Es una pena qu’en Amazon Kindle i aja pas de categoria “occitan”, sonque “provençal”, ont lo roman Òc es numèro 1 despuèi sa sortida Amazon e las edicions Larkos son estadas providencialas Cercavi de transmetre l’istòria e la coneissença a la quala aguèt accès Occitània a l’Edat Mejana Es una faiçon de revendicar e normalizar aquela lenga, ja que s’atròba en risc d’extincion La cultura deuriá tostemps portar un signe positiu Occitània es viva e qu’o pòt èsser encara se los occitans e los poders publics velhan a sensibilizar la societat Çò melhor, per Occitània, es una unificacion de critèris per establir una nòrma lingüistica que permeta una estabilitat e faculte la progression de l’occitan per las generacions futuras; en lo cas contrari, subreviurà pas

Presidenta de la Fondacion Ager, Griselda Lozano Carvajal es tanben escrivana, autora del roman istoric Òc. Jornalet l’a entrevistada.

 
Sembla que ton roman Òc siá una reüssida, non?
 
Cresi, en primièr luòc, que se pòt considerar coma una reüssida perque, gràcias a el, fòrça gents coneisson l’istòria d’Occitània, fòrça personas la desconeissián de tot en tot e d’autras l’avián oblidada. Me pensi que se pòt dire qu’es tanben una reüssida per l’aculhença qu’a recebuda del public e qu’a favorizat que se situèsse, lo 5 de febrièr passat, numèro 1 als Estats Units, en Mexic e en Espanha, e best-seller mondial en Amazon Kindle. De tot bias, es una pena qu’en Amazon Kindle i aja pas de categoria “occitan”, sonque “provençal”, ont lo roman Òc es numèro 1 despuèi sa sortida, mas i pas nat meriti a aquò, perque cresi qu’i es lo sol roman.
 
Se pensas qu’una difusion mejançant Amazon pòsca èsser utila per la literatura occitana?
 
Amazon es sonque un mejan, lo qu’a d’escometre sus la lectura en occitan es lo lector. Es en el que residís la possibilitat que la lenga perdure. E en aquel cas, Amazon e las edicions Larkos son estadas providencialas, puèi que pauques son los ostals d’edicion prèstes a publicar en occitan, coma pauques los malhums de libraris, per de questions de rendabilitat, en lo cas de Catalonha. Cossí que siá, me sembla essencial de melhorar la difusion de la literatura occitana, tròp pauc coneguda, quasi tostemps absenta de las librariás. Probable nos cal desvolopar una politica d’ajuda als libres en occitan.



Perqué as escrich aquel roman? Que cercavas de far?
 
Cercavi de transmetre l’istòria e la coneissença a la quala aguèt accès Occitània a l’Edat Mejana, e me semblèt un bon fons istoric per sautar cap a la literatura. Òc es un roman que pòt èsser catalogat coma istoric, d’accion, d’aventuras, de mistèri, etc. Fòrça lectors m’an bailat lor vision particulara, tostemps enriquidoira, formant un ample ventalh de nuanças e d’interpretacions divèrsas, mas i a quicòm en qué totes coïncidisson. Es un roman qu’aganta fins a la fin.
 
Perqué l’as escrich d’en primièr en castelhan e puèi en occitan (aranés)?
 
Lo castelhan es una de mas lengas, amb lo catalan e l’occitan, totas tres oficialas en Catalonha. Aquela riquesa culturala me permet de comunicar amb Aragon, que sos ligams istorics amb Occitània remontan a l’Edat Mejana, e tanben amb cinc cents milions de personas dins lo Mond. E en occitan perque es en clar desavantatge amb lo catalan. De publicar mon roman en occitan es lo mens que podiái far per Occitània. En mai d’aquò, es una faiçon de revendicar e normalizar aquela lenga en Catalonha, ja que s’atròba en risc d’extincion. Totun, m’a suspresa la bona aculhença qu’a recebut. L’autre jorn, dins una de mas presentacions, una persona aqueriguèt dos exemplars, un en castelhan e un autre en occitan. Qualques jorns puèi, m’escriguèt per me dire que gràcias a aquela formula legissiá dirèctament en occitan e que son interès per aprene aquela lenga èra vengut despuèi aquel moment una estimulacion nòva.
 
