Quò es vengut un deliri entre nautres, benleu coma aviá pogut z’èsser per los creators originaus tanben I a pas de limits mas i a ren de gratuit E nautres tanben, occitans, avem daus estereotipes, los uns sus los autres, los lengadocians sus los gascons, los provençaus sus lo lengadocians, e tots contra los nòrd-occitans... Avem pas ’gut vergonha de marchar dins las piadas daus dos companhs creators de la seria e de segre lur filosofia do it yourself Fau farjar de la matèria en occitan, per nos en nuirir e que quò esvelhe en nautres l’enveja, lo besonh d’exprimir de las chausas dins la lenga Quò es pas un ensard se lo josieu parla provençau, lo con racista bearnés, lo que comprenem pas jamai lemosin, l’abituau eròi un pauc lene lengadocian mai o mens estandard e lo redneck lengadocian de la campanha Malurosament los occitans an un pauc laissat de costat quela filosofia, que coneissen pertant, chas nautres quò se ditz “fach a l’ostau”! Quò fuguet complicat, perque se sem una “civilizacion de diccionaris”, avem pas de diccionari dau parlar porcassier en occitan! L ’objectiu aquí es atench, avem mostrat que quò era possible Avem sovent l’impression que fau esperar o una subvencion, o que la situacion se melhore, o que quauqu’un d’autre faja quauquarren L’occitan crebarà quand aurà pus ren a dire Sens Pierrick, pas de South Park! Podem dire que quò era participatiu e collaboratiu

South Park, la celèbra e irreverenta sèria de television estatsunidenca, es ja doblada en occitan. L’idèa de doblar las aventuras de Cartman, Stan, Kyle e Kenny comencèt en 2008 dins una serada entre amics. Danís Chapduelh se metèt a l’òbra, engatgèt una bona còla e amb pauques mejans, sens argent mas amb fòrça vam e enveja, an plan reüssit.
 
Entrevista de Danís Chapduelh a prepaus del doblatge de South Park en occitan.
 
 
D’ont venguèt l’idèa de doblar South Park?
 
Èrem quauques uns a far partida dau public ordinari de la seria. Ieu, las replicas de las prumieras sasons an ritmat mas annadas de collegi, e seguisse dempuei l’evolucion dau trabalh de Trey Parker e Matt Stone. A sufit d’una serada a quauques uns per eschamnhar dessús, se’n parlar, far montar la saussa. Quò es vengut un deliri entre nautres, benleu coma aviá pogut z’èsser per los creators originaus tanben. E los deliris creatius son fachs per èsser seguits, a mon vejaire.
 
Perqué South Park?
 
South Park a totjorn agut, quitament se quò s’es assuausat emb las annadas, l’imatge dau politicament incorrecte. I a pas de limits mas i a ren de gratuit. I a totjorn, darrier l’umor estudiantin e lo prumier gra de lectura, una reflexion a ne’n tirar, o una critica fina de nòstra societat. Li aviá clarament aquí un potenciau a boirar los travers de la societat americana e los de la societat occitana en se servir de quel univers ente tot es possible. Lo monde de South Park es un microcòsme daus Estats Units: la construccion dau país tòrna mandar l’imatge d’una nacion ente religions, opinions, colors de peu, son tots boirats mas quò es pas la realitat, e tot es particionat, descopat, comunautarizat. Chasque personatge dins South Park a daus estereotipes que lo seguen e lo perpaus de la seria es justament de questionar lo rapòrt qu’avem emb totas quelas ideas reçaugudas, siá en gratant bien ente quò prutz, siá en prene lo contrapés totau.
 
E nautres tanben, occitans, avem daus estereotipes, los uns sus los autres, los lengadocians sus los gascons, los provençaus sus lo lengadocians, e tots contra los nòrd-occitans... Quò m’interessava de menar un projecte que poguesse questionar un pauc quela situacion, per veire ent es la part de l’umor, e ent es la part dau “racisme”.
 
