Las descobèrtas musicalas que hagoi en Liban an e auràn ua influéncia dins mon biaish de concéber la musica, e la cançon en particular Pensi que le Mond Arabi a tant marcat la nosta cultura, li a balhat forma d’un cèrt biaish Pòi pas suportar l’apelacion “cançon de tèxt”, que la tròbi colhona Compari pas jamès la poesia a la cançon Le noste punt de vista permet de descontrúser les mites nacionalistas e pòt vénguer un gran dins l’engranatge a fin d’ajudar a constrúser ua societat vertadièrament plurala e conviviala Un desvolopament economic que preng pas en compte la cultura locala es un pas un progrès, es un suicidi Me sentishi un vertadièr gafet de Sant Çuban Serèi a l’Ostal le 19 de heurèr entà un concèrt de retorn oficiau Cau mostrar a la societat que i a ua demana, e que i a tanben ua vertadièra emulsion artistica occitana

Primaël Montgauzí, cantautor gascon (Aush) de tròba occitana, torna cantar dempuèi qualques meses en cò nòste. Serà en concèrt (guitarra e cant) lo dijòus 19 de febrièr a 18h30 a l’Ostal d’Occitània de Tolosa. Jornalet vos presenta aquel jove artista, que los lectors an pogut descobrir amb las siás “Cronicas deu Cèdre” dempuèi Liban…
 
 
Tornas après dos ans en Liban, lo “País de l’Amor de Luènh”: t’a influenciat dins ton trabalh artistic aquel viatge?
 
Segur, las descobèrtas musicalas que hagoi en Liban an e auràn ua influéncia dins mon biaish de concéber la musica, e la cançon en particular. Mès, quitament abans de partir, las culturas mediterranèas, e le Mond Arabi en particular, èran un miralh e ua hont d’inspiracion per jo. Trabalhèi sus un prumèr album —que per problèmas tecnics es pas encara acabat, mès se’n pòt ausir quauques extrèits sus Internet dab un musicaire orientau, Brahe, que m’inicièc a las sonoritats de la musica aràbia. Pensi que le Mond Arabi a tant marcat la nosta cultura, li a balhat forma d’un cèrt biaish (la poetica aràbia a influenciat les trobadors, l’arquitectura medievala se desvolopèc mercés a las tecnicas aràbias, com ac explica plan l’Alem Surre Garcia^[1]), que me pareish essenciau de conservar dins le cap aquera origina, entà plan comprénguer çò que hasem. Praquò, hèu pas musica orientala, e ne soi pas capable en tot cas!!!
 
 
Justament, cossí definiriás la tiá musica?
 
L’apèri tròba occitana. Prumèr, permet de la distinguir de la generacion d’abans, dont la cançon èra ja “nòva”. De més, la disi “tròba” pr’amor qu’ensagi, umilament, de dintrar dins la filiacion de la cançon trobadoresca; es a díser ua cançon poetica, d’autor poirem díser, on “mot e son” an la medisha importància. Pòi pas suportar l’apelacion “cançon de tèxt” [“chanson à texte”], que la tròbi colhona: urosament que i a un tèxte! mès ua cançon sense musica, sense ua polida musica, trabalhada, que significa quaucom, non es pas ua cançon. Enfin, d’un costat panlatin, “tròba” hè reclam a la trova cubana, qu’es tanben ua cançon poetica e militanta.
 
E “occitana” pr’amor que las mivas influéncias son purament occitanas, es a díser a la crosada deus camins entre fado portugués, cançon francesa, flamenco espanhòu, rumba catalana, canzone napolitana, e dobèrtas sus la Mediterranèa. Occitana tanben, com ac èi dit, per las referéncias aus trobadors de bèth temps a. Occitana enfin, perque canti en occitan en generau, mès en francés tanben (a còps en francitan). Aquò’s ma vision de l’occitanitat.
 
 
Escrives e compausas: te considèras mai coma escrivan o coma musicaire… o los dos?
 
