L’etnobotanica es tanben una passion, que permet d’anar au rescòntre de gents qu’an encara la vertadiera cultura de la natura Aprene l’occitan foguèt una vertadiera revelacion que m’a permés de comprene dau dedins lei toponims e antroponims, lei noms dei peis, de me reapropriar l’istòria de Provença que jamai me foguèt ensenhada Siam transparents per censura volontària ò ignorància dau “mascle dominant”, lo francés Dins la temporada de mei 40 ans de militància, avèm pas avançat d’un peu Constati tanben una abséncia d’investiment militant (lei gents se creson qu’es inutil de contunhar la lucha?) Leis occitans se tòstan a longor de linhas de “prètz, paratge, larguesa”, se creson volontiers eiretiers dei trobadors (?!), mai son d’impostors absoluts essent son comportament au quotidian Trabalhi a un segond volum d’Escrichs sus lei femnas, escrichs de femnas, mai de segur es un trabalh dei gròs per anar desnisar leis autoras jamai citadas dins leis antologias anterioras Donc sola femna a m’entrevar de lexicografia en territòri masclàs, es pas una sinecura […] trabalhi exclusivament soleta Faire l’etnobotanista es una activitat mai que gratificanta que permet d’anar a l’endavant dei gents encara portairas de la lenga La situacion provençala s’es melhorada d’un latz amb l’apasimament dei relacions occitanisme-Felibritge, mai empejorada amb la franja extrèma dei provençalistas que son èrnha antioccitana relèva de la patologia fonza En Lengadòc lei causas son mai avançadas, amb de politicas d’ajudas mai importantas L’investiment militant me sembla de mermar dangierosament… Fau totjorn lo ligam entre analisi scientifica e cultura nòstra I aguèsse mai de manifestacions de demandas que i auriá mai de resultas Podèm comptar qu’amb nòstre nhac, e se l’avèm pas pron, es a dire a l’auçada dau mesprètz d’en fàcia La preséncia de l’occitan sus la ret es fondamentala L’actualitat sus lo sòrt dei femnas dins lo Mond es encara piéger que son elei lei primierei victimas dei totalitarismes Au dintre de l’occitanisme, lei darrierei garrolhas pietadosas a l’escasença de la manifestacion de Montpelhièr me desespèran definitivament d’aqueste mitan, tant coma son masclisme ferotge

Josiana Ubaud, se vos volètz presentar?
 
Siáu marselhesa d’origina, après èstre demorada un temps a Marselha, a París, tornarmai a Marselha, demòri a Montpelhièr despuei 30 ans. Ai un percors totalament atipic: professora de matematicas en ensenhament privat a París, puei lexicografa dins una estructura associativa a Montpelhièr (GIDILÒC) que barrèt, formatritz au centre Aprene e au CFPO a Besièrs, e ara lexicografa e etnobotanista en domeni occitan (lengadocian e provençau), declarada en autoentrepreneira per poder donar de conferéncias, animar de sortidas botanicas e faire d’expertesas lingüisticas per d’institucions.
 
Ai un centenat de publicacions: de libres (soleta ò en collaboracion) e d’articles dins de revistas e de jornaus divèrs, tan francés coma occitans. Aquò pertòca dos domenis: la lexicografia occitana amb l’estudi de la lenga (guida de conjugason, diccionari ortografic, diccionari scientific, lexics tematics, cançoniers) e l’etnobotanica occitana (estudis deis usatges dei plantas, dei païsatges, dau lexic botanic, de la simbolica). En mai d’aquò, faguèri un seissantenat d’emissions per de ràdios localas.
 
Meis passions son multiplas: me passejar dins la natura tot l’an que m’es una necessitat, faire de fotografias (qu’ai besonh de fòrça fòtos per illustrar meis obratges e mon sit http://www.josiane-ubaud.com/), aprigondir leis arts decorativas nòstras en trevant totei lei musèus, grands e pichòts, que i a totjorn de descobèrtas de faire. L’etnobotanica es tanben una passion, que permet d’anar au rescòntre de gents qu’an encara la vertadiera cultura de la natura, que dona un perfiu psicologic mai prigond e uman.
 
