot ce que fa “color locala”).
 
 
Perqué causir primier la draia de l’ensenhament e ren una autra via professionala en lenga? De que fètz aüra?
 
Comencèro per estudiar la filosofia a la Facultat de Letras de Niça. Es solament quora fuguèro en mestria que li cors d’occitan debutèron a la facultat. Es ensin que venguèro ensenhaire de filosofia e d’occitan.
 
Dio volentiers qu’ai ensenhat perque sabio ren faire. Coma dion los americans: “Cu saup fa, cu non saup ensenha” [mieg rire].
 
Aüra sio pensionat de l’educacion e la mieu activitat principala es l’agricultura. Penso qu’es vital per Occitània de sauvar lai sieus tèrras agricòlas. Èra un ponch important dal mieu programa ai darrieras votacions municipalas.
 
 
Vos siètz ja presentat a d’eleccions comunalas; e avètz l’intencion d’i tornar coma lo prepauva lo Manifèst Occitanista “Bastir 2014!” per las eleccions municipalas de 2014?
 
M’èro presentat ai darrieras votacions municipalas a Luceram, mas fuguèro ren elegit. Lo novèl sistèma electoral —fach per confirmar li notables en plaça— m’empacha de me tornar presentar de solet, ja que lo panachatge es plus possible.
 
 
Perqué e coma naissèron las activitats associativas occitanistas (CCÒc, autras associacions que ne siètz estach membre) dins lo País Gavòt, dins lo País Niçard, en Provença Orientala, en Piemont...?
 
A l’entorn de 1970, anèro an una reünion (anonciaa per plancartas a Niça) en un cafè dont faguèro conoissença de Francés Fontan e mantes autres. Quarquas setmanas après (magara quarques meses), Pèire Giraud —futur conselhier regional occitanista de Provença-Alps-Còsta d’Azur pròche dal PNO— me conoissèt en la carriera e me prepausèt de pilhar part a la creacion dal CCÒc País Niçard que naissèt en lo 1971. Plus tardi, una scission partissèt aquela associacion en doas. Nosautres garderiam la sigla d’origina e fuguèro bombardat president. Al moment qu’eriam al nòstre màger desvolopament, de sòcis actius nos tralaissèron per anar al Volèm Viure Al País (VVAP), perqué “li semblava mai indispensabla l’accion politica que culturala”. Quora sabèm cen que venguèt VVAP, se polèm interrogar sus aquela eficacitat.
 
 
Despí vòstre principi de carriera a ancuei, de que son las evolucions notablas en matèria de vivacitat de l’occitan?
 
Mòre cada jorn un pauc de mai.
 
 
Coma viètz l’impacte qu’aguèt vòstre ensenhament al nivèl de la practica de la lenga per la populacion de las Valaas dals Palhons, d’autras parts?
 
L’ensenhament es indispensable mas basta ren: lo problèma es aquel de la motivacion.
 
— Los escolans que presentan l’occitan al bachelierat son motivats per la nòta.
 
— Li calandrons dependon de la motivacion dei sieus parents (cf. la Calandreta de Drap transferia a Niça).
 
Tant que rendrem pas la lenga “escontornabla” per acapir la vita, la sciéncia, lo país, l’istòria, li serà minga motivacion.
 
Es per aquò que milito per aquela pedagogia de la lenga: “espaventar” la gent a l’idèa que risquerian de mancar quarquarren d’important. Per exemple logicament, lo resultat dei mieus cèrcas istoricas es sempre exprimit en òc.
 
 
Fòra l’ensenhament, parlatz occitan amb vòstra frema, vòstres enfants al quotidian?
 
Ai sempre parlat occitan ai mieus pichons mas m’an sempre respondut en “pan-fresc” [“pan-fresc” es un juec de mot que s’utiliza popularament per dire “francés” en referéncia a l’arribaa “fresca” —valent a dire recenta— de la lenga francesa en lo país].
 

Quin avenir a tèrme meian viètz per la lenga? De que cal far ò ren far per cambiar la situacion? De que serián d’autras vias possiblas? De que son las fòrças e feblesas dals actors e promotors de la lenga d’òc d’aicí e d’aüra?
 
La deblesa principala, al jorn d’aüra, es de tot escometre sus la literatura en tant que cen que nen manca es d’òbras scientificas e de vulgarizacion. S’òu fèm pas, la lenga es mòrta.
 
En las associacions li son tròup de magistres e pas pron de productors, dins lo sens de produrre de tot en general (e non especialament en matèria agricòla).
 
Una via possibla seriá de ligar la lenga a las activitats toristicas, subretot que lai valaas son visitaas per d’occitans d’autras regions que son pas totjorn conscientizats. Se polèm descurbir a la lenga un interès economic, aurem fach un grand pas.
 

E vòstra actualitat literària, associativa, etc.?
 
En defòra de la mieu activitat en lo CCÒc e la Maion de País de Luceram, ai minga autra responsabilitat associativa. Sio just sòci dal sindicat agricòla e de la Cooperativa d’Utilizacion dal Material Agricòla (CUMA) de Luceram.
 
Despí quarque temps, ai gaire escrich de literari, just d’articles d’istòria dicha “locala”.




Laurenç Revèst