La Bugada èra un jornau engatjat en francés tant coma en occitan, dralha antimilitarista, occitanista, antinucleara, ecologista, fòrça satirica En 1991 comencèri de faire de television a France 3 en provençau Puei a Marselha en 2000, fonderiam l’Ostau dau País Marselhés Lo CÈP d’Òc es as Ais, presidit per mon companh de lònga tòca Joan-Pèire Belmon, es una associacion qu’esperlònga un pauc çò qu’èra nòstre trabalh dau temps qu’eriam productors de Vaquí a France 3 Contunham de filmar de mond e de faire de pichòts reportatges o documentaris Siam pas solets sus la planeta a èstre afogats per la literatura occitana dau temps d’Alienòr...

Se te vòs presentar, ton percors. De qu’es ta produccion culturala e escricha occitana?
 
Siáu nat a Marselha a la fin deis annadas 50, lo darrier badalh deis annadas a gost d’Elvis e de Marylin (rires) dins una familha ais originas mescladas amb tot plen d’ensenhaires dau costat de ma maire, lei provençaus... e tanben amb de mond venent dau nòrd, valent a dire que siam d’una mescla singulara amb de provençaus, de bretons, de chtis e mai bensai una rèire qu’èra serviciala a la Cort de Belgica. Dins mei quinge ans, comencèri de m’abrivar devèrs la lenga occitana e per començar, “la bèstia” me prenguèt. Es un professor occitanista de Selon que m’ensenhèt la lenga bèu promier, èra dins sa grafia mistralenca, puèi rescontrèri leis bugadiers dau jornau la Bugada a la fin deis annadas 70 e èra lo temps que menaviam de luchas acarnassidas còntra lo camp dau Larzac o lo barratge de Chastuelh dins Verdon, entretant... Èra un jornalet animat per de sindicalistas qu’èran de pacans engatjats mai que mai, aquelei dau sindicat que serà lo sorgent de la Confederacion Païsana puei.
 
Bròva, lo darrier moton de Canjuers, qu’èra una pèça de Beltrame; an aqueu moment, èri pas’ncar desmamat... èra en 1973 puslèu e manjavi dins mei 13 ans. Rescontrèri la Bugada e lo comitat Larzac partent de 1977-1978 quora foguèri ragantat per la majoritat legala.
 
Beltrame montèt l’Òme-Chin en 78, mi rementi. Èra una Bugada (lo jornau) que començava de davalar quora arribèri: pasmens, li aguèt de fèstas nuechencas esplendidas a Sant Julian lo Montanhier, de mond coma Martí, Daumàs, Gilles Servat, Maurís, Beltrame i venguèron, lei cantaires occitans davant sus lo pontin!  Fau veire precisament aquò amb Danièl Daumas, Andrieu Abbe que son meis ainats de mai de dètz ans.
 
La Bugada èra un jornau engatjat en francés tant coma en occitan, dralha antimilitarista, occitanista, antinucleara, ecologista, fòrça satirica, èra una mena de mescla entre le Canard enchaîné et la Gueule ouverte, bota, amb la critica permanenta dau centralisme estatau. Li aguèt fins qu’a 1200 abonats puei fogueriam embaboïnats per la victòria de Mitterrrand.
 
De maoïstas tant coma de PSU se destoscavan aquí dedins, d’anarquistas e d’autogestionaris, d’ancians de Lucha Occitana, una bolhaca, ti dieu qu’aquò, d’unei entre toteis aquelei an puei virat casaca a l’UMP pecaire, fau anar a la grúpia... Mai plegarai un chut per aqueleis ancians bugadiers.
 
EDF voliá montar un barratge idroelectric a Chastuelh, un vilatjon de Verdon, e nautrei, i fasiam targa amb l’ajuda de la comuna de la Palun bailejada per un mèstre d’escòla, un dau PCF.
 