 
D’ona vos ven l’interès per l’occitan d’a vòstra region e a cultura occitana en general?
 
Ven de çò que la persona que m’aimava mai èra ma grand, que sabiá parlar provençau... mai que m’a pas transmés la lenga. Sabi pas s’es per volontarisme (ascension sociala...) ò per negligéncia. Un exili parisenc de 7 ans me donèt lo besonh imperiós de tornar trobar aquesta lenga misteriosa (que de segur clafissiá lo francés parlat en familha, lo famós francitan), e seguiguèri donc de cors publics d’occitan a Marselha. Foguèt una vertadiera revelacion que m’a permés de comprene dau dedins lei toponims e antroponims e mai lei noms dei peis (i nadaviam dedins perque aviam un cabanon e que pescaviam fòrça peis, en defòra de ne manjar mai que sovent), de me reapropriar l’istòria de Provença que jamai me foguèt ensenhada. Se parlava pas occitan dins ma familha mai viviam totalament a l’occitana (cosina, fèstas, vida au cabanon, etc.). Ai tirat camin puei... E ara trabalhi tant sus lo provençau coma sus lo lengadocian per far remontar tot çò culturau; e pas solament dins lo domeni naturalista, que foncioni coma una vertadiera esponga a prepaus de tot çò que pertòca la cultura nòstra.
 
 
Coma vesètz l’evolucion d’a cultura occitana despui que i pilhatz part?
 
Per l’exterior, i a d’avançadas dins cèrtei domenis: i a mai de visibilitat e mai d’acceptacions dins la societat civila, lo mot occitan es vengut “normau” (aumens d’un cèrt costat de Ròse...), i a de croniquetas en lenga nòstra dins lei jornaus oficiaus dei regions administrativas (existissián pas 40 ans i a), avèm lo mètro de Tolosa amb d’anóncias en occitan. Mai son pas d’avançadas a proporcion de l’investiment militant e dei simplei drechs dei lengas.
 
Dins d’autres domenis, i a de reculadas ò d’estagnacions: la TV, lei mèdias francés en generau, ont siam totjorn quasi absents, ò atacats, ò trufats directament dins la premsa parisenquista. I a pas una soleta cançon occitana dins lei ràdios nacionalas, ni modèrna ni classica (cants dei trobadors)... . Siam transparents per censura volontària ò ignorància dau “mascle dominant”, lo francés.
 
Per l’interior, avèm d’avançadas dau costat de la musica amb de grops fòrça interessants, enfin de grops de femnas per lei cants polifonics, e de tèxtes de cançons que se son alargats en quitant lo solet costat revendicatiu (que començava de conflar...). Avèm de ràdios de pertot, de televisions accessiblas sus Internet, de festenaus entierament occitans, mai pensi pas que, dau costat dau teatre, ajan tant evoluit en nombre.
 
. Mai i a de reculadas e una abséncia alarmanta d’estudis especializats: dins la temporada de mei 40 ans de militància, avèm pas avançat d’un peu. Ren de ren ò quasi coma estudis en arqueologia, ornitologia, pedologia, entomologia, geologia, meteorologia, fauna, flòra, arts decorativas, etc., dialècte per dialècte, epòca per epòca, sector per sector, qu’aurián permés una reapropriacion totala dau lexic e de la cultura nòstra, dins de domenis ont avèm de causas especificas de dire e de valorizar amb un autre esclairatge que lo solet de la cultura dominanta. Maugrat sa profession de fe, l’IEO “estúdia” plus ren e son “sector recèrca” es una cauquilha mai que vueja despuei lòngtemps. Se siam completament enfelibrejats. Avèm fach que repapiar a non plus totjorn dins lei meteis sectors (que l’Edat Mejana... e lei tretze dessèrts). E mai un universitari olandés m’o fasiá remarcar que l’occitan non saupriá èstre reduch a l’Edat Mejana... Desprovesits de tot, avèm talament ren de dire que la mòda ara es a... la traduccion deis òbras estrangieras! Considèri qu’es una fugida enavans... Mòstra una vitalitat ben paura d’una cultura qu’estima qu’a donc ren de dire d’esperela e que s’alarma pas solament de toteis aquelei mancas recurrentas. Ronronejam au solèu sens forçar... Lei traduccions, ne cau de segur, a condicion de produire a costat d’un biais autonòm e en quantitat. Piéger que tot, i auriá de produccions que siáu pas segura que trobarián de lectors, talament la cultura interèssa pauc de mond: o vesi amb mon diccionari scientific qu’ai pasmens concebut per un public larg... Au dintre meteis dei gents que se dison occitanistas, la mesconeissença generalizada de nòstra cultura me fa paur... Parli pas manco dei joines que s’interèssan a pas grand causa de l’eiretatge culturau occitan (ne vesi mens que pauc dins mei conferéncias...). Mai es vertat que la baissa de cultura es pas una especialitat occitana, tant se’n manca. La gimnastica dei dets sus l’esmartfòn a remplaçat la gimnastica dei neurònas per se cultivar. M’esperavi a d’autrei reaccions dau mitan occitan que la de virar l’esquina a sa cultura...
 