De fèit, la musica hè part de mon identitat dempuei totjorn. Mos pairs son guitarristas (amators), e comencèi le piano a a pena 5 ans. Aqueth instrument m’a seguit dinc ara, quitament se m’acompanhi fòrça mès sovent dab la guitarra. Aprengoi la guitarra a l’adolescéncia, e es vertat qu’aimi mès, per ara e per las cançons que canti, aqueth instrument qu’es le petit frair deu laüt, l’instrument deus trobadors. Mès, soi a pensar a compausar un album dab le piano, mès pas còp sec. L’ambient i serà un pòc diferent, plan segur.
 
L’escritura es venguda aprèp. Es qu’aimi fòrça las cançons, dempuei totjorn, dempuei las velhadas familialas… Comencèi d’escríver cançons a l’entorn de 13-14 ans. Mès vos juri que ne canterèi pas cap d’aqueth periòde! Puei, estudièi la literatura a l’Universitat deu Miralh (mastèr de letras modèrnas) e me permetoc de progressar dins las tecnicas e las referéncias poeticas. Mès, compari pas jamès la poesia a la cançon. Èra le tèma de las mivas duas memòrias: estudièi la cantologia (l’estudi de las cançons) e volèvi provar que la cançon es un art especific, dab aisinas, e donc biaishes de les analisar, especifics. Mès es segur que la poesia me servish entà trobar l’inspiracion. Per exemple, dins mon nau set de cant, i a ua cançon, Libertat, qu’es inspirada d’un passatge d’un poèma de Goethe, dins la prumèra estròfa. Mès jo soi pas un poèta, e segurament pas Goethe! Soi tanben sensible a la poetica de las cançons popularas. Me considèri mès com un petit trobador, un creator e interprèt de cançons, qu’a per objectiu de suscitar ua emocion, de hè passar un messatge, mercés a aquesta alquimia tota simpla e pr’aquò fabulosa entre ua melodia e ua paraula.
 
 
E qual es aqueste messatge?
 
N’i a mantun: la defensa deu pluralisme, l’arcuelh de l’estrangèr, la convivéncia, la resisténcia a l’uniformizacion deu Mond e a la reduccion de l’èster uman a un objècte comerciau, la defensa de la cultura nosta. Les hòrabandits, les minoritaris e les exiliats, tanben an ua plaça particulara dins mas cançons. Mès de fèit, tots aqueths tèmas son ligats a un sol punt: la consciéncia de la miva cultura d’òc. Pensi que les artistas occitanofòns e occitanoconscients avèm ua responsabilitat, dins le país, e benlèu delà, de botar en lum l’anma de la societat on vivem. Sols nosauts ac podem hèr, perque sols nosauts avèm la clau. Pòdes ensajar de hèr cançon “toulousaine”, de placar le modèl parisenc suu païsatge tolosan, de cantar “Garona” meslèu que “Seine”, s’as pas le prisma occitan, te manca quaucom. Le noste punt de vista permet de descontrúser les mites nacionalistas e pòt vénguer un gran dins l’engranatge a fin d’ajudar a constrúser ua societat vertadièrament plurala e conviviala.
 
E es pas ua question de lenga de fèit, o pas unicament. Entà mon nau espectacle, èi escriut ua cançon en francés, Pourtant Toulouse, que conta la mòrt de Tolosa, mès tanben le siu darrèr esfòrç entà exprimir tot çò qu’a dins le còr: son istòria, sa cultura plurala, sa lenga, o son accent aumens. S’opausa completament au discors vencedor de Toulouse Métropole, e tot çò que’ns venen dins les magazines. Pr’amor qu’un desvolopament economic que preng pas en compte la cultura locala es un pas un progrès, es un suicidi. L’èi hèita en francés perque l’adreici au pòble occitan sancèr, voldrí que l’ausiguèsse. Mès aquera mòrt, la canti “a l’occitana”, dins son esperit carnavalesc, “barròc” diré le Fèlix Castanh. Un ambient crepuscular e briac, on le vin, hestiu e pèc, veng desvelhar las darrèras brasas de la nosta cultura, en un crit dionisiac e tragic. Pr’amor qu’es aquò la situacion nosta: i pòt aver ua grana beutat dins aqueths darrèrs esfòrç entà non morir pas. Cau pas mentir, hèr cara qu’avèm un occitan popular, espandit e victoriós, non. Mès cau encontrar la fòrça dins la feblessa. Pensi qu’es aquò que pòt parlar au pòble occitan, dins tota sa diversitat. Le cau prénguer on n’es, ara. E li mostrar dins qué es a escopir.
 