E tanben, tot plen pragmaticament, doblar South Park era accessible tecnicament, mai que d’autres dessenhs animats, e segurament mai qu’un filme. Quò era talament artesanau a la debuta qu’avem pas ’gut vergonha de marchar dins las piadas daus dos companhs creators de la seria e de segre lur filosofia do it yourself.
 
 
Quala es la tòca de tot aquel trabalh?
 
Per alimentar, modestament, la maquina, d’en prumier. Per çò que fau far, fau crear, farjar de la matèria en occitan, per nos en nuirir e que quò esvelhe en nautres l’enveja, lo besonh d’exprimir de las chausas dins la lenga, de las chausas que, d’en prumier, nos agraden, que volem veire fachas. Quò era important per nautres, normau quitament, de far South Park en occitan, e que nòstra cultura, aura facha de serias americanas, de filmes e de juecs video, rejunhe nòstra lenga, qu’a pas tròp seguit quela evolucion. E se quò nos tòca a nautres, quò pòt eventualament ne’n tocar d’autres, daus jòunes, adolescents, adultes, per los quaus l’occitan pòt, contràriament a çò que, benleu, pensavan, veïcular una cultura qu’es tanben la lur. E benleu que s’i interessaràn e que se faràn, ilhs tanben, los veïculs de tot quò. La joncion entre l’occitan e una cultura populara que l’occitan ne fai pus forçadament partida coma autres còps sembla uei necessària a la subrevida de la lenga.
 
I a una autra mira a queu projecte, quò es de menar una reflexion sus la lenga, mai que mai la lenga qu’utilizam per las adaptacions en occitan. Sovent, que quò siá dins de las BD o daus dessenhs animats, faliá que tots los dialectes fuguessen representats. Quò balhava un boiradís que fasiá pas totjorn ben naturau. Quò era possible, dins South Park, que fonciona sus daus estereotipes, de butir quela logica a son extrema per far veire çò que pòt portar coma valors negativas. Quò es pas un ensard se lo josieu parla provençau, lo con racista bearnés, lo que comprenem pas jamai lemosin, l’abituau eròi un pauc lene lengadocian mai o mens estandard e lo redneck lengadocian de la campanha. Fasem quitament supausar que lo “meschant” de l’episòdi fai sa crisi d’adolescéncia perque sos parents parlen gascon mas eu vòu parlar lengadocian, e zo fai d’un biais pas tròp naturau. Tot quò ven de las ideas, daus dires e daus auvit-dire que nos passam los uns sus los autres. Lo debat es dubert...
 
 
Qui i a participat e cossí avètz trabalhat?
 
Èrem 13 a participar a l’episòdi, a jugar, a far de las votz. Après un pitit casting, fach mai que mai sus Facebook demest los amics, avem trabalhat au ritme de tot lo monde. Pendent 3 o 4 mes passaven chas ieu enregistrar lors replicas, o zo tornar far se quò anava pas. Los qu’eran tròp luenh zo fasián a la maison e me mandaven la resulta e ieu coordonava tot. Quò balhet un efiech “mosaïc” a un trabalh pro collaboratiu fin finala. Après, ai passat ben dau temps a elaborar la benda-son, en montar totas las replicas descopadas una per una. E ’chabei per la vestison, los bruchatges, los sons d’ambient, las musicas que tornei compausar a l’ordinator. Sens constrencha, ai pres lo temps que faliá per arribar a çò que voliá far, dins los limits de mas capacitats.
 
 
Amb quals recorses e tecnologias? Es aquò lo do it yourself?
 
Lo tot de l’ostau! Mas urosament, la tecnologia es passada per aquí... Un (bon) logiciau de montatge, un microfòn branchat sufisen, dau moment que l’enveja i es chas tot lo monde. La ressorsa principala finalament, quò es lo temps. Veiquí çò que quò es, lo do it yourself, e ai totjorn ’gut una tendresa particulara per queu biais de far, sens constrenchas financieras o autras, me sembla que quò es dins quilhs cas que la creativitat se pòt lo mai exprimir. Mas malurosament los occitans an un pauc laissat de costat quela filosofia, que coneissen pertant, chas nautres quò se ditz “fach a l’ostau”!
 