. Coma barrutli fòrça per mei conferéncias e que parli donc amb leis animators d’iniciativas localas, constati tanben una abséncia d’investiment militant (lei gents se creson qu’es inutil de contunhar la lucha?), la baissa tragica de venda de libres (que tot deu èstre gratuit perque es un degut a l’ora d’Internet, mai segon un crèdo ben viciós “a d’unei de susar, ais autres de consumar son trabalh sens pagar”), l’absentisme dins lei quitei cercles locaus (que fa lo desespèr deis animators investits que devon susar sang e aiga per assajar d’apetissar leis aderents), cercles ont devi “pas faire ma conferéncia totalament en occitan” (!!)... Tròp de gents fan que picorejar de cultura mai sens forçar, doçamenet. Tornarmai, s’esperariá un autre comportament deis occitans... Son totjorn lei meteis dins un cercle (una ponhadeta) que fan tot, e esitan pas de se desplaçar per d’animacions dins lo cercle d’a costat. Mai la lei generala es venguda lo replegament egoïsta sus son emborígol e son vilatge. A passat temps, tot novici finissiá un jorn ò l’autre per s’investir e venir a son torn animator: preniá naturalament la relèva “dei vielhs”. Ara, cadun per se, per son pichon plaser mai subretot pas far foncionar un pauc la comunautat... Totei leis animators de totei lei cercles me diguèron aquò, coma la constatacion de l’abséncia de joines.
 
Una autra evolucion mai qu’alarmanta, per pas dire tragica, es la baissa de competéncias sus lo plan lingüistic (ortografia e oralitat). La lectura deis obratges passats mòstra quasi pas de fautas, levat lei cauquilhas costumieras... Ara, lo mendre escrich fa dreiçar lo peu: sits e mai d’ensenhaires (en Provença), jornaus, libres, ràdios, tot es clafit de fautas a paladas. Parli pas de ponchs dificils, parli de fautas elementàrias. Cèrtei ràdios ne venon totalament inausiblas. Pasmens, siam d’unei qu’avèm alertat, mes en garda, quichat sus lo ròtle d’un mèdia dins sa responsabilitat de transmission d’una lenga senon perfiecha, per lo mens corrècta (un e prononciat é e non eu!!). Ren i fa: es lo menfotisme generalizat, per pas dire revendicat per cèrteis animators de ràdio, tot fieròts de “parlar dins lo pòst l’occitan que vòlon que son liures de dire coma vòlon”. Aquela abséncia de rigor (decretada coma un entrepachament a la libertat individuala) es lo fach màger de l’ora d’ara. S’estaloira sus la tela sens la mendre vergonha, e lei que butan a una ortografia normada e corrècta s’i fan insolentar. Ara, dobrir un diccionari per verificar son escrich, aver per tòca de se melhorar cada jorn un pauc, i pensetz pas, es bòn per lei desmodats entrepachaires dei libertats individualas!
 