En 1991, après cinc annadas en Auvèrnhe, comencèri de faire de television a France 3 en provençau, un pantais que se realizava, ieu qu’a quinge o setge ans, empegavi per carrieras d’afichas per demandar que li aguèsse de provençau a la television. Granda aventura...
 
Puei a Marselha en 2000, fonderiam l’Ostau dau País Marselhés, un luec culturau dedicat a la cultura d’òc au bèu mitan de la Ciutat Focèa, un luec dubèrt ais autrei culturas pereu e qu’es encara viu d’aquesta passa a la Plana.
 
Ieu ai gaire escrich de causas publicadas fin finala, ai fach subretot de reportatges per Vaquí e d’emissions de ràdio, a Radio Galère a Marselha (Tèrra d’Òc).
 
 
De qu’es lo trabalh de collectatges en occitan dins l’encastre dau CÈP d’Òc e coma viu l’associacion, avètz d’autrei projèctes?
 
Lo CÈP d’Òc es a z-Ais, presidit per mon companh de lònga tòca Joan-Pèire Belmon, es una associacion qu’esperlònga un pauc çò qu’èra nòstre trabalh dau temps qu’eriam productors de Vaquí a France 3. L’entitat associativa es l’enfant dau COLÒC e de TELEVÒC mai ara, fai mestier de se despatolhar que siam plus dins lo mitan professionau amb de salariats chanuts e pagats a l’entorn de nautrei e es pas totjorn aisat, fatalament. Au CÈP, trabalham istoricament la man dins la man amb de collègas felibres o de Parlarem. Contunham de filmar de mond e de faire de pichòts reportatges o documentaris. Avèm un pareu de camèras, un banc de montatge e donc basta de s’estropar lei braç per anar per dralhas e per camins au rescòntre de la cultura nòstra, çò que ne’n sobra. Ara, seriá flame que li aguèsse un pauc de jovents amb nosautrei, de mond portaires de projèctes, una rampelada. Avèm aquí una aisina fòrça interessanta per faire de produccion de filmes que devon après passar en entier o en partida sus lo site web de l’associacion. Lei projèctes fan pas fauta, bota, se fau metre en trin per prendre lenga, montar lei subjèctes, mesclar, difusar...
 
 
Siás membre dau Pen Club de Lenga d’Òc: e que penses de la creacion literària occitana? M’as evocat lo fach que leis escrivans de poesia son plus tan gaire (Aygun arrèsta de publicar de poesia).
 
Es quauquarren que m’entristesís de m’avisar que siam pus espés a s’abeurar de poèsia e ne’n ditz lòng sus nòstra malastrada occidentala... Nosautrei que la lenga nos fai totjorn lengueta, avèm la mauparada de fenir un pauc calucs, chapòlits coma se ditz au vilatge, frustrats per lo mens d’èstre tan solets, pecaire!
 
Cu siáu per balhar un judici, coma que vague (paratge, mesura, larguesa) sus la qualitat d’òbras? Ni Mistral, ni Delavouët, ni Bodon, ni Manciet e ni Marcabrun nimai... En literatura occitana, remarcarai ara dins nòstre present sociolingüistic lo grand valat entre l’ofèrta literària (a la catalana o en sacralizacion dau tèxt, perqué non!) [rires] e la rara demanda sociala, pecaire! Bèu promier, qu’aquesta creacion non se siegue jamai calada fai gaug, es interessant d’espepidonar son encaminament a travèrs dei sègles, sei monta-davaladas que se n’avisam a l’òsca de l’istòria e de l’antropologia politica.
 
Ai trobat un libre publicat en 1973 per l’IEO, Lecturas occitanas, sus la plaça de mon vilatge, e m’an esmogut aquelei tèxtes d’escriveires atrivats per la natura e lo mond de la campanha, sa lenga druda de reconquèsta a espelir èra quauquarren. Segur qu’a la començança deis annadas 70, s’es passat quauquarren de flame en literatura occitana amb aqueleis intellectuaus eissits dei mitans encara pron occitanizats!
 