 
E l’occitan, d’ont te ven?
 
Se parlava pas a l’ostau, quitament se mon granpair pairau le parlava e qu’a deishat abans de morir mantua expression gascona dins le parlar familiau. Deu costat mairau, soi breton! Aquò explica mon prenom estranh. A prepaus, me brembi que le jorn de l’Anem Òc de Tolosa on cantèi duas cançons sus l’empont deu Capitòli, le presentaire m’anoncièc com “Prima El” (primtemps uelh?)! Quina manca de respècte entà las autas culturas minorizadas ­[rísers]! Mès fin finala, le fòrt interès de ma mair entà la siva cultura me balhèc enveja de’n hèr aitant en òc tanlèu l’adolescéncia, quan comencèi d’aprénguer le gascon dab libes de la bibliotèca familiala. Se mon gascon es més tolosan qu’aushés —encara qu’utilizi les dus, quitament dins l’escritura— es que mos grans pairaus son de la Gasconha Tolosana (Samatan). Es un biaish de les hèr omenatge. Mon nom d’artista tanben es le de ma granmair, ua gascona fòrta e fièra! En mès d’aquò, estent installat en Tolosa, me permet de hèr un ligam entre ma region d’origina e ma vila d’adopcion. Atau me sentishi un vertadièr gafet de Sant Çuban! Mès bon, que’t pòdi parlar en bon gascon tanben…
 
 
A prepaus, t’anam veire lèu-lèu a Tolosa, a l’Ostal d’Occitània. Que nos preparas?
 
Serèi a l’Ostal le 19 de heurèr entà un concèrt de retorn oficiau (n’èi ja hèit un pichon a l’Estanquet de la Portièra en deceme dab les companhs tolosans de la Maghré-Cumbia). Le concèrt s’aperarà Primaël Montgauzí tòrna a l’Ostal. Serà l’ocasion de hèr descobrir las mivas nòvas cançons (n’i aurà un pòc d’ancianas tanben) e de me tornar presentar au mitan occitanista e occitanofil de Tolosa, dins la meta de trobar plen d’autas datas, ac espèri! Es vertat qu’abans de me n’anar au Levant, agoi l’escasença de cantar dins divèrses lòcs, aitant occitanistas (Festival Sèm e Serem en Tolosa, Barnasants en Barcelona, en País valencian tanben dab les companhs Pau Alabajos e Toni de l’Hostal) com dobèrts a las problematicas deu pluralisme (festenau musulman deu Mawlid, association sofí en Tolosa, La flamme citoyenne en París entà les escots musulmans, La Chapelle en Tolosa, Hèsta de l’Esperanto enguan en La Vaur). M’agradaré de poder difusar de mès en mès las mivas cançons, e espèri que la ret occitanista me’n balharà la possibilitat.
 
Quan èm un artista d’expression occitana, nos cau hèr tot: la creacion, mès tanben la difusion. M’agradarí qu’estèsse de mès bon organizar tornadas, ja dins le mitan occitanista. E que i aguèsse mès doberturas possiblas entà anar cantar en dehòra deu mitan. Imagini que le ròtle de l’Ostal, per exemple, poiré èster encara mès virat de cap a l’ajuda a la difusion deus artistas; qu’estèsse mès un trempolin entaus tolosans (e a l’entorn) qu’an decidit, d’un biaish o d’un aute, de deféner la cultura locala. E nosauts artistas, nos cau federar, trabalhar amassa, nos sosténguer. Cau mostrar a la societat que i a ua demana, e que i a tanben ua vertadièra emulsion artistica occitana. En tot cas, ma guitarra e jo èm lèsts e motivats entà bolegar dins la region, e mès lonh encara: qu’aquò sia çò dit… e cantat!
 
 
 

Extraches d’escotar:   https://soundcloud.com/prima-l
Lo sit: http://primaelmontgauzi.com/
Pagina Facebook: https://www.facebook.com/pages/Primael-Montgauzi/640729372607676