Lo personatge principal es una jove cercaira que s’enamora de la Val e de l’istòria de l’occitan: es un pauc ton alter ego, non?
 
Es una evidéncia que pòdi pas negar. E mai la protagonista siá una gojata jove, polida e intelligenta, mai que ieu. Son aspècte fisic es una allusion a ma maire de jove, que foguèt ela que me menèt pel primièr còp a la Val d’Aran quand èri sonque una nena. Totun, amb son caractèr e sa conducha, si que se poiriá dire que la protagonista s’identifica amb mon alter ego.
 
 
Cossí veses la situacion de l’occitan en Aran e en Catalonha? E dins la rèsta d’Occitània?
 
Occitània, malgrat que foguèsse pas jamai una unitat politica, si qu’o foguèt culturalament. Es una cultura e una lenga qu’an subreviscut als avatars politics e religioses e als interèsses territorials. Cresi que la cultura es lo ben mai preciós qu’ajam eiretat de nòstra istòria ancestrala, que fa partida de nosautres, que nos unís a nòstres ancessors e nos permet de conéisser nòstras originas; es un tresaur que deuriam servar, respectar e transmetre amb perseverança a las nòvas generacions per conéisser qual sèm e d’ont venèm. Delà quin interès politic o quina manipulacion istorica que siá, es nòstre tresaur, nòstre signe d’identitat e doncas nos pertanh. La cultura deuriá tostemps portar un signe positiu: de reünir es la manièra mai democratica de respectar las culturas. D’assajar de las anientar, o de las manipular, es just çò contrari. Mas es una reflexion que deurián far los politics, ieu la fau sonque amb lo sens comun.
 
 
E cossí veses, despuèi Aran e Catalonha, la situacion de l’occitanisme? Se i a de causas que se pòdon melhorar?
 
Cresi qu’Occitània es viva, e qu’o pòt èsser encara se los occitans e los poders publics velhan a sensibilizar la societat. S’aquò se passa pas ansin, degun compren pas, coneis pas ni sent pas nat interès per saber çò que foguèt e signifiquèt Occitània. E, de segur, l’avenidor d’Occitània dependrà de la volontat politica e tanben comunautària. De far créisser la literatura modèrna en lenga d´òc es fondamental per la subrevida de l’occitan.
 
 
A ton vejaire, quinas politicas se poirián far per l’occitan?
 
Çò melhor, per Occitània, es una unificacion de critèris per establir una nòrma lingüistica que permeta una estabilitat e faculte la progression de l’occitan per las generacions futuras; en lo cas contrari, subreviurà pas. Es necite que de lengas coma lo catalan, l’aragonés e l’occitan se pòscan aprene dins las escòlas, amb una totala e absoluda normalitat, sens qu’aquò supause una rivalitat ni un conflicte amb lo castelhan o lo francés. Entretant, perque, en mai de crear una riquesa lingüistica dins cada territòri, contribuiriá a garentir la subrevivença de las lengas minoritàrias. Mas tanben, en cas qu’aquò siá pauc, ajudarà a estimular nòstra capacitat cognitiva. Per exemple, en la lenga espanhòla, i a cent mila mots oficials, coma en la lenga francesa. En finés, i a 1 500 000 mots se s’inclutz los quinze diferents cases gramaticals. Un finlandés coneis quinze còps mai de mots qu’un espanhòl. Se prenèm en compte que Finlàndia ten lo 99,92% de reüssida escolara, contra lo 23,5% de malescasuda d’Espanha en l’abandon escolar precòç, çò qu’es lo doble de la mejana comunautària europèa... Benlèu deuriam pensar a l’interaccion lengatge-desvolopament cognitiu, e al fach que de parlar mai d’una lenga ajuda a obténer un melhor rendement intellectual. Pasmens, tot aquò son de donadas informativas que sonque nos pòdon ajudar a chifrar. Lo messatge es mai net e clar: cal legir de libres, e en lo cas de l’occitan, del catalan e de l’aragonés, es una responsabilitat indefugibla. Aquò ajudariá a un reviscolament literari en caduna d’aquelas lengas e a lor bailar una plaça meritada dins la literatura universala.