Pensi que per una frema, l’objectiu de vida es pas solament d’aver un òme e de pichoi Ai ja començat a crear un sit per lu magistres que vòlon faire d’occitan en classa e qu’an pas totjorn lo material que cau Lo mond non se n’avisan que per un disc cau cumptar 15 000 escuts de budget Per de mond qu’emparan la lenga es domatge de si metre despí lo principi dins una posicion qu’empedisse de comunicar correctament emb lu autres occitans De professors coma Anna-Maria Sgaravizzi, Joan-Pèire Baquié, Joan-Pèire Spies, Olivier Pasquetti, Laurenç Revèst, o encara, mas luenh de Niça, Maria-Joana Verny e lu jornalistas Clamenç Pech e Cedric Rossèu que m’an donat mai de motivacion per continuar, maugrat embarràs e finas Es domatge de pas acapir que l’interès de la lenga es l’unitat Descurbir l’istòria de la rota de la sau e dau sieu quartier, a fach de ben ai pichoi

Se vos volètz presentar?
 
M’apèli Zine e siáu artista e magistra. Vivi a Niça. Ai 37 ans. Siáu naissuda a Tànger en Marròc, d’un paire còrs e d’una maire pimontesa que si son rescontrats a Niça.
 
Escrivi de cançons despí que siáu pichona, e ai ja publicat de discs independents, e un disc mai oficial en 2012, Folie douce. Fau d’espectacles despí aüra mai de 15 ans. Siáu tanben esportiva. L’art e l’espòrt fan part de la mieu vida.
 
 
Es aisit de far ensenhaira e mai artista, quora avètz tanben una vita familiala e associativa, coma frema?
 
Ai una filha de 10 ans que lèvi sola, pas per chausida. Es ver qu’es dur de còps d’aver doi mestiers e de levar un pichon mas non siáu soleta a viure ensida! Aimi la mieu vida e ai de gratitud, perque conoissi de maires que fan doi mestiers coma ieu, mas de mestiers que li plason gaire, mentre que ieu ai de mestiers de passion. E vau mai ben èstre soleta que mal acompanhada coma si di! Ai d’amics de valor, vau melhor! Pensi que per una frema, l’objectiu de vida es pas solament d’aver un òme e de pichoi... Mas si ve ben que li es una pression sociala quora siás una frema soleta e que li es encara de camin de faire per “l’egalitat reala”, quora si ve qu’an remés lo Ministèri dei Fremas mesclat emb la Familha e l’Enfança! Danielle Bousquet, presidenta de l’Aut Conselh per l’Egalitat tra lu Òmes e li Fremas, l’a ben fach arremarcar! Li es una regression per lu drechs dei fremas en França!
 
 
De que son vòstres projèctes?
 
Dins lo mieu mestier de magistra, siáu a presentar la certificacion per venir formatritz en “lenga e cultura regionali” per lo primari. Veirem se li arriberai, mas ai ja començat a crear un sit per lu magistres que vòlon faire d’occitan en classa e qu’an pas totjorn lo material que cau, emb lo sosten de professors de l’IEO e de mond que son volentaris per partir lo lor trabalh.
 
Ai passat e agut lo DCL nivèu 1 l’an passat, e siáu un pauc especialista de la didactica dei lengas perque siáu tanben abilitada en italian e en anglés. Per ieu, lo monolingüisme es un pecat. Mas pensi tanben que l’avenidor per la lenga e cultura regionala dins l’educacion nacionala passa per de projèctes transversals coma a l’entorn de l’istòria e dau patrimòni.
 
Avèm montat de sequéncias a l’entorn dau juec tradicional “Pichac” que ven dau pilo, tra la mieu classa de matèrna e lo Collègi Henri Fabre de Niça, que permete d’emparar lu noms dei partidas dau còrs, de cumptar... Siáu tanben a trabalhar emb Christine Bailly, professora de dança tradicionala niçarda, per faire de vidèos pedagogicas tanben.
 
Siam a preparar emb l’artista Jean-Marc Cana e lo sieu personatge “Madama Rata” de capsulas lingüistiqui per emparar d’un biais ludic, gràcias ai sieu “ponchs metèo”, li saludacions, lo vocabulari dau temps e de la natura... Cau trobar de mejans d’interessar lu joves e de mostrar que la lenga es viva. E tròbi qu’aquel artista fa un trabalh de pas creire!
 