 
Coma frema, quina analisi avètz sus o mitan occitanista?
 
Una analisi mai que sevèra, essent lo masclisme e lo sexisme recurrents, aumens per lei doas zònas que coneissi, Provença e Lengadòc. . Aquesta patologia mediterranèa es d’aitan mai escandalosa que leis occitans se tòstan a longor de linhas de “prètz, paratge, larguesa”, se creson volontiers eiretiers dei trobadors (?!), mai son d’impostors absoluts essent son comportament au quotidian. Lei femnas son relegadas au segond plan, coma autoras, cantairas, femnas de teatre, personas convidadas, responsablas d’institucions, etc. Leis antologias tenon au melhor doas autoras per seissanta autors, e mai generalament zèro autora; lei collòquis occitans son mai que clafits d’òmes. Prendrai un exemple recent: lo collòqui de Larraset (81) teniá l’an passat zèro femna sus... dètz e uech intervenents! Faguèri una letra per m’escandalizar de la situacion. Cresètz que cambièt lei causas per 2016? Que non, tornarmai que d’òmes. Pas un solet collòqui organizat dins leis universitats francesas gausariá mostrar tant de gojardariá escupida a la cara dei femnas amb tant de constància. En cò deis occitans, òc, es causa naturala. Un autre exemple, lo de la produccion de diccionaris: pas un solet autor òme s’es vist criticar son trabalh, que totei lei diccionaris foguèron encensats a non plus (per d’òmes, evidentament), e mai lei mai mediòcres e clafits de fautas. Foguèri la soleta a “beneficiar” de criticas... Cercatz l’error... Es pron parlador sus la mentalitat deletèria dau mitan que se crei tan trobadoresc, qué?
 
Dins la meteissa draia, a dicha de legir lei diccionaris, foguèri espantada e revulsada de la quantitat incresabla de paraulas e provèrbis mespresós a l’endrech dei femnas; tant coma per lei tèxtes d’autors clafits de fèu penecosament escondut sota un vernís galejaire. Tant d’èrnha e d’acarnament dins la critica mòstra un perfiu psicologic bravament destimborlat, que leis occitans de uei ne son forçadament eiretiers dins sei neurònas. Ne faguèri un libre, Escrichs sus lei femnas, escrichs de femnas, ont doni, en respònsa a tant de bassesa, de citacions d’autoras (que pas una soleta se laissèt anar a desparlar sus leis òmes, es de notar). Es donc la primiera antologia un pauc noirida d’autoras occitanas (setanta per ara)... . Trabalhi a un segond volum, mai de segur es un trabalh dei gròs per anar desnisar leis autoras jamai citadas dins leis antologias anterioras, mentre que lo mendre escrivanòt òme i aguèt drech de ciutat.
 
 
Coma evolucionan e vòstres recèrques despui qu’avètz començat de vos i consagrar?
 
Ai malaürosament causit una draia longaruda e penecosa: la de la lexicografia, qu’es un trabalh sens fin ni cèssa per una persona soleta. Per una lenga normala e normada, es un trabalh en còla numerosa. Per l’occitan, en defòra de l’abséncia de mejans institucionaus, es impossible essent lei mentalitats: la lenga es un poder mascle (e sovent substitut libidinau). . Donc sola femna a m’entrevar de lexicografia en territòri masclàs, es pas una sinecura. D’un autre latz, essent que son totjorn lei meteis que trabalhan, en còla, se fan raubar son trabalh per lei que son a l’agachon per poder empegar son nom au darrier moment sus lo trabalh deis autres. Ai donat e mai que donat, donc d’ara endavant, trabalhi exclusivament soleta.
 
Es mai que regretable mai es ansin.
 
E dau mai avanci en coneissença de la lenga, dau mens siáu satisfacha de mei primierei redaccions deis articles de mei diccionaris en cors... Me fau donc de lònga remastegar l’obratge. Mai coma siáu plus de primiera joinesa, me pòdi pas esperlongar nimai dins la recèrca sempitèrna dau melhorament, que mei recèrcas riscarián de demorar per sempre dins un tirador.
 