 
Avètz causit lo dialècte de cada personatge en foncion del personatge o del doblaire?
 
Chasque personatge deviá aver un dialecte, e mai un parlar, ben particulier. Ai ’gut l’astre de poder emplenar totas las casas de ma grasilha de maniera a respectar pro a l’encòp çò que voliá far e lo parlar naturau dau doblaire. Avem l’astre uei d’aver, en mai, dau monde que son en capacitat de mestrejar mai d’un dialecte, quò me laissava un pauc de latitud e ai quitament degut refusar dau monde. Las replicas fugueren après, a l’enregistrament, un pauc adobadas emb chasque actor per que quò li fuguesse, a eu, lo mai naturau possible e entau pegar a la realitat de la lenga.
 
 
Es pas complicat d’adaptar una lenga talament irreverenta?
 
Òc e non. Non perque fin finala, e per caricaturar, los americans an nonmàs dos mots quora vòlen florir un pauc lur lengatge, fuck e shit, e z’empleien a totas las saussas. De queu punt de vuda, l’occitan es una lenga talament richa e imatjada que permet mai de chausas. Entre los mots pròpris a chasque dialecte, la possibilitat de crear e desfar los noms e los adjectius, i a de qué s’amusar!
 
E a l’encòp òc, quò fuguet complicat, perque se sem una “civilizacion de diccionaris”, avem pas de diccionari dau parlar porcassier en occitan! A faugut cherchar, demandar a drecha e a mança, empruntar daus mots dins Gelú, dins de las “nhòrlas” lemosinas o de las istòrias pebradas lengadocianas... per fin de bastir una lenga que siá correnta, naturala, pas tròp complicada, mas d’ente rajarián, regularament, daus mots mai especifics per rendre compte lo mai precisament possible d’un sentiment, d’un estat d’esperit o d’una situacion. A faugut jugar emb las repeticions tanben, pas tròp ne’n far tot en gardar en testa que quò fai partida dau biais de parlar daus dròlles. E passe sus las rimas internas e los quauques juecs de mots que fuguet possible de far... un trabalh de re-creacion pas dau tot desagradiu, retrospectivament.
 
 
Perqué aquel episòdi?
 
Scott Tenorman deu crebar es un episòdi centrau dins la cronologia southparkiana. Lo personatge d’Eric Cartman, segurament lo mai interessent de la seria per sa capacitat a incarnar tota la bestiesa umana, i es ultrapresent, e quò permetiá donc d’aver un pivòt, una ancora a la quala s’estachar, coma espectator, tot en trabalhant mai en pregondor sus sa lenga. Queste episòdi es tanben unic, e intemporau. Se pòt veire sens ren conéisser de la seria, e independentament dau contexte, vist qu’es pas liat a un fach d’actualitat o de societat. Quò permetiá donc de pas trabalhar dins l’urgéncia en aver lo risc que l’episòdi passesse de mòda avans sa quita surtida. E enfin, lo scenari de l’episòdi es bien bastit, emb una montada progressiva que desembocha sus un rebombiment finau negre, e quitament trucant per los que coneissen pas la seria. Una faiçon de se trufar (amistosament) daus dessenhs animats que surtissen aura en occitan e que son mai que mai fachs per los nenetons.
 
 
Ne seguiràn mai?
 