Au nivèu artistic, siáu a preparar un espectacle novèu en niçard que s’apelerà Salade niçoise.
 
Podètz anar sus lo sit per sègre l’actualitat. Son de formas parodiqui de cançons internacionali qu’avèm adaptadi en occitan emb lo mieu amic Reinat-Pèire Anfosso, dich Sciéncia.
 
Es una collaboracion tot plen bèla perque avèm mai de 30 ans de diferéncia d’atge, mas es la pròva que tot aquò es dins la tèsta.
 
Per exemple, Hotel California dei Eagles s’es transformat en Ostal Negresco, o encara J’aime les filles de Dutronc deven Mi plason lu baudos. A cada còp, avèm fach un omenatge a l’istòria de Niça e mes de referéncias locali.
 
Avèm trabalhat sus de cançons de Queen, REM, The Beatles, The Rolling Stones, Amy Whinehouse, Tiken Jah Fakholy, Rihanna, Manu Chao, Paolo Conte, No Doubt, Barbara, Souad Massi, Mano Solo. E vi pòdi dire que passa pròpi ben en occitan!
 
Li es tanben una adaptacion de Doctor Bob (Hasta Siempre de Carlos Puebla que deven Catarina Segurana), doi de Cristian Bezet dau Mago d’en Castèu (Mistral Gagnant de Renaud e Amsterdam de Brel) e una de Felip Carcassés (L’ortatge, de Brassens).
 
L’idèa èra de mostrar que la lenga occitana èra poetica e que si podia adaptar a de cançons en italian, espanhòu, arab o anglés. Totun, en general, lo mond non escotan li paraulas d’en premier, alora perqué pas en òc. L’idèa tanben èra de faire sortir la lenga dau sieu mitan costumier d’occitanistas e de tocar lo gran public, coma l’a fach Nolwenn Leroy emb lo sieu disc Bretonne, e mai se per nautres li es un trabalh literari de mai e que ieu parli vertadierament la lenga (e ela avia un budget!).
 
E li seràn tanben de composicions mai personali e bensai farem una soscripcion per l’editar.

L’IEO 06 vòu ajudar, mas siáu en recèrca per la producion musicala d’un productor per anar en estúdio emb lu musicaires.

Mi faria pantaiar de poder convidar tot plen de mond, coma per lo mieu premier disc Folie Douce sortit en 2002, mas còsta pebre! Lo mond non se n’avisan que per un disc cau cumptar 15 000 escuts de budget!
 
 
D’ont vos ven l’interès per la música, la cultura occitana de Niça e occitana en general?
 
Mi ven dau viatge e de l’envueia de rescontrar l’autre. E es la lenga de ma mairgrana, d’en Pimont, que parlava la “nòsta mòda” (occitan de Pimont).
 
 
Coma vesètz l’evolucion de la cultura occitana despí que vos i interessatz?
 
Mi sembla que reven de mai en mai.
 
Trabalhavi a la Calandreta de Drap en 2003. La Calandreta li es plus, mas li son aüra doi classas bilingüi dins l’acadèmia, e mai s’an chausit la grafia mistralenca, cen qu’atròbi domatge per la dubertura!
 
Per de mond qu’emparan la lenga es domatge de si metre despí lo principi dins una posicion qu’empedisse de comunicar correctament emb lu autres occitans.
 
Veï que despí pauc de temps, li associacions niçardi semblan de si federar un pauc de mai, emb lo CAT (Collectiu de li Arts Tradicionali) a Niça, sota l’iniciativa de l’adjonch a la cultura de la vila de Niça (qu’es tanben professor d’occitan e comedian) Joan-Luc Gag. Veirem se fa avançar li cauas, mas pensi que lo projècte principal es de tornar lançar lo Festenal de Folclòre Internacional qu’existissia dau temps de Francis Gag.
 