Sus lo terren, ai melhorat tanben mon biais d’anar a la recèrca dei mots sovent oblidats per leis informators, mai que son lèsts per remontar a sa mementa tre que gratusatz un pauc. Enquisti dins de sectors que coneissiáu pas a la partença: lo trabalh de la vinha e de l’olivier. Donc comencèri per recampar a l’azard; ara, pausi dirèctament lei bònei questions sus totei lei detalhs ont sabi que i a una paraula occitana per o dire. Es en enquistant qu’òm ven enquistaire mai performant... Avans, esperavi d’aver l’adreiça d’un informator per poder menar d’enquistas. Ara, m’arrèsti ont que siá, tre que vesi un trabalhador dins sa vinha ò son oliveda. Ai fach de rescòntres extraordinaris, amb de gents qu’an servat la lenga d’un biais inesperat dins aquesteis sectors. Es un escambi de doble sens, perque elei me dison son lexic (me permet de verificar çò qu’ai ja recoltat ponch per ponch), e ieu li fau remontar de vocabulari qu’an oblidat, perque li suggerissi de respònsas possiblas, e li fa plaser de recuperar son lexic e de tornar parlar sa lenga. Cada conferéncia es tanben l’escasença d’escambis fruchós, que laissi de lònga parlar lei gents. . Faire l’etnobotanista es una activitat mai que gratificanta que permet d’anar a l’endavant dei gents encara portairas de la lenga (e mai parcialament), largament mai gratificanta que la lexicografia seca, soleta davant sa maquina, a virar en redon d’un obratge a l’autre!
 
 
De qu’es a situacion de l’occitan aüra en cò vòstre, a soa visibilitat, a soa transmission?
 
I a mai d’una situacion: situacion lingüistica, institucionala, associativa, interassociativa, grafica...
 
Siáu plus en Provença, ont visquèri d’a fons la censura de la grafia classica dins leis ans 1980, orquestrada per lo Felibritge e autreis associacions non “occitanistas”... O fau aver viscut coma ieu per saupre vertadierament çò qu’es de s’usar leis onglas au quotidian per simplament far admetre lo drech a l’existéncia d’aquesta grafia!! Lei lengadocians son completament ignorants d’aquò, vòlon ren saupre e aquò leis empacha de comprene çò que se passa en Provença... . Mai seguissi encara la situacion provençala que s’es melhorada d’un latz amb l’apasimament dei relacions occitanisme-Felibritge, mai empejorada amb la franja extrèma dei provençalistas que son èrnha antioccitana relèva de la patologia fonza. Per son activisme, son elei qu’avián pasmens l’aurelha de la region amb lo socialista Vauzelle, çò que li permetèt de desrabar sèt còps mai de subvencions que per l’occitanisme... E amb Estrosi, serà segurament parier, que venguèt a la manifestacion d’Arle per i faire lo bèu-bèu. La situacion institucionala en Provença es donc dramatica, doblada per una situacion grafica tan dramatica, en causa de la grafia tota personala (mitat classica mitat fonetica) impausada dins l’ensenhament per un inspector d’acadèmia que faguèt regnar sa lei. A mon vejaire, aquesta injoncion grafica tota personala (que s’assetant totalament sus lo consens generau dei doas grafias possiblas) a definitivament matrassat l’escrich provençau, essent qu’a asondat l’ensenhament tot. Pron de legir lo sit d’aqueleis ensenhaires per aver idèa dau desastre.
 
. En Lengadòc lei causas son mai avançadas, amb de politicas d’ajudas mai importantas. Lo festenau Total Festum, que se debana en junh, a permés de portar la cultura e la lenga sota totei sei formas, amb de centenaus d’animacions programadas dins lei mendrei vilatjons. Lo CIRDÒC de Besièrs fa tanben un trabalh remirable de mesas a disposicion de l’escrich sus Internet, de mòstras regularas, d’animacions. D’avançadas pontualas per la “normalizacion” —es a dire rendre la lenga normala, banala— se fan tanben per l’afichatge de mai en mai nombrós dei noms occitans dei vilatges. Mai avèm pas encara lo mendre panèu de senhalizacion coma en Bretanha e au Bascoat ni de plaça dins la premsa non occitana a despart d’un mot de bilhet dins un ò dos sematniers localizats...
 
