Jos l’impulsion d’un etnològ saberut, foguèri botat a me campar totes los contes que sabiái, qu’aviái collectats, amb lo títol Contes occitans Me parlèt d’un trabalh penós, e de las costumas, las fèstas... de causas qu’an plan cambiat Es una causa curiosa lo biais amb qué lo monde se sonhavan, perque anavan pas pro a cò del mètge, e donc avián de recèptas magicas

Contes occitans es un libre d’Andrieu Lagarda que se trobava pas pus. Ara, un pauc cambiat e jos un autre títol, Les secrets de las bèstias es estat tornat editar dins Letras d’Òc, dins la colleccion Camins, que Letras d’Òc dedica a aqueles obratges consagrats a la lenga occitana. Darrièrament es tanben Letras d’Òc l’ostal d’edicion que fa la distribucion de l’òbra de Lagarda.
 
De son trabalh d’escrivan, de son trabalh pedagogic, anèrem parlar amb Andrieu Lagarda.
 
 
Sètz plan conegut pel Vocabulari occitan e pels contes.
 
Dempuèi totjorn soi apassionat per la lenga occitana, per çò que tot pichon mon paire nos contava a l’ostal de contes, aquò m’embelinava, e malgrat qu’aquela lenga siá estada mespresada per l’ensemble de la populacion, ieu i èri fòrça estacat. E donc quand venguèri ensenhaire, una de mas preocupacions foguèt de la transmetre —e mai foguèsse interdit dins l’encastre de l’escòla—, que los que la volián aprene o poguèsson far aisidament. E aital faguèri d’aisinas per ajudar lo monde a accedir a la lenga.
 

Es lo cas del Vocabulari occitan
 
Òc, un de mos primièrs libres qu’a agut l’astre d’èsser d’una granda utilitat es lo Vocabulari occitan, un repertòri de mots amassats per centres d’interès. Sabi de fòrça autors qu’an crompat aquel vocabulari e, quand se’n son servits, perque cercavan quicòm, an trapat plan mai que çò qu’esperavan. Foguèt lançat en 1971 e dempuèi, d’un biais permanent, a agut sos adèptes, sos utilizaires. En març de 2014 sortiguèt la 7a edicion, çò que vòl dire que i a un ramat de monde qu’an profieitat de las coneissenças que pòt portar. La novèla edicion es estada mesa al jorn, per çò que i a agut una evolucion dins la vida vidanta e èra tot plen normal d’introduire lo vocabulari actual, sens, per aitant, quitar los mots que pòdon èsser desmodats a l’ora d’uèi, que tanben pòdon servir als qu’estúdian l’occitan e legisson de tèxtes del passat, per exemple.

 
Vòstre trabalh per çò del conte tradicional tanben a servit a la pedagogia.
 
Ai dit ja que los contes m’interessavan fòrça. Èra una tradicion familiala de los contar a la velhada, mas quand aguèri la sensacion qu’anavan desaparéisser, perque los contaires se fasián pas espesses, me metèri a collectar e a los metre negre sus blanc per que se perdèsson pas. Publiquèri d’abòrd los que m’agradavan mai. Amb Joan de l’ors, qu’èra un conte de l’ostal que lo sabèm totes dins ma familha; e dos de mai de la meteissa nauçada; faguèri Tres aucèls de l’ombra, en 1967; puèi, l’annada d’aprèp, venguèt Tres castèls del diable. Totjorn tres contes, mas de contes longs, meravilhoses, e aviái encara dins mas resèrvas Tres palometas blancas, qu’esperèri tròp de temps, me pensi, a lo servir al public (pareguèt en 2003), en pr’amor del lectorat.
 