Cen qu’ai vist tanben e que mi fa pròpi de pena, e que fa tanben qu’ai mes de temps a mi lançar vertadierament dins la lenga, es que li son de pichins caps que fan tot plen de problèmas per la lenga e que donan un marrit imatge. Cadun vòu tirar la cubèrta a si e fa pietat! Pensan que son lu solets a mestrejar la vera lenga, e alora usan aqueu poder per d’interès personals. Es mai aquò que va tuar la lenga!
 
Que sigue dins lo mitan dei professors o dins lo mitan artistic. E mai s’es pas tan piéger tra lu artistas que son mai solidaris tra elu.
 
Mas me n’avisèri ben quora anèri a “l’Eurovision dei lengas minorizadi” en 2009 emb una cançon en niçard. Que son mai lu tolosencs que mi sostenguèron! Estranh...
 
Mas per ieu, es encara piéger la situacion de Joan-Luc Sauvaigo, e mai s’es venguda una chausida. Que s’es retirat de la scèna publica per crear mentre qu’es un poèta viu, lo mai creatiu esquasi. Tanben perque es bensai tròp sensible per si confrontar a la gelosia e au mond inuman dau trabalh. Es la mieu opinion.
 
Uroament per ieu, qu’èri a mi dire que mi volii retirar parier, en causas dei conflictes de poder e dei garrolhas, ai agut l’astre de rescontrar de mond que pensan collectiu. De professors coma Anna-Maria Sgaravizzi, Joan-Pèire Baquié, Joan-Pèire Spies, Olivier Pasquetti, Laurenç Revèst, o encara, mas luenh de Niça, Maria-Joana Verny e lu jornalistas Clamenç Pech e Cedric Rossèu que m’an donat mai de motivacion per continuar, maugrat embarràs e finas.
 
Li es tanben un problèma d’unitat dins la zòna occitana, e mai s’istoricament s’acapisse perque non li es jamai estat de país dich “Occitània”, e que lo territòri lingüistic va sus 3 país: mas es domatge de pas acapir que l’interès de la lenga es l’unitat.
 
Uroament li son de mond capaç de si federar! Lu artistas son un pauc forçats de pensar individualament, perque li son pas pron de festenals per jugar, de ràdios per difusar... e qu’es una vida de galèras. Alora cadun fa cen que pòu!
 
Ai poscut charrar, quora èri en tornada, emb d’artistas coma la chorma de Massilia Sound System o Lo Dalfin, Nux Vomica, La Talvera, Miquèu Montanaro, Lo Mago de’n Castèu, Ge Balèti... e ai l’impression que son de mai en mai professionalizats e creatius. M’an toi donat de conseus e d’encoratjaments. Lu rengràcii aüra. Son d’exemples per ieu, e mai s’ai fach una chausida de seguretat en pilhant un autre mestier qu’artista, magistra (es un pauc parier non?)... Es una chausida pas tant aisada de faire, perque siáu pas tan liura per trabalhar lo mieu art e mi demanda una organizacion de fòl!
 
Per ieu, lu mai creatius son la Familha Artús, au nivèu de la musica que fan: son genials! Es pas de creire de mesclar tan ben la musica tradicionala e electronica, pensi que son tròp en avança sus lo sieu temps per aver lo succès que deurian.

Li son tanben de fremas dins la cançon occitana mas pas pron! Alidé Sans, Liza, Camille Simeray, Domitille Vigneron e de grops polifonics (La Mal Coiffée, La Roquette), mas per ieu, tanben dins la cultura occitana, non li es pron de plaça par li fremas. Es per aquò qu’avèm montat pauc de temps fa un grop Facebook apelat “Trobairitz Power”, per veire un pauc cu son li fremas encara activi dins la creacion poetica e musicala occitana.
 
De cen que ne’n conoissi, coma la Familha Artús son tot plen creatius, li son d’artistas occitani fremas que son en avança sus lo sieu temps au nivèu dei subjèctes tractats e son pas pron mesi enavans. E mai au nivèu de la scèna francea son en avança... Alora perqué pas ne’n parlar mai!

E per la cultura qu’a inventat la cortesia, tròbi qu’es pecat! Seria pas mau d’aver coma a Engoleime un boicòt per lu artistas mascles dau Festenal de la BD perque li èran pas pron de fremas.