La transmission de la lenga es encara tancada per la o lei generacions perdudas (coma ieu e la seguenta), mai benlèu mens qu’endacòm mai que la lenga demòra encara un pauc en mitan rurau. L’accion de l’occitanisme a levat per part “la vergonha de parlar patés”, donc lo refús que leis enfants lo parlen e l’aprengan a son torn. I a d’enfants de païsans que prenon occitan au collègi e au licèu. La manifestacion de Montpelhièr mostrèt tanben una bèla profusion de drollets de Calandretas ensenhats en occitan. Mai que donaràn se i a pas lo seguiment au collègi, au licèu?
 
Associativament parlant, i a pas lei rapòrts conflictuaus amb “lo camp d’en fàcia”, coma en Provença, qu’arroïna tota avançada e arrenga ben lo poder centrau jacobin qu’a favorizat la franja mai conservatritz... Mai ailàs, lei cors publics d’occitan (de quin bòrd que sigan) donan pas per tant de parlaires, ni mai de militants de la lenga... Pas mai que lei que van ai concèrts e balètis venon de militants e de parlaires (e benlèu encara mens)... Me sembla qu’es una reculada rapòrt a çò que visquèri ieu coma militanta e animatritz de cors publics. E pasmens se pòt pas metre endavant una mens granda visibilitat de l’occitan ara que non pas a passat temps, bòrd qu’es tot lo contrari. . L’investiment militant me sembla de mermar dangierosament...
 
 
D’ona vos ven a pràctica de l’occitan? Parlatz occitan en familha, damb u enfants, damb d’autres persones?
 
La màger part de ma familha èra d’origina nordica (alsaciana, flamenca), soleta ma grand mairala èra provençala e largava de temps en quora quauquei frasas en provençau. Donc degun parlava occitan dins ma familha nimai dins mon environa, que Marselha èra un vila pron desoccitanizada, e mai se lo francitan i èra evidentament omnipresent. Coma dich çai sus, la practica me venguèt unicament de la redescobèrta de la lenga en cors publics, 40 ans i a, çò qu’es un camin escalabrós perque fau tres còps mai de temps per se sentir “parlaira investida”, au contrari de l’eiretatge dirècte en familha. I a totjorn un fum de blocatges (de còps inconscients) qu’entrepachan l’aquisicion, mai que mai lo de pas practicar regularament... Seguiguèri de rescòntres, de concèrts, de seradas, legiguèri fòrça per engolir lo mai de lenga possible e me mandèri a l’aiga en montant de conferéncias e en venent animatritz a mon torn.
 
Malaürosament, per de rasons que pòdi pas expausar aicí (e que me son dolorosas), ai pas pogut transmetre a mei filhas (mai la mai joina me compren un pauc e compren quasi tot a l’escrich...), mai canti de comptinas a mei felenas. E aqueste an fau aprene de comptinas a l’escòla mairala dau vilatge de mei felenas, perque gausèri solevar la question de la présencia de totei lei lengas en animacion per lei pichonets... mai pas de l’occitan. Ai donc pausat lo problèma d’una cultura fòra sòu... Aürosament, la regenta èra dobèrta... Ma felena es fòrça fièra de veire sa mameta que ven faire cantar en occitan doas classas de l’escòla...
 
 
Que subjèctes interèssan o public que vènon aes vòstres conferéncies?
 