E puèi, jos l’impulsion d’un etnològ saberut, foguèri botat a me campar totes los contes que sabiái, qu’aviái collectats, amb lo títol Contes occitans, simplament, que compren 100 contes e 30 versions diferentas, en mai de contes reculhits per mos escolans de collègi. Aquel libre, Contes occitans, de 2005, es agotat, mas es estat tornat editar en cò de Letras d’Òc, puèi d’una mesa al jorn tanben, jos lo títol Les secrets de las bèstias, ara amb 109 contes.
 
 
E tanben nos avètz portats aqueles contes coneguts per totes.
 
Òc, ai editat de contes que totòm coneis, e son estats reeditats mai d’un còp tanben, de contes destinats a un jove public, que son d’una dificultat nulla. Parlam de contes coma Capeiron roge, lo Conte de la dentilha... Se tròban dins lo recuèlh Contes de la calandreta. E tanben i a d’autres contes d’una dificultat pus granda, destinats sustot als escolans de collègi, son los Contes dels quatre vents, ont i a de contes de Grimm, de Perrault, d’Andersen...
 
 
E caldriá parlar de las cronicas de Felícia Cabanié-Lagarde...
 
E puèi i a Al temps que te parli, publicat a Letras d’Òc, en 2008, un libre que me ten al còr, naturalament per de rasons afectivas mas tanben per l’eficacitat que pòt aver en aqueste libre que me dictèt ma maire sus la vida vidanta de son temps.
 

Un temps dur.
 
Me parlèt d’un trabalh penós, e de las costumas, las fèstas... de causas qu’an plan cambiat. Aquí i a de sequéncias que son a l’encòp interessantas per l’originalitat que pòdon aver, mas tanben per la lenga, qu’es una lenga correnta e de bon comprene.
 

La lenga e los faches, a quin temps e quin endrech correspondon?
 
Al temps que te parli pòrta sus la vida a Les Boissons, a mièg camin entre Rivèlh e Santa Colomba d’Èrs, al conton d’Eissalabra (arredondiment de Limós, Aude), e es lo rebat de çò que se passava a las darrièras annadas del sègle XIX duscas a la guèrra de 14, amb totas las situacions de la vida d’una bòrda, la vida economica, las tradicions... Tot amb un flòc d’anecdòtas que i balhan un pauc de color. Fòrça joves s’i interèssan perque lor revèla un temps qu’es pas pus, e pòdon far de comparasons entre la vida d’alavetz e la vida d’ara. La lenga emplegada es la lenga correnta del país, del nivèl popular, amb los provèrbis, de dires que se dison...
 
 
“Contra la constipacion, caliá prene grana de lhin dins un veire d’aiga, le matin, dejun, tres jorns de long”, aquò me sembla fòrça rasonable. Mas pus endavant tròbi: “contra los brigands, qu’es una sòrta d’eczèma, caliá que foguèsse dejun le que sonhava. Encerclava le mal d’abòrd dins un sens e apuèi dins l’autre, amb le segond dit banhat d’eissalva salada, e aquò fasent recitava aquesta formula: «Tu brigand escapilhat / tu dejun e ieu dinnat / Dieus vuèrga que te fasca pas mès de mal / que le jorn que la Santa Verge enfantèc»”.
 
Es una causa curiosa lo biais amb qué lo monde se sonhavan, perque anavan pas pro a cò del mètge, perque costava d’argent, e donc avián de recèptas, de recèptas magicas, e i a lo mistèri que s’amaga sovent dins certanas practicas... S’i parla de las bruèissas, de medecina populara, de medecina magica... Tot aquò s’i presenta plan detalhat, e presenta un grand interès. E i a tanben l’utilizacion de las plantas que totes coneissián plan. I a agut un grand cambiament dins la vida.
 
 
Uèi parlam de contunh de la crisi. Mas la vida que nos mòstra Felícia Cabanié-Lagarda èra clarament pièger.
 
Benlèu. La vida èra ruda, mas empachava pas lo monde de i trapar de bonur a travèrs de las relacions qu’avián entre eles.
 
 
 
 
Manèl Zabala