Non ai l’impression (dii pas aquò per toi) que lu occitans son contents d’aver de fremas creativi; preferisson, quora donan la plaça ai fremas, que siguèsson simplament interprètas o cantairitz... Vau melhor, son mai malleabli... Pòdi parlar un pauc de la mieu experiéncia despí 15 ans que fau aqueu mestier... mas mi sembla qu’es un pauc a cambiar. Pòdi dire que mi senti un pauc soleta e pas considerada, coma frema, dins aqueu mitan... Una frema que compaua sembla de faire paur.
 
Coma la situacion per lu creators en lenga occitana, mas ai remarcat que quora an fach lo discors dau CAT (que participarà a l’organizacion de la Santa Estela dau 2016 de Niça), a Niça, an demembrat de ne’n parlar de la creacion viva! E aquò tanben es un pecat, perque es esquasi la soleta pròva que la lenga es viva. Mas, non vos inquietar: l’ai ben fach saupre.


 
De qu’es la situacion de l’occitan aüra en cò vòstre, la visibilitat, la transmission?
 
Li son doi classas bilingüi, lo folclòre reven...Pensi que li es encara mai de faire mas que s’arrenga un pauc. Ai l’impression que reven a la mòda.
 
 
Parlatz occitan en familha, amb los amics, amb la vesinança?
 
Emb lu amics. Èra la lenga dei mieus rèires dau costat de ma maire.
 
E au nivèu professional.
 
 
La region o la “Còsta d’Azur”, es una tèrra de divertiments (festenals, mediatizacion...)  mas vòl dire que la cultura occitana regionala i es ben presenta e visibla? Que permete al monde non occitanista d’entrar en contacte amb aquela lenga?
 
Avèm de grops coma Nux Vomica, lu Raubacapèus, Mazzamora, Tchao Tchao, Lu Barbalòcs e Lo Mago d’en castèu e encara mai... Mas segur non li es pron de visibilitat: li fèstas niçardi preferisson sovent metre enavans de grops folclorics, e mai se despí doi ans li es un melhorament dins la programacion de la Fèsta dei Mais a Cimier. Li es una emission sus France Bleu Azur e una autra sus Fréquence K [a Carròs qu’emete au centre dau 06, NDLR] apelada “Raggapèro”, animada per Patrici Arnaudo (egalament professor d’occitan) e Ge Fantino. Avèm la webràdio Niça Pantais [Nissa Pantai]... Avèm tanben de creators en teatre a Niça.
 
E l’ai ja dich, mas per ieu, li vidèos de “Madama Rata” de JM Cana s’ameritarian d’èstre mai visibli, sus li televisions locali. Fin finala, es via Facebook que si fa mai conóisser, perque lo mond aiman e s’interèssan.
 
 
Avètz de reflexions sus l’actualitat?
 
Ieu que siáu pron empatica e sensibla, mi protegissi de l’actualitat e ai emparat emb lu ans a pauar lu limits.
 
Mas per parlar dei lengas, veèm qu’e mai per la votacion de l’estat d’urgéncia, lu deputats si son pas bolegats, alora per li lengas... n’i èra 28, èra pas mau!
 
Sembla qu’aquela question non es prioritària dins lo debat sus l’identitat nacionala. Mentre que per ieu es centrala: mentir sus l’istòria ai pichoi non es un bòn biais de lu integrar.
 
Me n’avisi, quora èri magistra a Bònviatge (quartier èst de Niça), en ZÈP, aviavam fach jugar la pèça Toinon dau Gorg [Toinou dau Gourc] de Xavier Borriglione davant 3 classas de CE1. E vi pòdi dire que de descurbir l’istòria de la rota de la sau e dau sieu quartier, a fach de ben ai pichoi. Que sovent conoisson ben lo problèma de la cultura dobla qu’existissia ja dins lo sieu país d’origina…
 
Coma ditz Edgar Morin:
   
 
 
 
Laurenç Revèst
 
 

---

Autras referéncias e quarquas vidèos:
 
— Pàgina Facebook
— Palhassina Chanel
— Cançon Pron d’èstre mespreats
— Cançon Di-lo li
— Zina a la jornaa de la frema de 2010