. Diriáu totei, essent que fau totjorn lo ligam entre analisi scientifica e cultura nòstra: laissi degun en riba de camin, en jargonejant e parlant saberut e freg ren que per ieu. Meti un ponch d’onor a çò que totei sortiscan en avent fach son mèu. Es d’alhors çò que me dison tot plen d’auditors, e es mon grand plaser perque manqui donc pas la tòca que me siáu fixada: reïnjectar la cultura nòstra per tot public, que n’es ben desprovesit. O fau a partir de domenis tan diversificats coma l’explica dei païsatges (degradacion, adaptacion dei plantas, aubres marcaires d’arquitectura), leis usatges dei plantas (comestiblas, tintorialas, medicinalas a l’ora d’ara e a l’Edat Mejana, ludicas, etc.), leis arts decorativas (teissuts, terralhas), lei mòstras solaras e sei devisas occitanas, lei noms occitans dei cabanons e masets, lo lexic occitan de la vinha e de l’olivier, la natura dins d’autors particulars (Max Roqueta, Joan Enric Fabre), leis escaisnoms deis estatjants de vilatges: ai montat ansin 26 conferéncias e viri d’Aude a Vauclusa e Droma.
 
 
Au vòstre avejaire, coma melhorar a visibilitat e promocion de l’occitan dins l’educacion e dintre a societat?
 
Faudriá benlèu començar per aver lo nhac vertadier per o faire!! Tròbi leis occitans sens volontat, se contentant de pas gaire. Mai fòrça afogats per lo manjum, lo dançum e lo garrolhum: aquí òc, an la vòlha! Me disi que fin finala prenon la relèva de nòstrei rèires qu’an capitulat davant lo rotlèu compressor dau jacobinisme trionfant.
 
La visibilitat passa per lo nom de cada comuna en occitan, lei panèus de senhalizacion bilingües, lei placas de carrieras, una plaça per la lenga dins lei bulletins municipaus e regionaus, de noms de fèstas en occitan afortits sus leis afichas, tot çò que vesèm en Catalonha, au Bascoat e en Corsega. Lei mèdias son lo ponch mai feble ont faudriá butar a la ròda, mai anatz convéncer lei quotidians que faudriá laissar una plaça a la lenga e la cultura autrament que sota la forma deis etèrnei galejadas sus “le parler d’ici” que m’eiriçan au plus mai! Mai quau fa lo sèti dei jornaus en escrivent? Quasi degun. Quau fa lo sèti dei musèus per exigir la preséncia de la lenga per etiquetar leis objèctes que pòdon pas èstre nommats autrament qu’en occitan? Quasi degun. Ieu o fau de lònga, amb de nòtas sistematicas dins lei libres d’aur dei musèus e en o disent au personau, en escrivent per Internet ai redactors de jornaus, ai ràdios, etc. . I aguèsse mai de manifestacions de demandas que i auriá mai de resultas... Veni d’escambiar amb lo capredactor de Midi Libre en li disent que crompavi de mens en mens son jornau essent lo pauc de plaça acordada a nòstra cultura. Se mostram pas una volontat ferotja, ren se desnosarà. Es coma per lei drechs dei femnas: es pas en esperant saviament sus sa cadiera que “l’ennaut” denhe faire quicòm... que se farà quicòm.
 
Dins l’educacion, sabèm la resisténcia ferotja que i pòt aver de la part dau quite personau ensenhaire formatat Jules Ferry, dei directors d’escòla ò de collègis que refusan la dobertura de classa e mai i aja leis escolans candidats a l’occitan en nombre necite. E la darriera reforma dei programas va pas butar a la ròda; tot au contrari, nos fa recular. Combatèm un pòt de fèrre impietadós (despuei l’Abat Grégoire) de quau podèm gaire-gaire esperar: lei govèrns successius de tota color o an ben mostrat... Mai quau va dire au responsable d’una escòla qu’es pas normau de faire cantar de frasòtas en espanhòu, en anglés, de far dire “bonjour” dins quauquei lengas dau Mond e jamai dins la lenga d’aicí que ditz lei toponims e antroponims environants? . Podèm comptar qu’amb nòstre nhac, e se l’avèm pas pron, es a dire a l’auçada dau mesprètz d’en fàcia... avançarem, avançam qu’a l’anament d’una cagaraula. Mai n’i a que son fòrça satisfachs d’aqueste anament de cagaraulas...
 
 
De que son u vòstres projèctes personals, associatius?
 