L’a gaire, pasmens, siáu estat estrambordat de m’avisar qu’eriam 2700 estudiants a seguir sus lo web lo mooc de Katy Bernard, professora d’occitan a Bordèu, un cors en linha sus la literatura dei trobadors; aquò m’agrada de veire que siam pas solets sus la planeta a èstre afogats per la literatura occitana dau temps d’Alienòr...
 
 
De que serà la lenga escricha e la literatura occitana de deman?
 
Ieu mi dieu qu’avèm encara tot plen de causas de contar e que fau contunhar de tirar camin. Ai enveja d’evocar ieu la trèva de ma rèiregrand venguda de Nauta Provença, mestressa d’escòla a Selon que mudèt sei gatons a vint e tres ans dins la Crau, que fasiá donc professionalament caça a la lenga d’òc, caça mens acarnassida pasmens a Selon, dins una vilòta dei Bocas de Ròse que sus lo planestèu de Valençòla; e pasmens, coma visquèt psicologicament la glòria de Mistral? De qu’èra aquesta fendascla intima que ponchejava quora lo poèta provençau daverèt lo Prèmi Nobel de literatura? Espinchi la fòto color sépia.
 
Lèu, en familha, s’enanèron, ela tapada d’un flame viestit d’arlatenca, ela e son òme, e mai ma granda filheta, s’èran toi acampats davant lei baumas de Calès per immortalizar aquò, bota, lo libre de Mistral, sa Mirèlha [Mirèio] qu’aviá crompat, jamai ne’n descopèt lei fuelhs e donc jamai lo legiguèt!
 
La cultura de deman serà de segur dins la vibracion avenidoira —lapalissada— qu’es de mau conéisser, vai solet; podèm pensar rasonablament que l’imatge i aurà sa bèla part e que son d’encaminaments d’artistas que faràn ponchejar de còps que l’a de tròç de cultura e donc de cultura d’òc tanben.
 
 
Per tu, m-ont ne’n siam de la situacian politicoculturala dau provençau, dau niçard e dau vivaroalpenc dins l’ensemble occitan?
 
Avèm d’escomessa aquí dessús, que l’a de diglossia dau dintre qu’an desconsiderat lei parlars montanhòus. Es pas per ren se Pier Paolo Pasolini a relançat la literatura friolana dins leis annadas 1944 en reviscolant en poesia de parlars gavòts qu’avián abans son encaminament ges de reconeissença literària.
 
Siam dins una marrida passa, e mai per lo provençau de la planura, es clar, e lo mot de “Provença” d’espereu carreja lo fach que siam estats la promiera colònia romana, província romana, amb sa carga de tèrra de vencuts e pasmens, la paradòxa es qu’avèm agut l’a encara gaire d’escriveires occitans de la mai granda ambicion dins l’ample creatiu.
 
L’a gaire, Francis, un ancian dau vilatge, m’a balhat una tiera d’un centenau de mots, tiera qu’aviá escricha l’a cinquanta ans, de paraulas de païsans provençaus d’Alamanha de Provença, e eriam aquí afogats a carcular a prepaus deis esparlingar, escacanhar o choana, aquelei paurei mots que son a resquilhar dins lei cròtas sornas de l’oblit, se disiá lo collèga... Bota, non pas Sénher, ai retrobat la màger part d’aquestei mots que creseguèt mòrts dins lei diccionaris mes en linha sus lo web!
 
 
Un dei tieus centres d’interès es la praxis per revendicar devèrs l’estat. De que penses que fau aver coma actitud en l’estat actuau dau rapòrt entre occitanisme estat francés?
 
Ai pron barjat, lo capítol de la praxis dau militant dins aquestei temps pron dificils amb de comunautats que se replegan sus se e au nòstre, la montada de l’extrèma drecha, s’amerita d’alònguis benlèu, aquò serà per lo còp venent, se vòs, mon bèu!
 
 
 
 
Laurenç Revèst