Pense pas. Ne’n far un quò fai noveu, fresche, quò drueba ’na pòrta e de las possibilitats, per d’autres benleu, o per d’autres projectes, mas demorar sus South Park auriá un interès relatiu. O alara faudriá revirar totas las 16 sasons, e quò prendriá un temps fòu. L’objectiu aquí es atench, avem mostrat que quò era possible a far emb pauc de mejans, ieu auriá enveja de passar a un autre projecte, benleu una creacion completa queste còp, pus nonmàs una adaptacion... me laisse lo temps de la reflexion. Aquò dich se d’autres vòlen contunhar un pauc sus South Park, los empacharai pas, au contrari los ajudarai se pòde. Mas benleu los actors de la prumiera ora serián prestes a tornar darrier lo microfòn.
 
 
Que li cal a la creacion en occitan e a l’occitan? Que li cal pas?
 
Li manca un grun de foliá, de las ideas, mai benleu un pauc d’ambicion daus uns còps. E fau pas tanpauc aver paur de far. Sem estats embucats de bona ora e avem sovent l’impression que fau esperar o una subvencion, o que la situacion se melhore, o que quauqu’un d’autre (un artista reconegut) faja quauquarren. Pendent queu temps, quo es l’standby, e la cultura es pas alimentada. Alara que faudriá au contrari far, far sens esperar, far coma s’anaven crebar doman, e d’alhors òc, anam crebar doman. Faudriá tanben retendre lo fiau entre lenga e cultura. Se son desseparats i a quauques temps los que saben la lenga (e que, ben sovent, l’ensenhen) e los que ne’n fan quauquarren. Çò que nos balha d’un costat una lenga sens objecte e de l’autre una cultura sens sens. La lenga, quò es nonmàs un mejan, pas un objecte, e l’occitan crebarà quand aurà pus ren a dire. Quò es per aquò que fau crear, massissament, alimentar la cultura per que nos alimente.
 
E de queu punt de vuda, a pauc pres tot es bon a prene, o a far, maugrat las criticas. Lo sol escuelh qu’ai jamai vist a la creacion occitana quo es la folclorizacion, la fotocòpia, la reproduccion a l’infinit d’un estil, d’un biais de far, o d’un repertòri quand s’agís de musica. Avem sovent paur de la noveutat, e quò es vertat qu’avem sovent paur de çò que coneissem pas.
 
 
Avèm remarcat lo ròtle màger de Pierrick Bòrdanava, nos pòdes dire quicòm a prepaus de sa persona e de son trabalh?
 
Fau dire d’abòrd que l’episòdi fuguet botat sus los ralhs nonmàs quora era segur de tenir lo personatge principau, autrament dich, sens Pierrick, pas de South Park! Pierrick a daus reflexes d’actor que lo fan semblar Cartman, mai que mai dins las intonacions de la votz. La chausida s’impauset fin finala pro naturalament, en mai lo projecte li plasiá e li consacret dau temps, vist que Cartman representa 40% de las replicas de l’episòdi eu tot sol. Quò fuguet pas simple a la debuta e lo trabalh era exigent, mas prenguet leu lo còp. Quò es clar per ieu que podriá far l’actor de biais mai regular e èsser present dins de las produccions occitanas dins un avenidor mai o mens pròche.
 
 
E la rèsta de la còla…?
 
Lo casting es pusleu eteroclit, culhit mai que mai dins los amics que ne’n coneissiá la votz e las capacitats e an pas tots ’gut daus contactes emb la comèdia o lo doblatge avans aquò. Quò era important de mostrar que quò era possible, emb juste un pauc de trabalh, d’arribar a quauquarren de satisfasent. Tant qu’aurem dau monde per parlar, aurem dau monde per jugar!
 
Li trobam Yellow, de Doctors de Trobar, Xavier Bach que fai sovent de las adaptacions, Aarslan que canta, Cecília Chapduelh que fai sovent de las votz per Conta’m, los de l’emission L’Occitan pels Nullasses de CFM Rodés, e tanben Renaud Savy, Gavach, Don Pipò, Julian Cabarry, Matieu Casanòva e ieu.
 
Quò es un casting plan jòune e son quasiment tots intervenguts sus la finalizacion de las replicas, per aquò vertadierament podem dire que quò era participatiu e collaboratiu e los mercege enquera.