Me demòra de publicar la segonda edicion de Des Arbres et des Hommes que la primiera es agotada despuei lòngtemps mai encara recercada; lo segond volum de l’antologia deis escrichs de femnas; una enciclopèdia d’etnobotanica en tres volums (solet lo primier volum, de 700 paginas, es d’a fons acabat mai aguèri pas encara lo temps de lo corregir, que voliáu sortir primier lo diccionari scientific); un libre consagrat exclusivament a la vinha e l’olivier, doas culturas màgers que tenon una riquesa de vocabulari occitan dei bèlas, e que poguèri relevar per d’enquèstas sus lo terren. . Ai tanben dobèrt un sit per poder publicar a flor e mesura d’articles sus de subjèctes mai cortets: la preséncia de l’occitan sus la ret es fondamentala, coma per mostrar qu’avèm tanben de causas especificas de dire sus mai d’un subjècte. L’alimenti donc regularament, e es un autre trabalh gròs que pren fòrça temps e en redaccion e en illustracions fotograficas.
 
 
Avètz de reflexions sus l’actualitat?
 
Coma ne pas aver essent l’actualitat tragica de 2015 que nos remanda au sègle XX amb la reproduccion a l’identica dei comportaments ideologics generadors de masèus... La barbariá mai òrra s’espandís tornarmai per la coardiá deis uns e l’enfachinament patologic per lei totalitarismes deis autres (negre, roge, verd, i a pas que la color que càmbie): es a mand de nos donar un bilanç tan performant en matèria d’atrocitats, amb la complicitat dei “nècis utils” que nos jògan lei meteissei sansònhas endormidoiras qu’au sègle passat, mai racan sei meteis escomenges a l’encòntre dei que gausan se pas conformar a sa dòxa (“pensaràs çò que t’ordeni de pensar”) e denonciar. Amb l’ajuda de la premsa que s’es jamai rebalada tan bas, menan una vertadiera caça a l’òme per sei comitats de salut publica autoproclamats (l’occitanisme a lei sieus), coma au sègle XX... Que si que l’istòria torna passar lei plats, que ren de ren servís de leiçons ais umans, totjorn tant emborniats, pivelats per seis ideologias mortifèras (pleonasme gròs, tota ideologia se mostrèt totjorn mortifèra, que siá politica ò religiosa). L’anar inexorable dei causas fa donc freg dins l’esquina per sa repeticion morbida e seis ajudaires zelats.
 
L’actualitat sus lo sòrt dei femnas dins lo Mond es encara piéger que son elei lei primierei victimas dei totalitarismes. Aquí tanben, nòstrei benpensants donaires de leiçons en democracia e amor dau genre uman son d’un mutisme ensordissent... Se banhan pas, critican ren, son pas espaventats: non, ren de ren lei gèinan, an la consciéncia neta dei benpensants (mai paurucs) e se gardan de sosténer lei coratjós e coratjosas (filosòfs, jornalistas, femnas) que gausan denonciar aquelei barbariás. Non solament lei sostenon pas, mai lei censuran... Exactament coma au sègle XX...
 
Quant a l’actualitat dei lengas regionalas, amb l’abandon de la signatura de la Carta Europèa, vesèm un còp de mai lo mesprètz absolut dau poder francés: solets lei ninòis an pogut creire a d’avançadas en cambiant la color dau poder... . E au dintre de l’occitanisme, lei darrierei garrolhas pietadosas a l’escasença de la manifestacion de Montpelhièr me desespèran definitivament d’aqueste mitan, tant coma son masclisme ferotge. Son abséncia de coratge, de vòlha, de dinanisme, l’occitanisme la convertís en criticas mauvolentas a l’endrech dei que trabalhan, en destruccions de projèctes ò en impossibilitat congenitala de ne menar un condrechament fins a la fin. Es rosegat per la neuròsi de mòrt: o escriguèri quinze ans i a, e a pas cambiat d’un peu. Jamai sauprem lo nombre d’aderents ò militants potenciaus qu’a perdut ò fach fugir a l’avança per causa d’aqueste ambient pauc federator. Se passava ja coma aquò au sègle XIX dins lo Felibritge... La garrolha prevau sus leis accions e lei projèctes de menar.




Laurenç Revèst

---